Sudan lideri Beşir’e UCM kıskacı

Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Güney Afrika Cumhuriyeti’ne çağrıda bulunup, Afrika Birliği zirvesi için ülkenin başkenti Johannesburg’a giden Sudan Devlet Başkanı Ömer el Beşir’in tutuklanmasını istedi. UCM’nin talebi üzerine Güney Afrika’da bir mahkeme, El Beşir’in ülkeden ayrılmasını engelleyen geçici bir karar çıkardı. İngiliz Reuters’ın haberine göre; Yargıç Hans Fabricuis, “Beşir’in ülkeden ayrılmasına izin verilirse, bu, Güney Afrika’nın itibarına zarar verir” dedi. UCM’nin Beşir hakkında 2009 ve 2010 yıllarında çıkarılmış iki tutuklama emri bulunuyor. Suçlamalarda Beşir’in Sudan’ın batısındaki Darfur bölgesinde 5 defa insanlığa karşı suç, iki defa savaş suçu ve üç defa soykırım işlediği iddia ediliyor.

TUTUKLAMA ZORUNLULUĞU

Güney Afrika’nın UCM’ye taraf olduğuna dikkat çeken insan hakları avukatı Gabriel Shumba, Fransız AFP’ye yaptığı açıklamada, “Uluslararası Ceza Mahkemesi üyesi olarak Güney Afrika’nın el Beşir’i tutuklama zorunluluğu var” dedi. Öte yandan Beşir’in tutuklanma ihtimali düşük görülüyor. Güney Afrika Devlet Başkanı Jacob Zuma yönetimi, Afrika Birliği zirvesi için ülkede bulunan liderlere ve heyetlere dokunulmazlık sağlıyor. Bunun yanı sıra UCM üyesi olan Güney Afrika’nın hakkında bu kurumun çıkardığı bir yakalama kararı olan Beşir’i ülkeye ayak basar basmaz tutuklaması gerekirdi. Ancak Güney Afrikalı yetkililer, bunun yerine Beşir’e hoşgeldin karşılaması yaptı. Sudan Dışişleri Bakanı Kemal İsmail de ziyaretin normal şekilde sürdüğünü, Beşir’e yönelik “bir risk bulunmadığını” söyledi. Beşir’e yönelik ağır suçlamalar yöneltilen Darfur’daki isyancılarla ordu arasındaki çatışmalar 2003’ten beri sürüyor. BM’ye göre bu süre boyunca bölgede çoğu hastalıktan olmak üzere 300 binden fazla kişi öldü. Yüzlerce köy ise saldırıya uğradı.

UCM KİMLERİ YARGILAYABİLİR

Kuruluş belgesi Roma Statüsü olan UCM, savaş suçları, insanlığa karşı işlenen suçlar ve soykırım suçlarına bakan uluslararası bir mahkeme. Mahkemenin yetki alanı Roma Statüsü’ne taraf olan ülkelerin vatandaşlarını içeriyor. Anlaşmaya taraf olmayan ülkelerin vatandaşları da Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nden yapılan bir başvuruyla UCM tarafından yargılanabiliyor. Mahkeme devletleri değil kişileri yargılama hakkına sahip. Türkiye, UCM’yi kuran Roma Statüsü’nü imzalamadı ve onaylamadı.

TÜRKİYE’YE ÜÇÜNCÜ ZİYARETİ İPTAL OLMUŞTU

UCM’nin hakkında 4 Mart 2009’da verdiği tutuklama kararı Sudan lideri Ömer el Beşir’in son yıllarda ziyaret edebildiği ülke sayısını çok sınırlandırdı. Beşir, sadece Afrika ve Ortadoğu ülkelerine gidebildi. Beşir’in 2009 yılının Kasım ayında Türkiye’ye yapmayı planladığı ziyarete ise Avrupa Birliği ve ABD tepki göstermişti. Sudan heyeti, İslam Konferansı Teşkilatı’nın İstanbul’daki toplantısına katılmayı planlayan Beşir’in Sudan’da yapması gereken görüşmelerden dolayı ziyaretini iptal ettiğini açıklamıştı. Basında ise Batı’nın baskısına maruz kalan Türkiye’nin resmi olmayan yollarla Beşir’e ‘gelme’ mesajı ilettiği haberleri çıkmıştı. O dönem başbakanlık koltuğunda oturan Recep Tayyip Erdoğan, Darfur’a gittiğini ve bir soykırım tespiti yapamadığını söylemişti. Erdoğan, katıldığı bir TV programında “Bir Müslüman soykırım yapamaz. Varsa böyle bir şey, tespit etmemek mümkün değil” demişti. Beşir, UCM kararı öncesi ise 2008 yılı içinde Türkiye’ye iki ziyarette bulunmuştu.