Sokaktaki Taliban kimdir, nedir?

ABD’nin 20 yıl sonra Afganistan’dan çekilmesiyle ülkede kontrolü ele geçiren Taliban, tekrar dünya gündeminde. Taliban’ın lider kadrosunun dışında binlerce eli silahlı adamı bulunuyor. Çoğu çocuk yaşta katıldığı Taliban’da ömürlerinin yarısını dağlardan geçirmiş. En büyük motivasyon kaynakları ABD düşmanlığı. Taliban kendisini yönetimi devralacak bir örgütlenme olarak görüyor. Kendilerinden Afganistan İslami Emirliği diye söz ediyorlar. Ancak Taliban’ın ne zaman ne yapacağı belli olmayan grubu olarak görünen en alt düzeyde ise eğitimsiz, çoğu okuma-yazma bilmeyen silahlı gençler var. Taliban’a katılanların bir bölümü ise Pakistan’daki medreselerde eğitim almış, aralarında çok az sayıda üniversite mezunu bulunuyor.

ÇOĞUNLUK PEŞTUN

Afganistan’ın resmi dillerinden biri olan Peştucada ‘talebeler’ anlamına gelen Taliban’ın savaşçılarının çoğu da Peştunlardan oluşuyor. Taliban’a katılanların büyük çoğunluğu Pakistan’da medrese ve silahlı eğitim aldıktan sonra Afganistan’a dönerek, ABD ve NATO güçlerine karşı savaşmaya başlamış. Üst kademedeki Taliban mensuplarının çoğu medreselerde dini eğitim almış, az sayıdaki kişi ise üniversite okumuş. Alt kademesindeki eli silahlı adamlarının çoğu ise kırsal kesimden Taliban’a katılmış. Taliban’a en büyük destek kırsal kesimden gelirken, aşırı muhafazakâr değerleri de yine kırsal kesimde daha çok benimseniyor. Taliban’da hâkim dil Peştuca olsa da Farsça, Arapça, İngilizce az da olsa Türkçe bilenler de var.

EN TEHLİKELİ GRUP

Taliban’ın alt kademesindeki eli silahlı adamların çoğu okuma-yazma bilmiyor. Bu alt tabakadaki savaşçılar, ‘tahmin edilemeyen’ , yani ne zaman ne yapacakları belli olmayan grup olarak görülüyor. Kendilerine karşı gelen, Taliban kurallarına uymayanlara şiddet uygulayan, sorgusuz infazlar yapan, gerekçesiz alıkoyma, adam kaçırma gibi olaylara karışan bu grup, Taliban’dan olmayan Afganlara korku salmış durumda. Taliban’dan para veya maaş almıyorlar, elbise, ayakkabı gibi ihtiyaçları bile aileleri tarafından karşılanıyor. Taliban, bu kişilere silah ve mühimmat veriyor. Hastalanmaları veya çatışmalarda yaralanmaları durumunda tedavi masraflarını Taliban karşılıyor. Şeriatçı Taliban içinde yükselmenin ilk kurallarından biri ise dine bağlılık.

TIRAŞ, MÜZİK YASAK

Taliban şimdi şehir giriş-çıkışlarındaki kontrol noktalarında, şehir merkezlerinde, devlet kurumlarının korunmasında görev alıyor. Taliban’ın devleti yönetmeye başlamasıyla bu silahlı grubun, ordu ve polis gücünde görev alacağı konuşuluyor. Sakal kesmenin yasak, müzik dinlemenin haram olduğu Taliban’da dar kesim elbiseler giymeye, sigara içmeye, nikâhsız kadınlarla bir arada bulunmaya da kati olarak izin verilmiyor.

ORTAK PAYDALARI ABD DÜŞMANLIĞI

Abdülmetin Abdulresul (31): Evli ve 4 çocuk babası. Hukuk ve tıp okumuş. Eğitimini tamamladıktan sonra Taliban’a katılmış, şimdi ise başkent Kabil girişindeki kontrol noktalarının sorumlusu olarak görev yapıyor. 6 yıldır Taliban’ın silahlı kanadında; “Kâfirler ülkemizi işgal edip, namusumuza, dinimize saldırdı. Afganlara zulüm etti. Elime silah alarak savaşmaya başladım. Bugün zafer mücahitlerin oldu. Yeni devlette hiçbir beklentim yok, maaş almıyorum. En büyük maaşı Allah yolunda savaşarak alıyorum” diyor.

Husame Hacı Fazıl Muhammed (22): Taliban’a 6 yıl önce katılmış, medrese eğitimi alırken yarıda bırakarak eline silah almış. Taliban’da yasak olmasına rağmen dil altına koyularak emilen maraş otu benzeri bitki kullanıyor. “Bizde sigara içmek yasak, ancak bu bitki. Bunu da kullanmamız istenmiyor, bu da yasak, rahatlamak için kullanıyorum. Birçok mücahit bunu kullanıyor” diyor.

Lütfirahman Abdullatif (30): Medrese eğitimi alırken 17 yaşında Taliban’a katılmış. Kısa süreli bir eğitimin ardından eline silah alıp çatışmalarda yer almış. Şimdi Kabil’de kontrol noktalarında ağır makinalı silahla araçları durdurup, kimlik kontrollü yapıyor. “Toprağımızı işgal ettiler, insanlarımızı öldürdüler. Bizi dinimizden uzaklaştırdılar. Savaş mücahitlerin zaferiyle son buldu” ifadelerini kullanıyor.

Kudrettullah Amanallah (33): Evlendikten kısa bir süre sonra Amerikan askerleri köylerini basmış. İddiasına göre, bazı kişileri gözaltına alıp işkence yapmış. Amerikalılar köyden ayrıldıktan sonra ise gidip Taliban’a katılmış. “İşgal altındaki toprağımızda Amerika’nın zulmüne uğradık. Savaşmak için gidip Taliban’a katıldım, 6 yıldır dağlarda kâfirlere karşı savaştım. Kabil, benim için, birçok mücahit için ‘cennet kapısıydı’. Allah bana Kabil’i kâfirlerin elinde aldığımızı görmeyi nasip etti” diyerek, Taliban’a katılma gerekçesini anlatıyor.

Sana Abdullah Abdülkabir (22): Pakistan’daki medreselerde eğitim almış. Afganistan’a geçerek, Taliban’ın askeri kanadında görev almaya başlamış. “Nasıl yaşıyorsunuz? Yemeklerinizi nasıl yapıyorsunuz” gibi sorulara, “Günlerce kuru ekmek bile bulamadığımız oldu. Yaşadığımız sürece yemeğin bir anlamı yok. Dağlarda, ağaç altlarında, mağaralarda bazen de bizi seven ailelerin misafir ettiği evlerde kaldık. Şimdi artık kendi evimizde kalabileceğiz” diyor.