Saddam'a karşı dört şart
Güncelleme Tarihi:
Uğur ERGAN / ANKARA
Oluşturulma Tarihi: Temmuz 17, 2002 02:06
ABD Savunma Bakan Yardımcısı Paul Wolfowitz dün Ankara'da Başbakan Bülent Ecevit'le yaptığı görüşmede, Saddam'a karşı harekat düzenleneceğini resmen iletti. Bu tek taraflı bildirim üzerine Ankara, dört şart öne sürdü ve hava sahası kullanımının müzakere edilebileceğini bildirdi. Böylece Türkiye ile ABD arasındaki Irak pazarlığı resmen başladı.
İşte şartlarımız
Kuzey Irak'ta Kürt devleti istemeyiz
Ekonomik zararlarımız karşılansın
Yeni rejimi Irak halkı benimsemeli
Musul-Kerkük Kürtlere bırakılamaz
ABD, Saddam Hüseyin rejimini devirmek üzere Irak'a askeri müdahale etme kararlılığını taşıdığını dün tek taraflı bir bildirimle Türkiye'ye resmen duyurdu. Amerika'nın muhtemelen önümüzdeki sonbaharda yapılacak harekatına ilişkin bu bildirimi hükümetin 3 Kasım tarihi için erken seçim kararı almasıyla aynı saatlere rastladı.
Ankara'yı hareketlendiren en önemli gelişme geçmişte ABD'nin Irak'a askeri müdahalesine kategorik olarak karşı çıkan Başbakan Bülent Ecevit'in kaygılarını yine kayda geçirmekle birlikte, ilk kez müdahalenin olabilirliğini kabullenip, Türkiye'nin yanıtı açısından kapıyı aralık bırakması oldu.
Başbakan Ecevit, müdahalenin olmamasını arzu etmekle birlikte, ABD'nin nihai kararını alıp Irak'ı vurmak üzere harekete geçmesi halinde Türkiye'nin de bu hazırlıklardan haberdar edilmesini istedi. Ecevit, bu çerçevede Türkiye ile ABD arasında yakın bir danışma mekanizmasının işletilmesini önerdi.
Ecevit'in bu önerisi Amerikan tarafınca kabul edildi ve gelişmelerin seyrine göre iki ülke arasında Irak'a dönük kriz idaresi için yakın bir danışma mekanizmasının kurulmasına karar verildi.
Amerikan tarafı, Ecevit'in ‘‘sakın yapmayın’’ yerine ‘‘ne yapmak istediğinizi bilmek isteriz’’ şeklindeki yaklaşımını geçmişteki katı tutumuna kıyasla ‘‘esnek ve cesaretlendirici’’ buldu. Ecevit'in bu yaklaşımı, diplomatik çevrelerde ‘‘kapıyı aralayan’’ bir tutum olarak değerlendirdi.
Benzer şekilde, Ecevit'in Türkiye'nin muhtemel bir Irak harekatında ABD'ye yardımcı olmayacağı ya da operasyonun dışında kalacağı şeklinde olumsuz bir tutum da sergilemediği ve bunun zımnen işbirliğine dönük bir çizgi yansıttığı bildirildi. Başbakan Ecevit'in ayrıca Türkiye'nin beklentilerine ilişkin bir dizi karşı talebi masaya koyması da Türkiye ile ABD arasında Irak'a ilişkin pazarlığın resmen başladığını ortaya koydu.
Wolfowitz, müdahale konusundaki kararlılığını belirtmekle birlikte, harekatın ne zaman ve ne şekilde yapılacağına ilişkin bir ayrıntı vermekten kaçındı.
BİZE YOL GÖSTERİN
Wolfowitz, beraberinde ABD Dışişleri Bakanlığı'nın üç numarası olan Bakan Yardımcısı Marc Grossman ve Nato Komutanı Orgeneral Joseph Ralston olduğu halde dün Ankara'da bir dizi temaslarda bulundu. Wolfowitz ve beraberindekiler, önce Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu ve Genelkurmay II. Başkanı Orgeneral Yaşar Büyükanıt ile görüştü. ABD heyeti, Milli Savunma Bakanı Sabahattin Çakmakoğlu ile de biraya geldikten sonra Başbakan Bülent Ecevit tarafından kabul edildi.
Başbakanlık Konutu'nda yaklaşık 1 saat süren görüşmede, Wolfowitz, Ecevit'e Başkan Bush'un Saddam Hüseyin'ı devirmek konusundaki kararlılığını aktardıktan sonra ‘‘Saddam bölge için büyük tehlike. Bir müttefik olarak nasıl hareket etmemiz gerektiği konusunda bize bir yol gösterin. Sizin önerilerinize açığız’’ dedi.
ANKARA'NIN KOŞULLARI
Wolfowitz'in bu sözleri üzerine, Türk tarafı Ankara'nın daha önce dile getirdiği şartları net bir şekilde sıraladı. Türkiye'nin ABD tarafına aktıralan şartları şunlar oldu:
KÜRT DEVLETİNE HAYIR
Kuzey'de kesinlikle bir Kürt Devleti'nin oluşumuna izin vermeyiz. Böyle bir oluşum Türkiye'nin toprak bütünlüğünü ciddi şekilde tahdit eder hale gelir.
EKONOMİK BOYUT
Türkiye Kş'rfez Savaşı sırasında yaşadığı büyük maddi kayıpları bir daha yaşamak istemiyor. Irak'la ikili ticaretin 1 milyar doları bulduğu bu dönemde yeni bir Irak harekatı Türkiye'nin zararına neden olur, ekonomik istikrar programını tersyüz eder. Bu nedenle bir savaş ahlinde Türkiye'nin uğrayacağı ekonomik zarar karşılanmalı, ayrıca askeri kredilerden kaynaklanan 4 milyar dolara yakın borcu silinmelidir.
YENİ REJİM
Saddam sonrasını da iyi düşünmek zorundayız. Irak'ta Saddam'dan sonra kurulacak rejimin halk tarafından kabul görmesi gerekir ki, bölgede daha sonra istikrarsızlığa yol açacak gelişmeler yaşanmasın.
MUSUL VE KERKÜK'E DİKKAT
Yeni dönemde Irak'ta ortaya çıkacak tabloda Türkmenlerin yoğun yaşadığı ve petrol bölgesi olan Musul ve Kerkük'ün Türkiye açısından özel bir hassasiyeti vardır. Türkmenler'in hakları gözetilmeli, iyileştirilmeli, ayrıca bu bölgeler Kürtler'in mutlak denetimi altına girmemelidir.
ABD, Saddam Hüseyin rejimini devirmek üzere Irak'a askeri müdahale etme kararlılığını taşıdığını dün tek taraflı bir bildirimle Türkiye'ye resmen duyurdu. Amerika'nın muhtemelen önümüzdeki sonbaharda yapılacak harekatına ilişkin bu bildirimi hükümetin 3 Kasım tarihi için erken seçim kararı almasıyla aynı saatlere rastladı.
Ankara'yı hareketlendiren en önemli gelişme geçmişte ABD'nin Irak'a askeri müdahalesine kategorik olarak karşı çıkan Başbakan Bülent Ecevit'in kaygılarını yine kayda geçirmekle birlikte, ilk kez müdahalenin olabilirliğini kabullenip, Türkiye'nin yanıtı açısından kapıyı aralık bırakması oldu.
Başbakan Ecevit, müdahalenin olmamasını arzu etmekle birlikte, ABD'nin nihai kararını alıp Irak'ı vurmak üzere harekete geçmesi halinde Türkiye'nin de bu hazırlıklardan haberdar edilmesini istedi. Ecevit, bu çerçevede Türkiye ile ABD arasında yakın bir danışma mekanizmasının işletilmesini önerdi.
Ecevit'in bu önerisi Amerikan tarafınca kabul edildi ve gelişmelerin seyrine göre iki ülke arasında Irak'a dönük kriz idaresi için yakın bir danışma mekanizmasının kurulmasına karar verildi.
Amerikan tarafı, Ecevit'in ‘‘sakın yapmayın’’ yerine ‘‘ne yapmak istediğinizi bilmek isteriz’’ şeklindeki yaklaşımını geçmişteki katı tutumuna kıyasla ‘‘esnek ve cesaretlendirici’’ buldu. Ecevit'in bu yaklaşımı, diplomatik çevrelerde ‘‘kapıyı aralayan’’ bir tutum olarak değerlendirdi.
Benzer şekilde, Ecevit'in Türkiye'nin muhtemel bir Irak harekatında ABD'ye yardımcı olmayacağı ya da operasyonun dışında kalacağı şeklinde olumsuz bir tutum da sergilemediği ve bunun zımnen işbirliğine dönük bir çizgi yansıttığı bildirildi. Başbakan Ecevit'in ayrıca Türkiye'nin beklentilerine ilişkin bir dizi karşı talebi masaya koyması da Türkiye ile ABD arasında Irak'a ilişkin pazarlığın resmen başladığını ortaya koydu.
Wolfowitz, müdahale konusundaki kararlılığını belirtmekle birlikte, harekatın ne zaman ve ne şekilde yapılacağına ilişkin bir ayrıntı vermekten kaçındı.
BİZE YOL GÖSTERİN
Wolfowitz, beraberinde ABD Dışişleri Bakanlığı'nın üç numarası olan Bakan Yardımcısı Marc Grossman ve Nato Komutanı Orgeneral Joseph Ralston olduğu halde dün Ankara'da bir dizi temaslarda bulundu. Wolfowitz ve beraberindekiler, önce Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu ve Genelkurmay II. Başkanı Orgeneral Yaşar Büyükanıt ile görüştü. ABD heyeti, Milli Savunma Bakanı Sabahattin Çakmakoğlu ile de biraya geldikten sonra Başbakan Bülent Ecevit tarafından kabul edildi.
Başbakanlık Konutu'nda yaklaşık 1 saat süren görüşmede, Wolfowitz, Ecevit'e Başkan Bush'un Saddam Hüseyin'ı devirmek konusundaki kararlılığını aktardıktan sonra ‘‘Saddam bölge için büyük tehlike. Bir müttefik olarak nasıl hareket etmemiz gerektiği konusunda bize bir yol gösterin. Sizin önerilerinize açığız’’ dedi.
ANKARA'NIN KOŞULLARI
Wolfowitz'in bu sözleri üzerine, Türk tarafı Ankara'nın daha önce dile getirdiği şartları net bir şekilde sıraladı. Türkiye'nin ABD tarafına aktıralan şartları şunlar oldu:
KÜRT DEVLETİNE HAYIR
Kuzey'de kesinlikle bir Kürt Devleti'nin oluşumuna izin vermeyiz. Böyle bir oluşum Türkiye'nin toprak bütünlüğünü ciddi şekilde tahdit eder hale gelir.
EKONOMİK BOYUT
Türkiye Kş'rfez Savaşı sırasında yaşadığı büyük maddi kayıpları bir daha yaşamak istemiyor. Irak'la ikili ticaretin 1 milyar doları bulduğu bu dönemde yeni bir Irak harekatı Türkiye'nin zararına neden olur, ekonomik istikrar programını tersyüz eder. Bu nedenle bir savaş ahlinde Türkiye'nin uğrayacağı ekonomik zarar karşılanmalı, ayrıca askeri kredilerden kaynaklanan 4 milyar dolara yakın borcu silinmelidir.
YENİ REJİM
Saddam sonrasını da iyi düşünmek zorundayız. Irak'ta Saddam'dan sonra kurulacak rejimin halk tarafından kabul görmesi gerekir ki, bölgede daha sonra istikrarsızlığa yol açacak gelişmeler yaşanmasın.
MUSUL VE KERKÜK'E DİKKAT
Yeni dönemde Irak'ta ortaya çıkacak tabloda Türkmenlerin yoğun yaşadığı ve petrol bölgesi olan Musul ve Kerkük'ün Türkiye açısından özel bir hassasiyeti vardır. Türkmenler'in hakları gözetilmeli, iyileştirilmeli, ayrıca bu bölgeler Kürtler'in mutlak denetimi altına girmemelidir.