Suriye'yi Türkiye ile birlikte çözelim

“Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, İran’da İslami demokrasi istiyor.”
“İran’da ifade özgürlüğünün mümkün olduğu ve insanların hükümeti eleştirebileceği bir atmosfer olmalı.”

“İran ve Türkiye, Suriye’de radikalizmi sona erdirecek bir çözüm için birlikte çalışmalı.”

İRAN’da 1979’daki İslam Devrimi’nin ardından Amerikan Büyükelçiliği’ni basarak elçilik çalışanlarını rehin alan İranlı öğrencilerin sözcüsüydü. 1997’de Muhammed Hatemi’nin Cumhurbaşkanlığı döneminde İran’ın ilk kadın Cumhurbaşkanı Yardımcısı oldu. Bir dönem Amerika’da okumuş olduğundan neredeyse aksansız İngilizce konuşuyor. Aynı zamanda immünoloji okumuş bir bilimkadını, eski bir gazeteci ve İran’ın Çevre Koruma Organizasyonu’nun başkanı. Tıpkı Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani gibi yardımcısı Ebtekar da Mahmud Ahmedinejad döneminde İranlı yetkililerden duymaya alışkın olduğumuz tondan çok farklı ve oldukça ılımlı bir tonda konuşuyor. İran siyasetindeki en etkili kadın olan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Masomeh Ebtekar’la Tahran’daki ofisinde görüştük:

İran’la P5+1 ülkeleri arasında geçen kasım ayında tarihi bir nükleer anlaşma imzalandı. Cumhurbaşkanı Ruhani, bu anlaşmayı bir sonraki safhaya taşıyıp sonuçlandırmakta ne kadar kararlı?
Bu hem Batı hem de İran için tarihi bir fırsat. Batı uzun süredir güvensizlik duvarları inşa ediyordu, aslında her iki tarafta da güvensizlik duvarları vardı. Batı, uzun süre İran’ı nükleer meselelerde bir tehdit gibi göstermeye çalıştı. Ancak İran herhangi bir nükleer silah geliştirme peşinde olmadığını ve nükleer aktivitelerini tamamen barışçı niyetlerle sürdürdüğünü çoğu kez açıkça ifade etti. Cumhurbaşkanı Ruhani, nükleer meselede makul, adil ve sürdürülebilir bir çözüm bulunması yönünde hem İran halkının hem de kendi hükümetinin isteğini çok kuvvetli bir şekilde gösteriyor. Bence bu mükemmel bir fırsat ve umarım Batılı ülkeler bu fırsatı değerlendirebilirler. Birçok Avrupa ülkesi İran’a tekrar gelmek, burada yatırım yapmak, özellikle de enerji alanında iş ve ticaret ilişkilerini yenilemek için ne kadar hazır olduklarını gösterdiler.

İRAN BÖLGEDE GÜÇLÜ OYUNCU
İran siyasi ve ekonomik olarak bölgede güçlü bir oyuncu. Batı da artık İran’ı görmezden gelemeyeceğinin ve bağımsız pozisyonundan ödün vermesi için İran’a baskı yapamayacağının farkına vardı. Artık bu ilişkilerin, İran’ın bölgesel barışın tesis edilmesine yardımcı olacağı anlamlı bir denkleme oturmasının zamanı geldi. İran’ın İslam dünyasında çok fazla etkisi var ve birçok Batılı ülke de bunun farkında. Tüm bu sebeplerden dolayı umarım müzakereler pozitif bir tonda ilerler ve tüm tarafların sonuçtan memnun olacağı bir karar ortaya çıkabilir.

Cumhurbaşkanı Ruhani iktidara geldikten sonra İran’ın hem iç hem de dış politikasında bir takım değişiklikler görmeye başladık. Siz bu değişiklikleri nasıl tanımlarsınız?
Dr. Ruhani hukuk okumuş ve de İran’da İslami demokrasiye sahip olmamız gerektiği fikrine inanan bir lider. Ruhani’nin ana fikri ılımlılık. Bu da şu anlama geliyor: Anayasaya ve yasalara uygunluk gibi hukuki konularda her zaman daha ileri gitmemiz gerekiyor. Devletin şeffaf olması gerek, Ruhani’nin istediği de bu ve bunun gerçekleşmesi için çok uğraşıyor. İfade özgürlüğünün mümkün olduğu ve insanların hükümeti eleştirebileceği bir atmosfer olması gerek. Ruhani, halkın hükümeti ve devlet yetkililerini eleştirebilme hakkı olması gerektiğini birkaç kez vurguladı. Bu, demokrasinin bir göstergesi ve aynı zamanda da İslami değerlerimizle de bağdaşıyor. Dr. Ruhani aynı zamanda İran’da yurttaşlık haklarını geliştirmek ve daha açık bir sivil toplum yaratabilmek için de bir yasa tasarısı hazırladı. Sivil toplum kuruluşlarına ve toplumun farklı kesimlerine olan desteğini açıkça dile getirdi. Zaten kendi ofisine de bu yaklaşıma paralel düşünen insanları seçti.

İran’da işadamı Babek Zenjani’nin tutuklanmasıyla birlikte çok büyük bir yolsuzluk soruşturmasının başladığını gördük. İran hükümeti bu soruşturmayı derinleştirmeye ne kadar kararlı?
Ruhani’yi seçen insanlar değişim istediler. Halkın daha önceki hükümetle ilgili rahatsızlık duyduğu şeylerden biri de meşruiyet zemininin sağlanması ve hükümetin içinde olan yolsuzluk olaylarıydı. Çok sayıda hükümet yetkilisi de bu olaylara karışmıştı. Dr. Ruhani bu konuda en başından beri çok açık konuştu. Şu andaki hükümetin politikalarında; yolsuzlukla mücadele, finansal işlemlerin her aşamasının şeffaf bir şekilde yapılması ve de hükümetin uygulamalarının tüm yasal düzenlemelere uygun olması çok önemli.

Türkiye ve İran’ın Suriye konusundaki politikaları birbirinden çok farklı. Türkiye ve İran ilişkilerini Suriye sorunu bağlamında nasıl değerlendiriyorsunuz?

‘Suriye’deki gelişmelere bağlı olarak son dönemde (iki ülkenin) pozisyonları birbirine yaklaşmaya başladı. Suriye’deki şiddet yanlısı ve Selefi grupların ortaya çıkışından sonra gerçekler şimdi çok daha açık ortaya çıktı. Suriye kan banyosuna döndü, durum daha da kötüye gidiyor. Öte yandan şu anda bu durum, İran ve Türkiye’nin geçmişteki farklılıklarını çözmek ve Suriye’de barışçıl bir çözüm yolu bulabilmek için birlikte ve daha yakın çalışabilmeleri için bir fırsat. Her iki ülke de şuna inanmalı: Bu bölgede birlikte yaşıyoruz, savaş ya da barış, doğal afet ya da ekolojik problemler, ne olursa olsun hepimiz aynı gemideyiz. Hepimizin kaderi ortak. Suriye’ye barış getirecek, oradaki radikalizm ve şiddeti sona erdirecek ve Suriye halkı için kabul edilebilir olan tutarlı bir çözüm bulmak için birlikte çalışmalıyız’.