Sudan’da darbe
Güncelleme Tarihi:
Sudan’da ekmek fiyatındaki artışa tepki olarak başlayan ve giderek 30 yıldır iktidarda olan Cumhurbaşkanı Ömer el Beşir’in istifasını isteyen bir harekete dönüşen protestoların ardından ordu yönetime müdahale etti. El Beşir’in tutuklandığını, güvenli bir yerde olduğunu açıklayan Savunma Bakanı Ahmed bin Avf, ordu yönetiminde iki yıllık bir geçiş dönemi açıkladı.
SUDAN’da ordu, 30 yıllık Ömer el Beşir iktidarına el koydu ve iktidardaki Ulusal Kongre Partisi liderlerini gözaltına aldı. Savunma Bakanı Avad Muhammed Ahmed bin Avf, Beşir’in tutuklandığını ve güvenli bir yerde olduğunu belirterek, hükümetin ve yerel yönetimlerin feshedildiğini, kurulacak askeri konseyin ülkeyi iki yıl yöneteceğini ve üç ay boyunca olağanüstü hal ilan edildiğini duyurdu. Devlet televizyonunda konuşan Avf, ordu yönetiminin ardından ‘özgür ve adil seçimlerin’ gerçekleştirileceğini ilan ederek, iktidarın barışçıl yolla devredilmesi için uygun ortamı oluşturacakları sözünü verdi. Olağanüstü hal kapsamında anayasanın askıya alındığı, sınırların ve hava sahasının kapatıldığı ve sokağa çıkma yasağının getirildiği açıklandı.
SİVİL YÖNETİM TALEBİ
Dün sabah devlet televizyonuna çıkan askerler, “önemli bir açıklamanın” yapılacağını duyurarak halkı bilgilendirdi. Açıklama üzerine, başta başkent Hartum olmak üzere onbinlerce kişi Ömer el Beşir’in gidişini kutlamak için sokaklara döküldü. Protestoların başını çeken Sudan Meslek Birlikleri (SPA), El Beşir’in çekilmesinin ardından sivil bir geçiş hükümetini desteklediklerini, askeri yönetimle görüşmeler yaptıklarını söyledi. Associated Press ajansına konuşan SPA Sözcüsü Sarah Abdel Celil, askeri darbeyi “tamamen reddettiklerini” ancak el Beşir ve rejiminin koşulsuz olarak geri çekilmesini istediklerini belirtti. Bu gelişmelerin ardından ABD, Fransa, İngiltere, Polonya, Almanya ve Belçika, BM Güvenlik Konseyi’ni bugün için toplantıya çağırdı. ABD Dışişleri Sözcü Yardımcısı Robert Palladino, ABD yönetiminin Sudan’da darbe olup olmadığına yönelik soruya “Bu Sudan halkı için tarihi bir an, şu anda bu konuda nihai bir değerlendirmemiz yok” cevabını verdi. AB’den ise halkın değişim talebini askeri konseyin karşılayamayacağı belirtilerek, yönetimin sivil hükümete devredilmesi çağrısı yapıldı.
21 KİŞİ HAYATINI KAYBETTİ
Sudan’daki gösteriler, 19 Aralık’ta, ekmek fiyatlarının üç katına çıkmasıyla başladı ve ülke geneline yayıldı. Göstericiler el Beşir’in istifasını istedi. Sudan yönetimi, eylemlerde İsrail’in parmağı olduğunu savundu. Sudan İstihbaratı’na (NISS) bağlı güvenlik birimlerinin protestocuları dağıtmak için gerçek mermi kullanması, evlere zorla girmesi ve işkence yapması, tepki uyandırdı. El Beşir, gösterileri bastırmada etkisiz kaldığı gerekçesiyle hükümeti görevden aldı ve ülkede bir yıl sıkıyönetim ilan etti. Ancak karar parlamentoda kabul görmeyince bu süre altı aya indirildi. Dört aydır farklı bölgelerde eylemler gerçekleştiren göstericiler, 6 Nisan’da Savunma Bakanlığı önünde toplanarak oturma eylemi başlattı. Bu süreçte halk ile askerler arasında yakınlaşma oldu. NISS’e bağlı güvenlik güçlerinin halkı dağıtma çabası üç kez askerler tarafından önlendi. Cumartesiden bu yana yaşanan olaylarda beşi asker, 21 kişi hayatını kaybetti.
DARBENİN BAŞ AKTÖRÜ
Darbeyle yönetime el koyan Avad bin Avf, geçen şubatta el-Beşir tarafından birinci yardımcısı olarak atanmıştı. 1954 doğumlu Avf, Darfur Savaşı’nda Sudan hükümeti ile Cancavit milisleri arasında irtibatı sağladığı gerekçesiyle ABD’nin Mayıs 2007’de açıkladığı yaptırım listesinde yer aldı. Savaş sırasında İstihbarat Teşkilatı Başkanı olan bin Avf, sivillere yönelik Cancavit saldırılarını koordine etmekle suçlandı.
PROTESTOLARIN SEMBOLÜ ALAA
22 yaşındaki mimarlık öğrencisi Alaa Salah, Sudan’da 30 yıllık Ömer el Beşir yönetimine karşı giderek büyüyen eylemlerin sembolü haline geldi. Salah, başkent Hartum’da, ‘toub’ adı verilen geleneksel beyaz elbise giymiş ve bir arabanın üzerine çıkarak protestoculara ‘Devrim’ diye tempo tutturmuştu. Salah’ın kaydedilen bu görüntüleri sosyal medyada birçok kişi tarafından paylaşıldı. Salah’ın protestolarda giydiği beyaz elbise, bu süreçte gösterici kadınların da sembolü oldu. The Guardian’a verdiği röportajda Salah, “Toub’un bir tür gücü var ve bu bana ‘Kandakaları’ hatırlatıyor” diye konuştu. Bugünkü Sudan’ın büyük kısmını 3 bin yıldan uzun bir süre önce yöneten Nübye Kuş Krallığı’nın ‘Kandaka’ adı verilen kraliçelerinin, Salah’ınkine benzer beyaz elbiseler giydiği belirtiliyor. Öte yandan, dünkü gelişmeler üzerine attığı ilk tweet’te Alaa Salah, “El Beşir gitti, bunu biz yaptık!” diye yazdı.
DARBEYLE GELMİŞTİ
İNSAN hakları ihlalleri ve baskı rejimi ile gündeme gelen 75 yaşındaki Ömer el Beşir, Sudan’da 1989’da gerçekleşen darbe ile iktidara gelmişti. Beşir, 2010 yılındaki devlet başkanlığı seçimlerinin ardından bir daha aday olmayacağını açıklasa da 2015’te aday olup seçimleri kazanmıştı. El Beşir, 2020 seçimlerinde de aday olmayacağını söylemişti.
Birçok kriz atlatıp 30 yıldır iktidarda kalmayı başaran el Beşir, eski bir asker. El Beşir, 2003’teki Darfur içsavaşı, 2009’da Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından savaş suçu ile suçlanarak hakkında çıkartılan yakalama kararı ve 2011 yılında Güney Sudan’ın ayrılarak bağımsızlığını ilan etmesi gibi olaylardan da iktidarını kaybetmeden çıktı.
Atlattığı bunca krizin ardından onu deviren şey, ekmek fiyatlarının üç katına çıktığı ekonomik kriz oldu. 19 Aralık’ta ekmek ve yakıt zammı açıklayan, protestoları OHAL ilan edip “Beni sandıkta devirin” diyerek bastırmaya çalışan Beşir, Sudan tarihinin en uzun süre görevde kalan devlet başkanı oldu.