Sonunda kan aktı

İRAN’da geçen Cuma günü seçim sonuçlarının açıklanmasından bu yana süren şiddet olaylarında kan döküldü. Devlet TV’si, önceki gece Tahran’da muhalefetin protesto eyleminde, gönüllü milis teşkilatı (Besic) binasına göstericilerin saldırması üzerine açılan ateşte 7 kişinin öldüğünü, bazı kişilerin de yaralandığını duyurdu. Olay, muhalefet arasında büyük öfkeye neden oldu.

Tüm engellemelere, itidal çağrılarına dökülen kana ve hatta oyların yeniden sayılacağının açıklanmasına karşın, muhalefet dün de Tahran’daki Vali Asr Meydanı’nda büyük bir gösteri için sözleşti. Gerilimin tırmandığı ülkede son gelişmeler şöyle:

Ahmediciler de sokakta

Rejim yanlısı gösteri: Ancak muhalefetin yerine dün, Tahran caddelerini yönetim yanlıları doldurdu. Cadde ve meydanlarda toplanan binlerce kişi, İslami rejim ve Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’a destek yürüyüşü yaptı.

Musevi’den geri adım: Sandıktan yenilgiyle çıkan ve seçim sonuçlarını tanımadığını açıklayan Mir Hüseyin Musevi, gösterilerde kan dökülmesinin ardından, söylemini yumuşattı. Musevi, kendi internet sitesinden yapılacak gösterilere katılmayacağını açıkladı. Sözcüsü, Musevi’nin canların korunması için destekçilerine, Tahran’da düzenlenmesi planlanan gösterilere katılmamalarını istediğini aktardı. Musevi de destekçilerine "Sakin olun, sokak gösterilerinin tuzağına düşmeyin" çağrısı yaptı.

Korna eylemi yayılıyor

Gösteriler yayılıyor: Cumhurbaşkanı Ahmedinejad’ın yeniden seçilmesine karşı protesto hareketi Tahran’dan sonra aralarında Meşed, İsfahan ve Şiraz’ın da bulunduğu başka kentlere yayıldı. Bu kentlerin büyük bölümünde protesto eylemleri genelde olaysız geçiyor. Küçük yerleşim yerlerinde güvenlik güçlerinin geniş önlemler aldıkları dikkati çekiyor. Birçok kentte, Musevi’ye destek için otomobillerin klaksonları uzun uzun çalınıyor.

Oyları sayarız ama yeni seçim yok: İran Anayasayı Koruyucular Konseyi, oyların yeniden sınırlı sayımının yapılabileceğini ancak Musevi’nin seçimlerin yenilenmesi talebinin mümkün olmadığını açıkladı. Anayasayı Koruyucular Konseyi Sözcüsü Abbas Ali Kethudai, yasal olarak seçimin iptal edilmesine yönelik talebin değerlendirilemeyeceğini söyledi.

Dünyaya izleme yasağı

Yabancı basına yasak: Yönetim, yabancı gazetecilere Tahran’da birkaç gündür devam eden gösterileri izleme yasağı getirdi. Kültür Bakanlığı, yabancı gazetecilerin bürolarından ayrılmalarını da yasakladı. Gazetecilerin kendi bürolarında çalışmaya devam edebileceklerini belirten Bakanlık, tüm yabancı medya mensupları için basın akreditasyonunu iptal etti.

İçişleri Bakanlığı’na suçlama: İran’ın güçlü Meclis Başkanı Ali Larijani, polis ve milisin Tahran Üniversitesi yurdunu basıp, bazı öğrencileri tutuklamasına sert tepki gösterdi. Pazar gecesi meydana gelen olayda biri kız dört öğrencinin öldüğü de öne sürülürken, Larijani, "Gece yarısı öğrenci yurdunun basılması da ne demek oluyor?" diyerek, olaydan İçişleri Bakanlığı’nı sorumlu tuttu.

Hamaney’le görüştüler

İran televizyonu, dini lider Ayetullah Ali Hamaney’in, cumhurbaşkanlığı seçimine katılan 4 adayın temsicileriyle dün akşam özel bir görüşme yaptığını duyurdu. Herkesi birlik olmaya çağıran Hamaney, "Seçimde herkes farklı adaylara oy vermiş olabilir, ancak her İranlı mevcut sisteme inanıyor ve İslam Cumhuriyeti’ni destekliyor" şeklinde konuştu. Ayrıca Hamaney, tekrar sayılacak sandıklara her adayın temsilcilerinin katılması gerektiğini söyledi.

Sorularla gerginlik

EĞER gerginlik yayılırsa?

Gösterilerin şiddete dönüşmesinin ardından, yönetim taviz verme yoluna gitti ve oyların sınırlı bir şekilde yeniden sayılabileceğini açıkladı. Ancak Anayasayı Koruma Konseyi, seçimin yenilemesi yolundaki talepleri reddetti. Sistem, gerektiği takdirde seçim sonuçlarını savunmak için güç kullanma yoluna gidebilir. İran’ın özgürlük anlayışı, Batı’dakinden oldukça farklıdır.

Dönüm noktası mı?

Uzmanlar, gösterilerin ülkede yıllardır süren ılımlı-radikal mücadelesinde bir dönüm noktası olabileceğine dikkat çekiyor. Muhalif kesim, bu gösteriler sayesinde korkusunu yenebilir. Bu takdirde, Ahmedinejad’ın ikinci iktidar dönemi oldukça gürültülü geçebilir. Böylece, Ahmedinejad’ın pozisyonu zayıflayabilir.

En muhtemel senaryo ne?

Gözlemciler, dini lider Ali Hamaney’in yeni bir seçim çağrısı yapmasını mümkün görmüyor. 8 yıl boyunca devrim lideri Humeyni’nin başbakanlığını yapan Musevi, dini yönetime bağlı ve sistemin tehlikeye düşmesini göze alamaz. İslam Cumhuriyeti’nin bir parçası olarak, gösterilerin sona ermesi için çabalayacak.

39.2 milyon oy nasıl bu kadar çabuk sayıldı

CUMHURBAŞKANLIĞI seçimleriyle ilgili temel soruyu, nasıl olup da yaklaşık 40 milyon oyun saatler içinde sayılıp sonuçların açıklanması oluşturuyor. Uluslararası seçim uzmanlarıyla İranlı analistler, oy sayımının hızı ve normal olarak yetkililerin açıkladığı detaylı seçim verilerinin eksikliğinin, Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’ın büyük farkla kazandığı zaferi şüpheli hale getirdiğini belirtiyorlar.

Uzmanlar, nasıl olup da 39.2 milyon oy pusulasının elle sayılarak nihai sonuçların sadece 12 saat içinde açıklandığı sorusunu soruyor ve geçmişteki seçimlerde bunun en azından iki katı zaman gerektiğini hatırlatıyorlar.

1.5 saate 5 milyon oy

Gelişmekte olan ülkelerde seçim izleme misyonlarında yer alan Yale Üniversitesi öğretim üyesi Susan Hyde, oy sayımının alışılmadık biçimde hızlı olduğunu söyledi. Uzmanlar, yeni bilgisayar sisteminin kentlerde sonuçların açıklanması için gereken süreyi kısaltmış olabileceğini belirtiyor, ancak köy ve küçük kasabalara bu sistemin yayılmış olmasına şüpheyle bakıyorlar. İçişleri Bakanlığı ilk 5 milyon oyun sonucunu sandıklar kapandıktan 1,5 saat sonra açıklamıştı.

Twitter’den ABD ricası: BAKIMI ERTELE

MUHALİF İranlılar, yönetimin tüm engellemelerine rağmen Twitter ile Facebook gibi internet siteleri üzerinden organize oluyorlar. Yasakları, Proxy sitelerden aşıp, dünyaya fotoğraf ve taze haber veriyorlar. Öyleki Twitter, dün akşam genel bakım için bir süreliğine devre dışı kalacaktı ancak bunu erteledi. ABD yönetimi Twitter’dan bakımı erteleyip İranlılara hizmeti sürdürmelerini istedi. İranlı genç yönetim karşıtları, bu internet sitelerini birbirlerini uyarmak için de kullanıyor. Twitter’de şu mesajlar dikkati çekiyor: "Uyarı: Musevi’ye destek yürüyüşü saat 17.00’de. İyi şanslar. Araçla gelmeyin. Sizi bekliyor olacaklar."

Hareket şiirden güç alıyor

TAHRAN’daki gösterileri yerinde izleyen İngiliz İndependent gazetesinin Ortadoğu muhabiri Robert fisk, İnkılap Meydanı’ndan Azadi Meydanı’na yürüyen göstericileri, seçimin kendisinden çalındığını söyleyen muhalefet lideri Mir Hüseyin Musevi’nin de şaşkınlık içinde izlediğini yazdı. Eylemin şiirden güç aldığına tanık olduğunu söyleyen Fisk şöyle devam ediyor:

Şarkılı protesto

"1979 İran Devrimi’nden bu yana protestocular böylesine kitlesel halde ya da böylesine bir halk desteği ile toplanmamıştı. Kalabalık hep bir ağızdan, şarkı söylüyordu. Yanımda yürüyen Tahran Üniversitesi öğrencisinden söylenen bir başka şarkıyı çevirmesini istedim. Modern şairlerimizden Sohrab Seperi’nin bir şiiri, dedi. Sonra şiiri şöyle çevirdi:

YaÄŸmura gitmeli,

Gözlerimizi yıkamalı,

ve dünyayı başka gözlerle

görmeliyiz.

Fisk, arabasının üstünde kalabalığın arasında bulunan Musevi’nin hiç gülümsemediğini, böyle destansı boyutlarda bir gösteri olmasını beklemediğinin anlaşıldığını vurguluyor.

Obama rahatsız: Sessiz kalmak yanlış olur

ABD Başkanı Barack Obama, İran’ın geleceğini İran halkının belirleyeceğini belirterek, bu ülkedeki seçim sonrasında yaşanan şiddet ve karmaşadan rahatsızlık duyduğunu söyledi.

Obama, "Son birkaç gündür televizyonlara yansıyan görüntüler hakkında sessiz kalmak yanlış olur" dedi. İtalya Başbakanı Silvio Berlusconi ile Beyaz Saray’daki görüşmesinden sonra konuşan Obama, İran sokaklarında yaşanan şiddetten derin rahatsızlık duyduğunu açıkladı.

İran halkının sandıkta verdiği oyun önemli olduğunu bilmesi gerektiğini ifade eden Obama, seçimlere hile karıştırıldığı yolundaki iddiaların soruşturulmasının daha fazla kan dökülmeden gerçekleşmesi gerektiğini belirtti.