'Ruj Kralı'nı yakan bir tabak dondurma oldu! Çin'in internetten kaybolan 'influencer'ları...
Güncelleme Tarihi:
Çin'de e-ticaret sektörünün itici gücü haline gelen, her yayınları milyonlarca dolar satışla sonuçlanan internet yayıncıları, birer birer ortadan kayboluyor. Peki neden? Bunun uzun vadeli etkileri ne olacak? Uzmanlar ne diyor?
Li Jiaqi, bir ay öncesine kadar Çin'in en tanınmış isimlerinden biriydi.
Austin Li olarak da bilinen 30 yaşındaki internet yayıncısının, çevrimiçi alışveriş platformu Taobao'da 64 milyon takipçisi bulunuyordu.
Bir keresinde Alibaba'nın kurucusu Jack Ma ile girdiği bir yarışma kapsamında 5 dakika içinde 15 bin ruj satmış ve "Çin'in ruj kralı" olarak anılır olmuştu.
CNN International'ın haberine göre, Li'nin ünü Haziran ayının ilk haftasında 1989 yılında Tiananmen Meydanı'nda yaşanan olayların yıldönümüne saatler kala sona erdi.
3 Haziran günü Li, önceden planlandığı üzere yayına çıkmıştı. İzleyicilerine bisküviler ve gofretlerle süslenmiş bir dondurma tabağı gösteriyordu. Dondurma ve üzerindeki süsler ilk bakışta bir tankı andırıyordu.
Tam da bu sırada Li'nin yayını aniden kesildi. Li saatler sonra sosyal medya hesabından bir özür yayınladı ve çeşitli teknik aksaklıklar yaşadığını öne sürdü.
"Kız kardeşlerim, çok üzgünüm. Ekipmanlarımızdaki bir sorundan ötürü bu gece canlı yayına devam edemeyeceğiz" dedi Li ve ekledi:
"Lütfen hepiniz erkenden yatıp uyuyun. Bugün gösterme fırsatı bulamadığım ürünleri size önümüzdeki yayınlarda tanıtacağım."
Ama o yayınlar bir türlü yapılamadı. Li'nin ilerleyen günler için planlanmış iki yayını iptal edildi. Sonrasında tüm yayın etkinliklerini iptal eden Li, çevrimiçi alemde sırra kadem bastı. Weibo ve WeChat hesapları halen açık ancak Haziran başından bu yana paylaşım yapmıyor. Li'nin sadece geçen yıl 250 civarında canlı yayın yaptığını düşündüğümüzde, bu sessizlik pek sıradan bir durum değil.
(Li ve menajeri CNN'in yorum taleplerine yanıt vermedi.)
"CANLI YAYIN KRALİÇESİ" DE ÇEVRİMDIŞI OLDU
Üstelik bu şekilde sessizliğe gömülen tek Çinli influencer, Li değil. Aralık ayında Çin makamları takipçilerinin Viya takma adıyla tanıdığı Huang Wei'ye 210 milyon dolara denk bir vergi cezası verdi.
Weibo, Taobao ve TikTok'ın Çin versiyonu olan Douyin gibi birçok sosyal medya ve alışveriş platformunda milyonlarca takipçisi olan Huang'ın hesapları Aralık ayında bir anda kapatıldı. O günden sonra Huang'ı bir daha çevrimiçi gören olmadı.
Çin'in "canlı yayın kraliçesi" diye tanınan 36 yaşındaki Huang, son 10 yılda ülkenin en önemli influencer'larından biri haline gelmişti. Tanıtımını yaptığı ürünlerin satışı milyarlarca dolarlık bir ekonomi oluşturuyordu.
Daha da ilginç olan canlı yayın alanında Li ve Viya'nın boşluğunu dolduran kişi: Dong Yuhui isimli bu eski İngilizce öğretmeni, yayınlarında bir yandan ücretsiz İngilizce dersleri veriyor bir yandan da ürün satıyor. Dong sayesinde şirketi Douyin'in canlı yayın platformunda 2 aydan daha kısa bir sürede 22 milyon takipçiye ulaştı.
(Viya ve Dong da yorum taleplerine yanıt vermiş değil.)
Huang Wei
ÇİN'DE HİÇ KİMSE "ÇOK ÖNEMLİ" DEĞİL
Çin'in ünlü influencer'larının bu ani yükseliş ve düşüşleri, dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan ülkede internetten para kazananların ne kadar kırılgan bir vaziyette olduğunu da ortaya koyuyor.
CNN'e konuşan uzmanlar, Li ve Viya'nın Pekin hükümetin sansürü sonucu sessizliğe gömüldüğüne kesin gözle bakıyor. Uzmanlara göre, Komünist Parti'nin teknolojiden gayri menkule özel sektörler üzerindeki denetimini artırma girişimlerinden bu influencer'lar da nasibini aldı.
2012'de iktidara gelen Çin Devlet Başkanı Xi Jinping o günden bu yana "Çin ulusunun yenilenmesi" vizyonunu hayata geçirmeye çalışıyor. Bu bağlamda, iş dünyası, eğitim, eğlence ve kültür alanları sıkı denetim altında.
2020 sonlarında Xi, "ekonomik eşitsizliği azaltmak" için ve "kapitalizmin aşırılıklarını dengelemek" için bir program başlattı. Bunun sonucunda dünyanın dört bir yanında faaliyet gösteren Çin şirketleri toplamda 3 trilyon dolar değer kaybetti.
Çin'in medya endüstrisi ve çevrimiçi kültürü üzerine çalışmalar yapan Teksas A&M Üniversitesi profesörü Cara Wallis, "Çin hükümeti son yıllarda şunu tekrar tekrar gösterdi: Hiç kimsenin ekonomik, kültürel, siyasi önemi; sansürlenmesine, para cezasına çarptırılmasına, yasaklanmasına ya da ortadan kaybolmasına engel değil" diye konuştu.
SAMİMİ BİR HATA DA OLSA AFFEDİLMEDİ
Pekin hükümeti özellikle tartışmalı siyasi açıklamalar konusunda pek esnek değil. Üstelik bu açıklamayı kimin yaptığına ya da niyetinin ne olduğuna bakılmıyor. Dolayısıyla Li'nin tank şeklindeki dondurmasının da cezalandırılmış olması şaşırtıcı değil.
Tank şekli Çin için hassas bir sembol. Birçokları bu sembolü 1989'daki Tiananmen Meydanı Olayları ile özdeşleştiriyor. 1989 yılında 15 Nisan-4 Haziran arasında öğrencilerin, aydınların ve işçilerin liderliğinde gerçekleştirilen geniş katılımlı protestolar, Çin hükümetinin orduyu ve tankları meydana göndermesiyle sona ermişti. Hatta elinde pazar torbalarıyla tankların önünde dikilen bir adamın fotoğrafı protestoların sembolü haline gelmişti. Ordunun müdahalesi sonrası Çin hükümeti 200 sivil ve çok sayıda güvenlik personelinin öldüğünü duyurdu. Batılı kaynaklar ise sayının 10 bini bulmuş olabileceğini öne sürüyor. Okullardaki ders kitaplarından medyaya ve sosyal paylaşım sitelerine kadar her yerde Tiananmen Meydanı Olayları yasaklı kabul ediliyor. Bu konuya değinen en yüzeysel paylaşımlar bile derhal yayından kaldırılıyor.
Wallis, Li'nin o güne kadar neredeyse hiç siyasi içerikli paylaşım yapmadığına dikkat çekerek, "Ben gerçekten bir hata yapmış olduğunu düşünüyorum. Zaten, birçok insanın da dediği üzere, Li'nin hayranlarının çoğu dondurmanın şekliyle 4 Haziran arasındaki bağlantıyı dahi kuramamış olabilir" dedi.
Georgia Üniversitesi'nde Çin'in internet ve medya siyaseti üzerine araştırmalar yapan Rongbin Han da Li'nin yaptığı şeyin "kasıtsız" bir hata olduğuna inandığını söyledi ancak zamanlamanın "ölümcül" olduğunu vurguladı.
4 Haziran 1989'un tarihe geçen karesi
YAYINCILARA YENİ KURALLAR GELDİ
Li'nin yayınının yarıda kesilmesinin birkaç gün sonrasında Çin Ulusal Radyo ve Televizyon İdaresi ile Kültür ve Turizm Bakanlığı, ortak bir açıklama yayınladı.
Açıklamada internet yayıncılarının 31 'uygunsuz davranışını' yasaklayan yeni kurallar sıralanıyordu.
Kurallar yayıncıların "doğru siyasi ve sosyal değerleri benimsemesi" gerektiğini vurguluyordu. Ayrıca kendilerini denetlemeleri, "yasa dışı ya da zararlı" içeriklerden kaçınmaları ve "Çin Komünist Partisi'nin lider kadrolarına zarar verecek hiçbir şey yayınlamamaları" da maddeler arasında yer alıyordu. Kuralları ciddi anlamda ihlal edenleri kara listenin ve kalıcı yasakların beklediği de metinde belirtiliyordu.
Southern California Üniversitesi'nden iletişim profesörü David Craig de Çin'le iş yapmanın hep zor olduğunu, zira ekonomik ve kültürel açıdan fazla güçlenen şirketlerin ve yöneticilerin devlet tarafından bir tehdit olarak görüldüğünü söyledi, önemli olanın ise zamanlama olduğunu belirtti.
Craig, "Her 5 yılda bir, Komünist Parti kongresinden önce bu tür abartılı yönetim dalgaları yaşanıyor" diye konuştu. Craig'in altını çizdiği Komünist Parti'nin olağan kongresi, bu yıl Ekim ayında yapılacak.
E-TİCARETİN İTİCİ GÜCÜ YAYINCILAR OLMAZSA…
Gittikçe büyüyen canlı yayın ekonomisi üzerine uygulanacak baskı, Çin ekonomisine zarar verebilir. iResearch Danışmanlık grubunun verilerine göre, Çin'in canlı yayın e-ticaret pazarı 2020 yılında bir önceki yıla kıyasla yüzde 197 büyüyerek 1,2 trilyon yuana (178 milyar dolar) ulaştı. iResearch, büyümenin bu hızla devam edeceğini ve pazarın 2023'te 4,9 trilyon yuana (726 milyar dolar) ulaşacağını öngördü.
Ancak dünyanın en büyük ikinci ekonomisi, bir yandan da yavaşlama emareleri gösteriyor.
Çin ekonomisi ikinci çeyrekte bir önceki yıl kıyasla sadece yüzde 0,4 büyüme kaydetti. Bu da 2020 başından bu yana elde edilmiş en kötü sonuç anlamına geliyor. Tüketici harcamaları azalırken işsizlik artıyor. Büyük bir kesinlikle uygulanan sıfır Covid politikası, özel sektör üzerindeki baskılar, bankalardaki batık kredileri artıran emlak krizi ve artan sosyal protestolar, büyümeyi sürdürmeyi amaçlayan politika yapıcıları zorluyor.
Jack Ma ve ve şirketi Alibaba, teknoloji sektöründeki baskıyı en derinden hissedenlerin başında geliyor
TEKNOLOJİ ŞİRKETLERİ ÜZERİNDEKİ BASKILAR HAFİFLİYOR
Gidişattan endişeye kapılan Pekin, teknoloji sektörü üzerinde bir yıldır uygulanmakta olan sıkı kontrollerin gevşetileceğinin işaretini verdi. Örneğin yurt dışı borsalara girmek isteyen teknoloji şirketlerine destek sözleri verildi.
Ama piyasa halen yeterince güçlü değil. Temmuz ortasında tekelleşme yasalarını ihlal etmekle suçlanan bazı teknoloji şirketlerine verilen para cezaları piyasada sarsıntıya ve hisse satışlarına neden oldu.
Han, "Siyasi motivasyonu olmayan bir sosyal medya influencer'ının sansürün hedefi olması, tüyleri ürpertiyor" ifadelerini kullandı ve ekledi: "Bu bağlamda hükümetin ekonomiyi canlandırma planı üzerinde olumsuz etkileri de olabilir."
İnternet yayıncıları üzerinde artan baskının e-ticaret sektöründeki büyümenin yavaşlamasıyla aynı zamana denk gelmesi de bir diğer önemli nokta.
Çin'de her yıl iki önemli e-ticaret etkinliği düzenleniyor. Bunlardan ilki Kasım ayında yapılan Bekarlar Günü, ikincisi ise 18 Haziran'da yapılan çevrimiçi alışveriş festivali. Bu yıl 18 Haziran'da gerçekleşen satışlar geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 0,7 arttı. Çin merkezli e-ticaret analiz şirketi Syntun'un verilerine göre, 2020-2021 döneminde ise yüzde 27'lik bir artış yaşanmıştı. Bu iki oran arasındaki büyük fark, Çin ekonomisindeki yavaşlamanın bir sinyali olarak görülüyor.
CNN International'ın "Here today, gone tomorrow: China's vanishing livestreamers" başlıklı haberinden derlenmiştir.