Prens Philip'in Kraliyet Ailesi'ne girme yolculuğu... Kurtuluş Savaşı'nın bağlantısı neydi?

Kraliçe II. Elizabeth’in eşi, Edinburgh Dükü Prens Philip 9 Nisan 2021 tarihinde 99 yaşındayken hayatını kaybetti. Vefatın ardından Prens Philip’in babası ve Kurtuluş Savaşı'ndaki rolü ile ilgili haberler sosyal medyada yer aldı. Bunlardan biri de Prens Philip ve babasının hayatının bir noktasında Mustafa Kemal Atatürk'ün etkisi olmasıydı.

Philip’in babası Prens Andrew, Sakarya Meydan Muharebesi’nde Ankara Hükümeti'ne karşı yaşanan bozgunun sorumlularından biri olarak gösteriliyor. Atatürk’e karşı aldığı mağlubiyet sonrası çocuğu ile beraber ülkesi Yunanistan’ı terk etmek zorunda kalan Andrew ve ailesi için gelecek işte tam da bu noktada şekillenmeye başladı.

Hikayenin detaylarını İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nden Doç Dr. Esra Özsüer’e sorduk. Özsüer, Prens Philip ve babası Andrew’un hayatı ile ilgili detaylar aktardı.

1- PRENS PHILIP'İN BABASI PRENS ANDREW KİMDİR?

Yunanistan ve Danimarka Prensi Andrew, Modern Yunanistan’ın ilk kralı olan Bavyeralı Otto'dan sonra tahta çıkarılan ve Yunanistan'ın ikinci kralı, Glücksburg hanedanı üyesi, I. George’un ve Romanov Hanedanı'na mensup Kraliçe Olga’nın yedinci çocuğu (dördüncü erkek çocuğu) olarak 2 Şubat 1882 tarihinde Atina’da dünyaya geldi.

Andrew, ileride monarşinin başına geçecek I. Konstantin’in de erkek kardeşiydi. Kraliyet ailesinin erkek çocuklarında görüldüğü üzere Prens Andrew da Askeri Muhafız Okulu'nda eğitim görmüş ve askeri eğitimini Almanya’da tamamlamıştı. 1903 yılında Hesseν-Battenberg Prensesi Alice ile evlenmiş ve bu evlilikten beş çocuğu dünyaya gelmişti. Süvari subayı olarak Balkan Savaşları'na katılmış, sonrasında Haziran 1921 tarihinde hükümet kararıyla tüm general rütbesi verilerek Yunan ordusunda on ikinci tümeninin başına getirilmişti.

Burada belirtilmesi gereken önemli bir ayrıntı Yunanistan’ın Küçük Asya Seferi’nde 1920 yılına kadar Venizelist bir idarenin ve buna bağlı olarak da Venizelos yanlısı askerlerin ordu içinde görev almasıydı. Nitekim Venizelos, Kasım 1920’de Yunanistan’da genel seçimleri kaybettiğinden yönetim ve ordu bu tarihten sonra kral yanlıları tarafından idare edilmişti.

Prens Andrew’un Haziran 1921’de Yunan ordusundaki görevi ve İzmir’e gelişi bu iktidar değişiminden kaynaklanmaktaydı. Prens Andrew Temmuz 1921 başlarında da Küçük Asya Ordusu Başkomutanı General Papulas’ın emriyle Korgeneral Vlahopoulos yerine II. Kolordu Komutanlığı'na atandı.

2- SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ'NDEKİ GÖREVİ NEYDİ?

Prens Andrew Sakarya Meydan Muharebesi'nde Küçük Asya Ordusu'nda II. Kolordu komutanıydı. General Papulas, Kütahya-Eskişehir Muharebeleri'nde Ankara Hükümeti kuvvetlerinin Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmesinin Prens Andrew’in başarısı olduğunu düşündüğünden onu bu göreve getirmişti. Ancak Sakarya Meydan Muharebesi'nde General Papulas’ın emri dışında hareket ederek Yunan orduları tarafından tutulan mevzileri terk etmiş yani emre itaatsizlik göstermişti.

Çünkü Prens Andrew’a göre General Papulas’ın askeri direktiflerinin uygulanabilirliği ordu içinde stratejik bağlamda mümkün değildi. Eylül 1921’de Yunan ordusunun başarısızlığı ile sonuçlanan Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra Andrew, General Papulas tarafından ordu birliklerinin idaresindeki yetersizlik sebebiyle II. Kolordu Komutanlığından çıkarıldı. Dolayısıyla Sakarya Meydan Muharebesi'nde Türk kuvvetlerine saldırmayıp çekilme kararı alması ileride Yunanistan’da darbe hükümeti tarafından kurulan mahkemede Prens Andrew’un da yargılanmasına sebebiyet verecekti. Ancak şunu özellikle belirtmeliyim ki Prens Andrew Küçük Asya Bozgunu'ndan önce yani 1921 yılında Anadolu’dan ayrılmış ve Yunanistan’a dönmüştü.

3- BU SAVAŞTAKİ HANGİ EYLEMLERİ İLE HATIRLANIYOR?

Prens Andrew her ne kadar kaleme aldığı anılarında bu bilgiyi yalanlasa da Yunan ordusunun girdiği Türk köylerinde evlerin yakılması emrini verdiği için askerler tarafından ‘kapsokalivas’ olarak adlandırılıyordu. Yunancada ‘kapse kaliva!’ cümlesi ‘evleri yakın’ anlamında bir emir kipidir. 

4- PRENS PHILIP'İN İNGİLTERE KRALİYET AİLESİNE DAHİL OLMASINDA BU SAVAŞIN VE ATATÜRK'ÜN NASIL BİR YERİ VAR?

Prens Andrew Küçük Asya Harekatı sona ermeden önce Yunanistan'a dönmüştü. Zaten Sakarya Meydan Muharebesi'nin Yunan tarafının geri çekilmeyle sonuçlanan başarısızlığı Küçük Asya Ordusu başkomutanı Anastasios Papulas’ın terhisi ile sonuçlanmış ve yerine de Georgios Hacıanestis getirilmişti. Yani ordu içinde de bir değişiklik gündeme gelmişti.

Aslına bakarsınız İnönü Savaşları ile Anadolu’daki Yunan ordusu içinde çözülmeler zaten başlamıştı. Nitekim 26 Ağustos’ta başlayıp 9 Eylül’de Türk ordusunun İzmir’e girmesiyle neticelenen Büyük Taarruz sonrasında Yunan Ordusu Anadolu’da büyük bir hezimete uğramış ve 18 Eylül’de de Batı Anadolu Yunan işgalinden kurtulmuştu. Düzensiz birlikler olarak Yunanistan’a kaçan Yunan askerleri Ege Adaları'na doğru yönelmişti. İşte bu birliklerden birinin başında bulunan Albay Nikolaos Plastiras önderliğinde Sakız Adası’nda 11 Eylül 1922 tarihinde Atina’daki kral yanlısı hükümete karşı darbe yapıldı. Darbe hükümeti Anadolu’daki askeri yenilginin sorumlusu gördüğü toplamda sekiz asker ve politikacıyı tutukladı. Tutuklananlar arasında Prens Andrew da vardı.

Kasım 1922'de Korfu'da tutuklanan Prens Andrew Küçük Asya Ordusu Başkomutanı Papoulas'ın emrini yerine getirmeyi reddettiği için idam cezasına çarptırılmıştı. Atina Askeri Mahkemesi'ne götürülen, ancak İngiltere ve İspanya krallarının müdahalesi ile ölüm cezası uygulanmayan Prens Andrew’un cezası hafifletilmiş ve müebbet hapis cezasına çarptırılmıştı.

Yunanistan’da 'Altılar Davası' olarak bilinen bu yargı sürecinde altı siyasetçi ve asker savaşın kaybedilmesindeki sorumlular olarak kurşuna dizildi. Yani Britanya’nın etkin müdahalesi olmasaydı Prens Andrew da darbe hükümeti tarafından öldürülecekti. Prens Andrew Aralık 1944 tarihinde Monte Carlo’da geçirdiği kalp krizi sonucunda hayata gözlerini yumdu.

5- PRENS PHILIP’İN İNGİLTERE KRALİYET YOLCULUĞU NASIL BAŞLADI?

Edinburgh Dükü Prens Philip’in de İngiltere Kraliyet Ailesinin bir üyesi olma süreci tam da bu noktada başlıyor. Altılar Davası ile itibarı ve morali yerle bir olan Prens Andrew, Atina Faliro limanından bindiği bir İngiliz kruvazörü ile önce Korfu’ya oradan da ailesini yanına alarak İtalya’ya kaçtı. Prens Philip o zamanlar henüz 18 aylıktı ve efsaneye göre bir meyve kasası içinde gizlice Kalipso isimli İngiliz gemisine bindirilmişti. Prens Philip, hayatının ilk yıllarını Fransa'da geçirdikten sonra birkaç yılını bir Alman okulunda geçirdi ve eğitimine İskoçya'da devam etti.

1939 yılında, henüz 18 yaşındayken İngiliz Kraliyet Donanması'na girdi. 1947 yılında da Prenses Elizabeth ile evlendi. 1952’de II. Elizabeth’in kraliçe olması ile Birleşik Krallık Prensi unvanını aldı.

6- PRENS PHILIP BABASINA YAPILANLARDAN ÖTÜRÜ ÜLKESİNE KIZGIN MIYDI?

Babası Prens Andrew’un Yunanistan'dan sürgün edilmesi Prens Philip açısından kapanmayan bir yara olarak düşünülebilir. Neredeyse tüm dünyayı ziyaret eden Prens Philip gayri resmi ziyaretleri saymazsak Yunanistan'ı hiçbir zaman resmi olarak ziyaret etmedi. Bu da zorunluluk ile özdeşleştirilen resmi ziyaretler dışında Yunanistan’a gitmek istemediğinin açık göstergesidir.

Monarşi tarihçilerinin itiraf ettiği gibi Edinburgh Dükü Philip, Yunanlılardan memnun olmadığını, onlara sempati duymadığını çoğu beyanatında üstü kapalı da olsa dile getirmiştir. Bilhassa babası Prens Andrew’a yapılanları hiçbir zaman unutmamıştır. Prens Philip'in "Yunanlılar babamı öldürmek istedi" ifadesi Yunanistan’a mesafeli olmasındaki temel nedendir.

Nitekim 2014 yılında Independent gazetesine verdiği demeçte kendisini İskandinav olarak bilhassa da Danimarkalı olarak düşündüğünü belirtmişti. Çocukluğundan beri İngilizce konuştuğunu Yunancada da bazı kelimeleri anladığını dile getirmişti. Tüm bu demeçler Yunanistan’da doğan ve Yunan Kraliyet Ailesi'e mensup birinin duygularını tahlil etmede önemli ipuçlarıdır.

“Yunan Philip" lakabına rağmen, Yunanistan’a karşı büyük bir sevgi hissetmediğini şu sözlerle de beyan etmiştir: “Yunanistan hakkında kesinlikle hiçbir zaman nostaljik hissetmedim. Büyükbabam (Kral I. Georgios) suikasta kurban gitti ve babam da mahkûm edildi…”    

7- PRENS PHILIP VE AİLESİNİN AVRUPA VE İNGİLTERE TARİHİNDEKİ YERİYLE İLGİLİ NELER SÖYLEYEBİLİRİZ?

Edinburgh Dükü Prens Philip’in ölümünden sonra İngiliz basınında çıkan haberlerin bir kısmı aslında Buckingham Sarayı içinde de İngilizlerin yüzde yüz benimsediği bir prens olmadığı sonucunu doğuruyor. Bilhassa İngiliz kamuoyu tarafından gaflarıyla anılan Prens Philip’in Avrupa ve İngiltere tarihinde etkin bir nüfuzundan bahsetmek pek mümkün görünmüyor.