Orwell’e 1984’ü CIA mı yazdırdı
Güncelleme Tarihi:
Sefa Kaplan
Oluşturulma Tarihi: Haziran 09, 2004 01:23
Aralarında George Orwell, Ernest Hemingway, Arthur Miller gibi ünlü yazarların da yer aldığı pek çok Batılı aydının, Soğuk Savaş yıllarında bilerek veya bilmeyerek Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilátı CIA tarafından kullanıldığı iddia edildi.
Frances Stones Saunder’in, ‘Parayı Veren Düdüğü Çaldı’ kitabında yer alan bilgilere göre, başta Ford Vakfı olmak üzere muhtelif vakıflar aracılığıyla Batılı aydınlara para saçan CIA, kitaplar yazdırtıp filmler de çevirtti.
Ülker İnce çevirisiyle ve ‘CIA ve Kültürel Soğuk Savaş’ altbaşlığıyla Doğan Kitapçılık tarafından yayımlanan araştırma, Soğuk Savaş yıllarında Batılı aydınların CIA tarafından kullanıldığını ortaya koyuyor.
CIA, yazarları arasında ‘Lolita’ romanıyla tanınan Vladimir Nabokov, deneme ve öyküleriyle Türkiye’de de ünlü olan Jorge Luis Borges, tarihçi Arnold Toynbee, felsefeci Bertrand Russell gibi isimlerin yer aldığı Encounter dergisinin telif dahil bütün masraflarını ödüyor, sipariş kitaplar yazdırıp filmler de çevirtiyor. Saunders’in ifadesiyle, ‘Savaş sonrası Avrupa’da, bilerek ya da bilmeyerek (...) bu gizli harekete adı bir şekilde karışmamış pek az yazar, şair, ressam, tarihçi, bilimadamı ya da eleştirmen vardı. Amerika’nın bu casusuluk kurumu yirmi yıldan uzun bir süre hiçbir engelle karşılaşmadan, kendini ele vermeden, Batı’da ve Batı için, ifade özgürlüğü adına kültürel bir cephe oluşturan kültürlü ve çok yetenekli insanları iş başında tuttu.’
ÇEHOV BİLE ÇEVİRTİYOR
Bu yetenekli insanlardan ünlü romancı George Orwell, yakın arkadaşlarının listesini ‘komünist’ diye CIA’ya ihbar ediyor. Orwell’in listesinde John Steinback da var, Bertrand Russell da. CIA’nin bir yan kuruluşu olan Stratejik Hizmetler Dairesi’nde çalışan ünlü romancı Ernest Hemingway ise ‘viski şişeleriyle birlikte Paris’teki Ritz’e’ kuruluyor ve ‘tedirgin bir Eric Blair (George Orwell) ile daha açık bir insan olan Simone de Beauvoir’ı sevgilisi Jean Paul Sartre ile birlikte’ ağırlıyordu.
İşin ilginç tarafı, romancı Vladimir Nabokov’un kuzini Nicolas Nabokov, Psikolojik Savaş Bölümü’nün (PSB’nin) İstihbarat Şubesi başkanıdır. Nobakov, Uluslararası PEN’in başına Arthur Miller’i getirmek, bir Çehov Vakfı kurarak Çehov’un kitaplarını Batı dillerine çevirtmek gibi görevleri bizzat üstleniyordu. Ne yazık ki, kitapta CIA’nin Türkiye’deki ‘kültürel faaliyetleri’ne dair herhangi bir bilgi yer almıyor.
CIA’NIN ‘KÜLTÜREL’ FAALİYETLERİNDEN BİR BÖLÜM
FİLMLER: Kitapta yer alan bilgilere göre, CIA tarafından finanse edilen filmlerin, büyük bir ilgiyle karşılanmasını sağlamak için gerekli adımlar atılıyor, örneğin New York gazetelerinde başyazılar yazdırılıyor, çok fazla sayıda indirim kuponu dağıtılıyordu. Bu filmlerden bazıları şunlardı: Hayvanlar Çiftliği (Yazan: George Orwell, Yönetmen: Louis de Rochemont), 1984 (Yazan: George Orwell, Yönetmen: Peter Rathvon), İnkalar Efsanesi, Fil Yürüyüşü, Leininger ile Karıncalar.
KİTAPLAR: Amerikan Askeri Yönetimi Psikolojik Savaş Dairesi’nin çevirttiği kitapların sayısı yüzleri buluyordu; bunların arasında Howard Fast’in Citizen Tom Pain, Arthur Schlesinger Jr.’ın The New Deal in Action, Modern Sanatlar Müzesi’nin Built in the USA adlı kitapları vardı. ‘En kolay etkilendikleri yaşlarda bulunan çocuklara’ uygun kitapların Almanca baskıları da yapılmıştı, örneğin Nathaniel Hawthorn’dan Mucize Öyküleri, Mark Twain’den Kral Arthur’un Sarayında Connecticut’lı Bir Yankee, Laura Ingals Wilder’dan Küçük Kasaba.
DERGİ: 1953 ile 1990 yılları arasında yayımlanan Encounter dergisinin savaş sonrasının düşünce tarihinde kilit önemde bir yeri vardı. CIA tarafından kurulmuştu, editörlüğüe Stephen Spender getirilmişti. Derginin bütün giderleri CIA tarafından karşılanıyor, komünist ülke yazar ve aydınlarına bedava gönderiliyordu.
Ülker İnce çevirisiyle ve ‘CIA ve Kültürel Soğuk Savaş’ altbaşlığıyla Doğan Kitapçılık tarafından yayımlanan araştırma, Soğuk Savaş yıllarında Batılı aydınların CIA tarafından kullanıldığını ortaya koyuyor.
CIA, yazarları arasında ‘Lolita’ romanıyla tanınan Vladimir Nabokov, deneme ve öyküleriyle Türkiye’de de ünlü olan Jorge Luis Borges, tarihçi Arnold Toynbee, felsefeci Bertrand Russell gibi isimlerin yer aldığı Encounter dergisinin telif dahil bütün masraflarını ödüyor, sipariş kitaplar yazdırıp filmler de çevirtiyor. Saunders’in ifadesiyle, ‘Savaş sonrası Avrupa’da, bilerek ya da bilmeyerek (...) bu gizli harekete adı bir şekilde karışmamış pek az yazar, şair, ressam, tarihçi, bilimadamı ya da eleştirmen vardı. Amerika’nın bu casusuluk kurumu yirmi yıldan uzun bir süre hiçbir engelle karşılaşmadan, kendini ele vermeden, Batı’da ve Batı için, ifade özgürlüğü adına kültürel bir cephe oluşturan kültürlü ve çok yetenekli insanları iş başında tuttu.’
ÇEHOV BİLE ÇEVİRTİYOR
Bu yetenekli insanlardan ünlü romancı George Orwell, yakın arkadaşlarının listesini ‘komünist’ diye CIA’ya ihbar ediyor. Orwell’in listesinde John Steinback da var, Bertrand Russell da. CIA’nin bir yan kuruluşu olan Stratejik Hizmetler Dairesi’nde çalışan ünlü romancı Ernest Hemingway ise ‘viski şişeleriyle birlikte Paris’teki Ritz’e’ kuruluyor ve ‘tedirgin bir Eric Blair (George Orwell) ile daha açık bir insan olan Simone de Beauvoir’ı sevgilisi Jean Paul Sartre ile birlikte’ ağırlıyordu.
İşin ilginç tarafı, romancı Vladimir Nabokov’un kuzini Nicolas Nabokov, Psikolojik Savaş Bölümü’nün (PSB’nin) İstihbarat Şubesi başkanıdır. Nobakov, Uluslararası PEN’in başına Arthur Miller’i getirmek, bir Çehov Vakfı kurarak Çehov’un kitaplarını Batı dillerine çevirtmek gibi görevleri bizzat üstleniyordu. Ne yazık ki, kitapta CIA’nin Türkiye’deki ‘kültürel faaliyetleri’ne dair herhangi bir bilgi yer almıyor.
CIA’NIN ‘KÜLTÜREL’ FAALİYETLERİNDEN BİR BÖLÜM
FİLMLER: Kitapta yer alan bilgilere göre, CIA tarafından finanse edilen filmlerin, büyük bir ilgiyle karşılanmasını sağlamak için gerekli adımlar atılıyor, örneğin New York gazetelerinde başyazılar yazdırılıyor, çok fazla sayıda indirim kuponu dağıtılıyordu. Bu filmlerden bazıları şunlardı: Hayvanlar Çiftliği (Yazan: George Orwell, Yönetmen: Louis de Rochemont), 1984 (Yazan: George Orwell, Yönetmen: Peter Rathvon), İnkalar Efsanesi, Fil Yürüyüşü, Leininger ile Karıncalar.
KİTAPLAR: Amerikan Askeri Yönetimi Psikolojik Savaş Dairesi’nin çevirttiği kitapların sayısı yüzleri buluyordu; bunların arasında Howard Fast’in Citizen Tom Pain, Arthur Schlesinger Jr.’ın The New Deal in Action, Modern Sanatlar Müzesi’nin Built in the USA adlı kitapları vardı. ‘En kolay etkilendikleri yaşlarda bulunan çocuklara’ uygun kitapların Almanca baskıları da yapılmıştı, örneğin Nathaniel Hawthorn’dan Mucize Öyküleri, Mark Twain’den Kral Arthur’un Sarayında Connecticut’lı Bir Yankee, Laura Ingals Wilder’dan Küçük Kasaba.
DERGİ: 1953 ile 1990 yılları arasında yayımlanan Encounter dergisinin savaş sonrasının düşünce tarihinde kilit önemde bir yeri vardı. CIA tarafından kurulmuştu, editörlüğüe Stephen Spender getirilmişti. Derginin bütün giderleri CIA tarafından karşılanıyor, komünist ülke yazar ve aydınlarına bedava gönderiliyordu.