Rusya, Viktor Bout'u geri istiyor. Peki neden? İşte filmlere konu olmuş inanılmaz hikâye!
Güncelleme Tarihi:
Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş patlak verdiğinden beri Rusya’nın dünya çapında ünlenmiş ve birçok ülkeye yayılmış casuslarıyla ilgili haberler de arttı. Washington Post’un gündeme getirdiği, bilinen lakabıyla ‘Ölüm Taciri’, gerçek adıyla Viktor Bout’un dosyası ise bambaşka bir hikâyeyi ve bomba gibi detayları ortaya koyuyor.
ABD Illinois, Marion’daki cezaevinde, 'Küçük Guantánamo' da denen özel bir birimde, en az altı dil konuşan, geniş göğüslü, bıyıklı ve 'ölüm taciri' lakaplı bir adam yatıyor. Adam, dünyayı kapsayan bir silah kaçakçılığı imparatorluğu kurduktan sonra 25 yılık cezasını çekiyor.
Adı Viktor Bout. Ve anavatanı Rusya onu evde istiyor, hem de çok istiyor. Kritik soru ise şu: Neden?
ZAMANIN EN KÖTÜ ŞÖHRETLİ SİLAH TÜCCARI
55 yaşındaki Bout, Afrika, Orta Doğu ve Asya'daki çatışmaları körükleyen silahlardan kâr elde etmekle suçlanan zamanının en kötü şöhretli silah tüccarı.
Bu hafta, Dışişleri Bakanı Antony Blinken, ABD'nin Rusya'ya, Moskova'da tutulan WNBA yıldızı Brittney Griner ve güvenlik danışmanı Paul Whelan'ın serbest bırakılması için “önemli bir teklif” yaptığını söyledi. Rus yetkililer ise bir mahkûm takası beklediklerini ima ettiler.
Bout'un, 2008'de Tayland'da Uyuşturucuyla Mücadele İdaresi'nin bir baskınından sonra tutuklanmasından bu yana, ona yapılan muameleyi protesto eden Rus yetkililer için, takasta geri verilmesinin, Rusya için en büyük ödül olacağından şüphe yok. 
“O EVE DÖNMEZSE ESİR TAKASI OLMAZ!”
Bout'un New York merkezli avukatı Steve Zissou, bu ay “Viktor Bout eve gönderilmedikçe hiçbir Amerikalı değiş tokuş edilmeyecek” uyarısında bulunmuştu.
Bununla birlikte, daha az net olan şey, Rusya'nın Bout'u neden bu kadar önemsediği.
Bu ay Aspen Güvenlik Forumu'nda CIA Direktörü William J. Burns'e Rusya'nın neden Bout'u istediği sorulduğunda Burns “Bu iyi bir soru çünkü Viktor Bout bir sürüngen.” cevabını vermişti.
Rusya, Bout'un DEA (ABD Uyuşturucu ile Mücadele Dairesi) tarafından tuzağa düşürüldüğünden şikâyet etmesine rağmen, birçok ABD'li yetkili ve analist, Rusya’nın öfkesinin davanın esasıyla değil, Bout'un Rus askeri istihbaratıyla olan bağlantılarıyla bağlantılı olduğuna inanıyor.
Bout'un ağıyla mücadele etmek için erken çabalara öncülük eden Clinton yönetimindeki Ulusal Güvenlik Konseyi yetkilisi Lee Wolensky, “Bout’un Rus hükümet çevreleriyle önemli bağları olduğu açık” dedi.
RUS HÜKÜMETİYLE İLİŞKİSİ VAR
KGB ve halefi FSB'den daha az ünlü olmasına rağmen, Rusya'nın yaygın olarak GRU olarak bilinen askeri istihbarat teşkilatı, daha cesur ve daha riskli eylemlerde bulunma konusunda bir üne sahip. Bu teşkilat son yıllarda seçimleri hacklemekten muhaliflere suikast düzenlemeye kadar her şeyle suçlandı.
Ek olarak, raporlar Bout'un Rusya eski başbakan yardımcısı ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in müttefiki Igor Sechin ile yakın bağları olabileceğini gösteriyor. Hem Sechin hem de Bout, 1980'lerde Afrika'da Sovyet ordusunda görev yaptı.
Bout, GRU ile bu tür bağlantıları olduğunu reddetti. Ayrıca Sechin'i tanımadığını da söyledi.
YAKALANDIĞINDAN BERİ HİÇ KONUŞMADI
Ama asıl mesele bu sessizlik olabilir. Silah kaçakçısı, Moskova'daki evinden binlerce mil uzakta, on yıldan fazladır bir hücrede izole ve tek başına oturmasına rağmen ABD makamlarıyla iş birliği yapmayı reddetti. Bu sessizlik ödüllendirilebilirdi.
Rus gazeteci Andrei Soldatov, “Anladığım kadarıyla hapishanede soğukkanlılığını korudu, Amerikalılara hiçbir şey açıklamadı.” dedi.
Harvard Üniversitesi Belfer Bilim ve Uluslararası İlişkiler Merkezi'nden Simon Saradzhyan, Bout'un hükümet koruması olmadan asla bu kadar büyük bir kaçakçılık işletmesi yürütemeyeceğini, ancak bundan hiç bahsetmediğini söyledi. Saradzhyan, “Rus hükümeti, bu şekilde kalması için onu geri almaya hevesli” dedi.
Rus güvenliği konusunda uzman Mark Galeotti, Bout'u serbest bırakmanın başı belaya girebilecek diğerlerine bir mesaj göndereceğini söyledi: 'Vatanın seni unutmayacak.'
Galeotti “Rusların [onu] başarıyla geri getirmeleri bir zafer olarak kabul edilecektir.” diyerek devam etti “Ve kabul edelim, şu anda Kremlin zafer arıyor.”
‘BİZDEN BİRİ’
R.Politik siyasi analiz grubunun kurucusu Rus siyasi analist Tatiana Stanovaya, Putin'in siyasi kazançtan daha derin bir şey istediğini söyledi:
“Rus dilinde Bout gibi insanlar için özel bir kelimemiz var: 'svoi.' Bu, 'Bizden' biri demek. En azından [hükümetin] gözünde vatan için çalışan biri.”
1967 yılında Tacikistan'da doğduğunu söyleşilerinde dile getiren Bout, Moskova'daki Sovyet Askeri Yabancı Diller Enstitüsü'nde dil eğitimi aldı. Portekizce öğrenmeye zorlandığını ve daha sonra Sovyet hava kuvvetlerinde çevirmen olarak çalışmak üzere Angola'ya gönderildiğini söyledi.
Uzmanlar, askeri enstitülerin GRU (bu arada üniversitelere bağlı olan daha seçkin KGB) için kilit işe alım alanları olduğunu söylüyor. Sechin ile bağlantıları belirsiz olsa da ikisi de Portekizce öğrenmiş ve Mozambik'teki Sovyet ordusuyla çalıştıkları için benzeşiyorlar.
SOVYETLER ÇÖKÜNCE ‘GİRİŞİMCİ’ OLDU
Sovyetler Birliği'nin çöküşünden kısa bir süre sonra, Bout, kaosun ortasında kâr etme fırsatı gören birçok kişi gibi, bir girişimci oldu. Bir hava taşımacılığı işi kurmak için Sovyet yapımı Antonov An-8 uçaklarından oluşan küçük bir filo kullandı ve görünüşe göre savaş bölgelerine ve başarısız devletlere uçarak diğerlerinin almayacağı riskleri almaya istekli oldu.
Bout'un uçaklardan daha değerli bir şeye erişimi olduğuna da inanılıyor: Sovyetler Birliği'nin muazzam silahlarıyla ilgili muazzam bir bilgi deposu…
Ulusal güvenlik firması IBI Consultants'ın başkanı ve Bout hakkında bir kitabın yazarlarından Douglas Farah, onun için “Ukrayna gibi yerlerden on yıldır silah taşıyordu” dedi.
2000 yılına gelindiğinde Bout, dünyanın en azılı insan tacirlerinden biriydi. İngiltere Parlamentosu'nda 'önde gelen ölüm tüccarı' olarak adlandırıldı ve BM raporlarında Angola'daki bir isyancı hareketin yanı sıra Liberya'nın Charles Taylor'ına ağır silahlar sağladığı ve ardından komşu Sierra Leone'de ölümcül bir iç savaşı desteklediği söylendi.
Bout'un Rus askeri çıkarları için ne ölçüde çalıştığı tartışılıyor. Farah, taşınan askeri teçhizatın ölçeği göz önüne alındığında, bu tür çalışmaların GRU tarafından zımnen onaylanmış olabileceğine inandığını söyledi.
Wolensky, Bout'un Clinton yönetiminin dikkatini çektiğini, çünkü Bout’un ABD Başkanının Afrika'da desteklediği barış süreçlerini bozduğunu söyledi.
Wolensky, 'Bazı durumlarda, çatışmanın her iki tarafını da silahlandırıyordu' dedi.
EVİNİNİ HER YERİNDE O FİLMİN DVD’LERİ VARDI
2004 yılında çıkarılan bir Interpol tutuklama emri de dahil olmak üzere artan uluslararası baskının ortasında Bout, Moskova'ya döndü.
Birçok hesaba göre, Bout o zamanlar silah ticaretindeki en yoğun çalışmasından geri adım attı. Moskova'nın dışında küçük bir kasaba olan Golitsyno'da yaşıyordu. 2008'de evini ziyaret eden bir arkadaşı daha sonra evin kitaplarla ve şaşırtıcı bir şekilde Bout'un hayatından esinlendiği söylenen 2005 Nicolas Cage filmi “Lord of War”ın DVD'siyle dolu olduğunu kaydetti.
Ne yazık ki, o konuk – yani eski Güney Afrika istihbarat ajanı Andrew Smulian – DEA için çalışıyordu.
Bout daha sonra Tayland'da tutuklandı ve DEA tarafından 100 karadan havaya füze, 20.000 AK-47 tüfek, 20.000 parça bomba, 740 havan topu, 350 keskin nişancı tüfeği, beş ton C- satın almayı organize ettiği gizlice takip altında tutulduğu Tayland'da tutuklandı. Tutuklama sebepleri arasında bir isyancı grup olan Kolombiya Devrimci Silahlı Kuvvetleri'nin (FARC) ajanı olduğunu düşündüğü kişiler için 4 patlayıcı ve 10 milyon mermi sağlamak da vardı.
Bu ayrıntılı yakalama operasyonu, ABD'nin Bout’u arayışındaki önemli bir soruna işaret etti: Adam aslında ABD yasalarını çiğnememişti.
Bu sorunu aşabilmek için 2011 yılında, New York'taki bir federal mahkeme, onu ABD vatandaşlarını öldürmek için komplo kurmak da dahil olmak üzere çeşitli iddialardan suçlu buldu.
“BU BENİM SAVAŞIM”
Rus yetkililer, özellikle Bout'un agresif ve olağandışı olarak hedef alınmasından şikâyet ettiler.
Ancak Bout'un kaydı, onun basit bir iş adamı olmadığı yönündeki daha geniş argümanın ortaya çıkmasına yardımcı oldu. FARC için alıcı gibi davranan ajanlar, silahların Kolombiya hükümetiyle çalışan ABD Hava Kuvvetleri pilotlarına karşı kullanılacağını söylediğinde, Bout'un onlara 'aynı düşmana' sahip olduklarını söylediği duyuldu.
“Bu iş değil” dedi. “Bu benim savaşım.”
ABD ve Rusya arasında ikinci takas iddiası...