Putin muhalifi Navalni cezaevinde öldü

Rus muhalif lider Aleksey Navalni kaldığı cezaevinde ‘şüpheli bir şekilde’ hayatını kaybetti. Rusya Federal Cezaevi Servisi’nin bildirdiğine göre, dün sabah saatlerinde gerçekleştirdiği yürüyüşün ardından kendini kötü hissettiğini belirten Navalni, kısa süre içinde bilincini kaybetti.

Açıklamada, olay yerine çağrılan acil sağlık ekibinin Navalni’ye müdahale etmesine rağmen sonuç alınamadığı aktarıldı. Interfax’ın yerel bir hastaneye dayandırdığı habere göre ise, Rus sağlık görevlileri ölmeden önce Navalni’yi hayata döndürmek için yarım saatten fazla zaman harcadı.

KREMLİN: BİLGİMİZ YOK

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in en sert muhaliflerinden olan 47 yaşındaki Navalni, geçtiğimiz aylarda Kuzey Kutup Dairesi’nin yaklaşık 60 km kuzeyindeki Yamalo-Nenets bölgesinde bir cezaevine nakledilmişti. Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov, “Ölüm nedeni ile ilgili bilgimiz yok” açıklaması yaparken konuyla ilgili Putin’in bilgilendirildiğini belirtti. Bazı Rus kaynaklar, sebebin pıhtı atması olduğunu iddia etti.

‘CİNAYET İTİRAFI GİBİ’

Navalni’nin özel kalemi Leonid Volkov, hapishane teşkilatından gelen açıklamanın bir cinayet itirafı olarak yorumlanabileceğini söyledi. Rusya’nın bağımsız gazetesi Novaya Gazeta’nın genel yayın yönetmeni, Nobel Barış Ödülü sahibi Dmitry Muratov, Navalni’nin ölümünü ‘cinayet’ olarak nitelendirerek, muhalif ismin ölümüne hapishanede gördüğü sert muamelenin yol açtığına inandığı belirtti. Rus muhalifin avukatlarından Nikolaos Gazeas da Navalni’nin perşembe günü duruşmaya katıldığını, durumunun iyi olduğunu ve bu nedenle ölüm haberine şaşırdığını dile getirdi.

DURUŞMADA NEŞELİYDİ

Gazeas’ın bahsettiği duruşmaya dair video kaydı sosyal medyada da paylaşıldı. Söz konusu kayıtta, Navalni’nin sağlıklı ve neşeli olduğu, hatta şaka bile yaptığı görülüyor. Muhalif politikacının annesi Lyudmila Navalnaya da sosyal medyada yaptığı açıklamada, “Hiçbir taziye duymak istemiyorum. Onu pazartesi hapishanede gördüm. Sağlıklı ve mutluydu” ifadelerini kullandı. Navalni’nin vefatıyla ilgili ailesine henüz resmi bilgilendirilme yapılmadığı belirtildi.

SEÇİMDEN HEMEN ÖNCE

Navalni’nin ölüm haberini Münih Güvenlik Konferansı’na katılmak için gittiği Almanya’da öğrenen eşi Yulia Navalnaya, gözyaşları içinde “Rusya’daki korkunç rejimle mücadele etme” çağrısında bulundu. Öte yandan Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova, Navalni’nin ölümünden Moskova’yı sorumlu tutan Batılı liderlere, “Henüz adli tıp incelemesi yok ama Batı’nın sonuçları hazır” diyerek tepki gösterdi. Rus muhalifin ölümünün, 15-17 Mart tarihlerinde düzenlenmesi planlanan devlet başkanlığı seçiminin öncesinde gerçekleşmesi dikkat çekti.

DÜNYA AYAĞA KALKTI
BATI RUSYA’YI SUÇLADI

Batılı liderler, muhalif lider Navalni’nin hapiste ölümünden Rusya’yı sorumlu tuttu. Pek çok ülkede Rusya konsoloslukları önünde protesto düzenlendi, Navalni için çiçekler bırakıldı.

* ABD Başkanı Joe Biden: Beyaz Saray’da bir basın toplantısı düzenleyen ABD lideri, Navalni’nin “cesaretinin unutulmayacağını” söyledi. Biden, “Navalni’ye tam olarak ne olduğunu bilmediklerini” ancak ölümünden “Putin ve onun haydutlarının sorumlu olduğunu” kaydetti. ABD lideri, Ukrayna’ya askeri yardım paketinin onay beklediği Temsilciler Meclisi’ne de bir an önce finansmanı onaylama çağrısında bulundu. 2021 yılında “Navalni hapiste ölecek olursa bunun Rusya için yıkıcı sonuçları olur” diyen Biden, basın toplantısında bu ifadesinin sorulması üzerine “Bu 3 yıl önceydi, o günden bugüne Rusya birçok yıkıcı sonuçla yüzleşti” yanıtını verdi.

* NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg: “Navalni’nin ölüm haberinden derin üzüntü duydum. Rusya Navalni’nin ölümüyle ilgili tüm soruları yanıtlamalı. Tıpkı Navalni gibi demokrasi ve özgürlüğe inanan herkesi desteklemeye kararlıyız.”

* AB Konseyi Başkanı Charles Michel: “Aleksey Navalni özgürlük ve demokrasi değerleri için savaştı. İdealleri için nihai fedakârlığı gösterdi. Avrupa Birliği onun trajik ölümünden yalnızca Rus rejimini sorumlu tutuyor.”

* Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski: “Açık bir şekilde Navalni, Putin tarafından öldürüldü. Bu neden Putin’in her şeyini kaybetmesi ve eylemlerinden sorumlu tutulması gerektiğini gösteriyor.”

* Almanya Başbakanı Olaf Scholz: “Navalni, Rusya’da özgürlük ve demokrasiyi savunuyordu ve görünüşe göre cesaretinin bedeli hayatı oldu. Bu korkunç haber Rusya’nın nasıl değiştiğini ve Moskova’da ne tür bir rejim olduğunu bir kez daha gösteriyor.”

KİMDİR BU NAVALNİ
4 YIL ÖNCE SİNİR GAZIYLA ZEHİRLENMİŞTİ

* Aleksey Anatolyeviç Navalni 4 Haziran 1976’da Rusya’nın Butin kentinde dünyaya geldi. Babası Sovyet subayı, annesi ise ekonomistti.

ÇERNOBİL’DE BÜYÜDÜ

* Moskova civarındaki askeri lojmanlarda büyüyen Navalni, yazları ise Çernobil kırsalında yaşayan büyük ebeveynlerinin yanında geçirirdi. 1986’da Çernobil nükleer faciası sonrası ailesi oradan tahliye edilmişti.

* Moskova’da hukuk ve ekonomi okudu. Liberal demokrasi ve piyasa ekonomisini savunan Yabloko siyasi partisine katıldı.

YOLSUZLUĞA BAYRAK AÇTI

* 2008’de Navalni, kamu kurumlarındaki yolsuzluğa bayrak açtı. İnternet sitesi açarak kamu ihalelelerine nasıl hile karıştığını gözler önüne serdi. 2011 Aralık ayında yapılan parlamenter seçimlere hile karıştığı iddialarının ardından büyük protesto gösterileri başlattı.

* 2013’te Moskova belediye başkanlığı için adaylığını açıkladığında ertesi gün zimmet iddiasıyla suçlu bulundu, 5 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Temyiz süreci devam ederken seçimlere katılmasına izin verilen Navalni yarışta ikinci oldu.

SİYASİ YASAK GELDİ

* Temyiz mahkemesi alt mahkemenin kararını onaylarken, hapis cezasını tecil ederek serbest kalmasını sağladı. Navalni’nin seçilme hakkı elinden alınmıştı, ancak diğer siyasi aktivitelerini sürdürebilecekti.

* 2018’de Navalni, Putin’e karşı başkanlık seçimlerine katılmak istediğinde hakkındaki tecilli hapis cezası nedeniyle izin çıkmadı. Navalni de destekçilerine boykot çağrısı yaptı.

ALMANYA’DA TEDAVİ GÖRDÜ

* 2020’de yerel seçim kampanyasını yürütmek için Sibirya’ya gitmişti. Tomsk’tan Moskova’ya dönerken uçakta hastalandı ve Sovyetlerin geliştirdiği, “Noviçok” diye anılan sinir gazına maruz kalarak zehirlendiği ortaya çıktı.

* Ailesi tedavi için Almanya’nın başkenti Berlin’e götürürken Navalni, saldırının arkasında Rus istihbaratının olduğunu iddia etti. 2021’de Rusya’ya geri döndüğünde, şartlı tahliye kurallarına uymadığı gerekçesiyle üç buçuk yıl hapis cezasını çekmek üzere tutuklandı. Ayrıca sahtekârlık ve adaleti yanıltmak suçlamasıyla 9 yıl ağır hapis cezasına daha çarptırıldı. Bu arada Navalni’nin zehirlenmesini konu alan belgesel, 2023 yılında hem Oscar hem de BAFTA ödülü kazandı.

KUTUPLARA SÜRÜLDÜ

* Moskova’nın 240 km doğusundaki Melekhovo’daki kötü şöhretli IK-6 maksimum güvenlikli cezaevine gönderildi, hücre cezasına çarptırıldı.

* 2023 aralık ayında avukatı, cezaevi kayıtlarından nerede olduğunu anlayamadığını, kayıp olduğunu açıkladı. Günler sonra Kutup bölgesindeki bir cezaevine yollandığı ortaya çıktı.