Rum-Yunan ikilisini ‘Türkiye riski’ vurdu

Kıbrıs Rum yönetimi ile Yunanistan’ın Türkiye’yi Doğu Akdeniz’de devre dışı bırakma planları çerçevesinde 12 yıl önce ortaya attıkları, Yunanistan, Kıbrıs Rum yönetimi ve İsrail arasında deniz altından enterkonnekte elektrik hattı döşenmesi projesinde ‘Türkiye riski’ krizi çıktı. 3.5 milyar Euro’luk projenin Girit-Kıbrıs arası geçişinin Türkiye’nin kıta sahanlığı içinden geçeceğine dikkat çeken yatırımcı firmalar, ‘Türkiye engellerse, Rumlar maliyet ve zararı ödemeyi garanti etsin, yoksa proje iptal’ ültimatomu verdi. Rum-Yunan enerji bakanları, Türkiye riskini kimin üstleneceği konusunda olağanüstü toplanma kararı aldı.

TÜRKİYE’Yİ DIŞLAMA PLANI

Kıbrıs Rum yönetimi ve Yunanistan’ın İsrail’i de yanlarına alarak Türkiye’yi Doğu Akdeniz’deki enerji kaynaklarının paylaşılmasında dışlama planında iki önemli proje bulunuyor. Biri Yunanistan-Kıbrıs adası-İsrail arasında doğalgaz boru hattı kurulması, diğeri ise, aynı güzergâhı takip edecek enterkonnekte elektrik bağlantısı. Boru hattı projesi, ABD’nin 3 yıl önce yüksek maliyet ve jeopolitik riskleri gerekçe göstererek projeden çekilmesiyle rafa kalkmıştı. 1208 kilometrelik kablo ile dünyanın en uzun enerji hattı olması planlanan enterkonnekte hat projesi ise AB’nin 657 milyon Euro’luk desteği ile devam ediyor.

ZARARI KİM ÖDEYECEK

Türkiye krizi, kablo üretecek Norveç merkezli NEXANS’ın geçen ay projeyi koordine eden Yunanistan’ın enerji dağıtım şirketi ADMIE’ye, “Proje çok uzadı, kablo siparişini verin ve ön ödemeyi yapın, yoksa çekiliyoruz” ültimatomu vermesiyle başladı. Yunan şirket ADMIE ise, Kıbrıs Rum yönetiminden ana sözleşmeye ‘Türkiye riski’ maddesi eklenmesini istedi. Şirket, Türkiye’yi kast ederek, “Hemen sözleşmeye jeopolitik riskten doğacak maliyeti Kıbrıs (Rum yönetimi) ödeyecek maddesi ekleyin ve projeye son onayı verin, kablo siparişi vermeyeceğiz, proje çökecek” uyarısında bulundu. Yunan şirket ayrıca 125 milyon ilk yatırım maliyeti ve 100 milyon Euro enerji alım garantisinin de proje tamamlanmadan taksitler halinde ödenmesini talebinde bulundu.

RUMLAR ZİRVE İSTEDİ

Girit ile Kıbrıs Rum yönetimi arasındaki 898 kilometrelik hattın büyük bölümünün Türkiye’nin deniz yetki alanından geçeceğini, Türkiye’nin de izin vermeyeceğini bilen Rum yönetimi, en erken 2030’da tamamlanması planlanan projenin çökmesi durumunda zararın milyar Euro’lara ulaşacağı hesabını yaptı. Yunanistan’dan olağanüstü zirve talebinde bulunan Rum lider Nikos Hristodulidis, Rum-Yunan enerji bakanları, AB komisyonu temsilcisi ve inşaatı yüklenen şirketlerin üst yönetimiyle yarın Lefkoşa’da acil toplantı yapılacağını açıkladı. Rum yönetimi, Türkiye’nin kablo döşenmesini engellemesi halinde oluşacak zararın Yunanistan ve AB’nin de üstlenerek şirketlerin talep ettiği “jeopolitik risk” garantisinin verilmesini istiyor.

DOĞU AKDENİZ’DE KRİZİ TETİKLER Mİ

Proje, geçtiğimiz yıllara damga vuran doğu Akdeniz’deki enerji paylaşımı ve yetki alanları krizini de tetikleyecek. Yunanistan ve Kıbrıs Rum yönetimi, Girit-Kıbrıs arasındaki deniz bölgesinin, kendi yetki alanları içinde yer aldığını savunuyor. İkili, çizildiği üniversitenin İspanya’nın Sevilla kentinde olması nedeniyle ‘Sevilla haritası’ diye de bilinen ve Antalya’nın Kaş ilçesi açıklarındaki Meis adasını da birleştirerek doğu Akdeniz’i Rum-Yunan gölüne çeviren, Türkiye’yi ise, Antalya körfezine hapseden deniz yetki alanı haritasının elektrik hattı projesiyle uygulanmasını istiyor.

TÜRKİYE İZİN VERMEDEN OLMAZ

Türkiye, 2020’de Libya ile imzaladığı deniz yetki alanı anlaşmasıyla Rum-Yunan ikilisinin hak iddia ettiği Girit-Kıbrıs arasını, ‘Türkiye’nin yetki alanı ve kıta sahanlığı’ ilan etti, BM’ye de bildirdi. Türk donanması geçtiğimiz yıllarda Rumlar adına sondaj yapmaya çalışan enerji şirketlerinin gemilerini bölgeden uzaklaştırmış, araştırma gemileri nedeniyle de Yunan donanması ile karşı karşıya gelmişti. Türk donanması son olarak 24 Temmuz’da şirketlerin zarar garantisi istediği elektrik projesi için deniz zemin çalışması yapmak amacıyla bölgeye girmeye çalışan Rum ve Yunanlıların kiraladığı İtalyan araştırma gemisini uzaklaştırdı. Türkiye daha sonra Atina’nın Ankara’dan izin istemesi üzerine geminin bölgeye girişine izin verirken, Yunanistan’ın bu adımı Türkiye’nin bölgelerini tanıdığı şeklinde yorumlanmıştı.