Sorularla kriz

IŞİD’i büyüten nedir?

Musul bir süredir mezhepsel ve dinsel ayrışmaya sahne oluyordu. Başta Hıristiyanlar olmak üzere IŞİD’in hedefinde binlerce kişi zaten kenti terk etmişti. Siyasal, ekonomik ve sosyal çöküntü Bağdat’la bağların çöküşünü hızlandırdı. Sünni kesimlerde Suriye senaryosunu Irak’a taşıma çabası vardı. Maliki’nin seçimi tekrar kazanmasıyla karamsarlık koyulaştı. Gelişmeler, aşiretlerin desteği ya da göz yumması sayesinde IŞİD’İ Şii ağırlıklı hükümete karşı Sünni isyanın taşıyıcısına dönüştürdü. Musul’un düşmesi Kürdistan gibi federal bölge için seslerin yükseldiği Sünni üçgeninde epey zamandır kıpırdayan dalgayı iyice köpürttü. Bu eski rejim unsurları için Saddam Hüseyin’in intikamını alma fırsatı sunuyor. IŞİD’ın stratejik aklını eski Baasçılara borçlu olduğu söylenir.

Ordu neden çöktü?

Herkesi şaşırtan IŞİD’in 2-3 bin savaşçıyla 25 bin asker ve 10 bini federal 40 bin polise galebe çalması. ‘Maliki’nin ordusu’ damgasını yiyen güvenlik güçlerine karşı güvensizlik IŞİD’ın önünü açtı. ABD’nin eğitmek için 25 milyar dolar döktüğü orduya ordu demek mümkün değil. Ordu aynı beceriksizliği 2013’te bini aşkın Kaidecinin kaçtığı Gureyb hapishanesi baskını sırasında sergilemişti. Ordu çatışmalar çıktığında kente ancak sokağa çıkma yasağı uygulayarak hakim olabiliyordu. Bu da halkı bezdirdi. Yolsuzluk, kötü muamele, keyfi tutuklama, idamlar ve işkence de cabası. Vali Esil Nuceyfi halk arasında sevilmeyen askerlerin polislerle değiştirilmesini istedi, ama Maliki kabul etmedi. IŞİD’in Ramadi ve Felluce’de başvurduğu taktik de ordunun biçareliğini halka göstermekti. Yüzlerce savaşçıyla bir bölgeyi basıp hakimiyet kuruyor ardından iş cephe savaşına dönüşmeden çekiliyordu.

IŞİD alkışı nereden alıyor?

İnsanları korkuyla sindiren, adalet ve İslami düzen vaadiyle kendine bağlayan IŞİD taktik olarak Musul’u aldıktan sonra operasyonları kesti. Korkulu yüzünü göstermek için daha vakti var! IŞİD böyle durumlarda kamu hizmetinden sorumlu bir devlet modunda hareket ediyor. Rakka’da gibi yerleşmeyi başarırsa kendi mahkemesini kuruyor, toplu taşıma için otobüs hatları koyuyor vs. Musul’u aldığında ilk icraatı halkı etkilemesini önlemek için kapanan ekmek fırınları ve gaz istasyonlarını açmaya zorlamaktı. Kesik olan elektrik ve su IŞİD’la tekrar geldi.

IŞİD nerede durur?

Musul, Beyci, Tıkrit derken Dicle hattında kent ve kasabalar kolayca düştü. Şimdi Musul’daki askeri üs ve Kerkük’teki 12. Tümen dahil birçok askeri tesiste ele geçirdiği cephane ve bankalardan gasp ettiği milyonlarca dolara sahip. Bu gidişin önündeki bariyer Şii-Sünni karışık bölgelerde başlar. IŞİD’i zorlayacak yerlerden biri Sünni çoğunluklu olmasına rağmen Samarra. İmam Hasan el Asker’in türbesi nedeniyle Şii milislerin savunma hattı oluşturması kaçınılmaz. Bağdat’ın güney, batı ve doğu yakasında IŞİD’in güçlü hücreleri olsa da başkentte hakimiyet kurmak zor. Benzer bir direniş hattını Kerkük’te Peşmerge kuruyor. Bu ateş Şiilerin Mehdi Ordusu ve Bedir Tugayları’nı da kendine çekiyor. Nitekim Şii lider Mukteda Sadr kilise, türbe ve camileri korumak için ortak ‘barış tugayı’ önerdi. İran da yardım öneriyor. Kudüs Gücü ya da Devrim Muhafızları’nın dahil olması mezhep savaşını daha da körükler.

İHA savaşı çözüm mü?

ABD’nin oynayacağı rol de kritik. İnsansız hava araçları (İHA) operasyonları gündemde. Ancak sivil kayıplara yol açan İHA’lar Pakistan’ın Kuzey Veziristan bölgesini Talibanlaştırdığı gibi Irak’taki Sünni üçgeninde de halkı IŞİD’a itebilir.