Özbekistan’da belirsizlik

ÖZBEKİSTAN’ı 1989 yılından beri demir yumrukla yöneten Devlet Başkanı İslam Kerimov (78) , hayatını kaybetti. Kerimov, geçtiğimiz cumartesi günü beyin kanaması geçirmesi sonucu hastaneye kaldırılmıştı. Yabancı ajanslar, dün Kerimov’un ölüm haberini verdi. Kerimov’un öldüğü yönündeki ilk resmi açıklama ise Türkiye’den geldi. Başbakan Binali Yıldırım, “Özbekistan Devlet Başkanı İslam Kerimov hayatını kaybetti. Allah’tan rahmet diliyoruz. Özbek halkının acılarını paylaşıyoruz Türkiye Cumhuriyeti olarak” açıklamasını yaptı. Akşam saatlerinde ise Özbek devlet televizyonu Kerimov’un ölüm haberini duyurdu. Ülkede 3 günlük yas ilan edilirken, Kerimov’un cenaze törenin memleketi Semerkant’t bugün düzenleneceği belirtildi. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Kerimov’un vefatı nedeniyle, Özbek halkına taziye dileğinde bulundu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de taziye mesajı yayınlarken ABD Başkanı Barack Obama ülkesinin Özbekistan ile ortaklığa olan taahhütlerinin devam ettiğini bildirdi.

YERİNE KİM GEÇECEK

İslam Kerimov, 27 yıllık iktidarında insan haklarına aykırı uygulamaları ve muhaliflere yönelik baskıları nedeniyle uluslararası hak örgütlerinin yoğun eleştirilerine uğramıştı. Özellikle 2005 yılında yüzlerce kişinin öldüğü Andican olayları, Kerimov’a tepkileri artırmış ve Batı ile bir kırılma yaşamıştı. Ancak, Afganistan’da Taliban’a karşı düzenlenen operasyonlarda Özbekistan’ın stratejik önem kazanması Batılı ülkelerin, Kerimov yönetimine karşı tutumunu değiştirdi. Avrupa Birliği, Özbekistan’a uyguladığı silah ambargosunu kaldırdı.

Kerimov’un ani vefatıyla oldukça otoriter bir yönetim sistemine sahip Özbekistan’ın bir sonraki liderinin kim olacağı da yoğun biçimde tartışılmaya başlandı. Yönetimi devralacak üç isimden söz ediliyor. Bu isimlerden koltuğa oturma şansı en yüksek kişi cenazeyi organize edecek isim olduğu açıklanan Başbakan Şevket Mirziyoyev. Soyvet geleneklerinin hakim olduğu Özbekistan’da ölen liderin cenazesini kaldıran kişinin koltuğu devraldığı görülüyor. Bir diğer isim Özbekistan Ulusal Güvenlik Servisi şefi Rüstem Inoyatov. Üçüncü isim ise Başbakan Yardımcısı Rüstem Azimov. Özbekistan anayasasına göre devlet başkanının ölümü durumunda üç ay süreyle ülke yönetimini Meclis Başkanı devralıyor.

KLANLAR SAVAŞI

Özbekistan’da iktidar ilişkileri büyük sülalelere yani klanlara göre şekilleniyor. Ülkede en güçlü üç klan Taşkent, Semerkand ve Fergana. Ancak Fergana klanı, radikal İslamcı hareketlerle bağı olduğu gerekçesiyle Kerimov döneminde iktidar merkezlerinden uzak tutulduğu için gücünü kaybetmişti. Ülkenin yeni lideri üzerinde bu üç klandan en az ikisinin anlaşması gerekiyor. Kerimov, Semerkand klanından idi.

KIZINI EV HAPSİNE ALDIRDI

İslam Kerimov’un karşılaştığı en büyük zorluklardan biri 2013’te kendi ailesi içinde patlak veren iktidar kavgası oldu. Kerimov’un kızı, bir dönemin ‘dokunulamaz’ isimlerinden Gülnare Kerimova, uluslararası medyaya yaptığı açıklamalarda, annesi ve kız kardeşine açıktan cephe aldı. Onları büyücülükle suçladı. Ülkenin istihbarat şefinin babasının yerinde gözü olduğunu savundu. Ticari faaliyetleriyle ilgili birçok skandal ortaya çıktı. Rüşvet, kara para aklama gibi suçlamalarla hakkında soruşturma açıldı. Ayrıca, Gülnare’nin ortaya çıkan yarı çıplak fotoğrafları da babasının öfkesini artırdı. Bu gelişmeler sonucunda o döneme kadar babasının varisi olarak görülen Gülnare ev hapsine alındı. İşkadını, şarkıcı, hayır kurumları yöneticisi, diplomat, modacı, medya patronu, oyuncu gibi birçok sıfata sahip olan ve lüks hayat tarzıyla tanınan Gülnare, sık sık partilerde ünlü oyuncu ve müzisyenlerle boy gösteriyordu. Kerimov’un 2 kızı ve 1 oğlu bulunuyor. Kerimov, ilk evliliğinden olan oğlunu pek yakınında tutmuyordu. Medyanın da ilgisi Özbek siyasetçinin kızları Gülnare (44) ve Lola’nın (38) üzerindeydi. Ancak iki kız kardeş birbirleriyle yıllardır konuşmuyor.

ERDOĞAN, ÖZBEK HALKINA BAŞSAĞLIĞI DİLEDİ

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kerimov'un vefatı dolayısıyla Özbek halkına taziyelerini iletti.

Cumhurbaşkanlığı kaynaklarından edinilen bilgiye göre, Erdoğan, Kerimov'un vefat haberinin ardından, Özbekistan'ın Senato Başkanı Nigmatullah Yoldaşev, Başbakan Şevket Mirziyeva ve merhumun eşi Tatyana Akbarovna Kerimov'a birer taziye telgrafı gönderdi.

Türk halkı adına Özbek halkına taziye dileklerini ileten Erdoğan, mesajında, Özbekistan'ın son çeyrek yüzyılda başarılı gelişme kaydederek, bölgesinde ve dünyada önemli bir ülke haline geldiğine dikkati çekti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, taziye mesajlarında, Türkiye ve Özbekistan'ın gelecek süreçte ikili, bölgesel ve uluslararası platformlardaki iş birliğini karşılıklı güven esasında halklarının yararına olacak biçimde geliştireceklerine inandığını da vurguladı.