Ortodoğu'da yeni umut

Aralarında Nobel ödüllü eski liderlerin de bulunduğu yüzlerce davetlinin katılımıyla Cenevre'de yapılan törenle açıklanan; Filistinli grupların çoğunun reddettiği, Filistin lideri Yaser Arafat'ın "zımnen" desteklediği, İsraillilerin üçte birinin desteklediği, üçte birinin de karşı çıktığı "girişim"in ana hatları şöyle:

HEDEF: Plan, çatışmalara son verecek "kalıcı statü anlaşması"nın sağlanmasını ve bundan sonra tarafların her türlü hak iddiasından vazgeçmesini öngörüyor.

KARŞILIKLI TANIMA: İsrail, kendisini tanıyacak Filistin devletini kabul edecek.

SINIRLAR: Sınırların çizilmesinde 4 Haziran 1967'deki sınırlar temel alınacak. Anlaşmaya eklenen haritaya göre, Filistinliler, İsrail tarafından 1967'de Gazze şeridinde işgal edilen topraklarının yüzde 97'si ile Batı Şeria'da İsrail'e kalan yüzde 2,5 oranındaki toprak parçasına karşılık İsrail'den aynı yüzölçüme sahip toprak alacak.

YAHUDİ YERLEŞİM BİRİMLERİ: Filistin egemenliğindeki topraklarda ikamet eden Yahudi yerleşimciler İsrail'e yerleştirilecek. Bina ve altyapılar Filistin devletine verilecek.

Haritaya göre, Kudüs'ün güneyindeki Guş Etzion ile Doğu Kudüs'teki ya da İsrail topraklarına sınır bölgelerdeki bazı yerleşim birimleri hariç, yaklaşık 230 bin Yahudi yerleşimcinin oturduğu 160 kadar yerleşim birimi boşaltılacak.

FİLİSTİNLİ MÜLTECİLER: Her iki taraf da, mülteci sorunu konusunda karşılıklı anlaşmaya varmanın gerekliliği kabul edecek, ancak 1948'deki ilk İsrail-Arap savaşı sırasında kaçanlar ya da sürülenler ve onların ailelerinden gelen yaklaşık 4 milyon Filistinli mültecinin dönüş hakkı anlaşmada yer almayacak.

KUDÜS: İsrail ve Filistin, Kudüs'ün kendi egemenlikleri altındaki bölgede başkentlerini kurabilecek. Haritalara göre, Filistinliler kentin Arap bölgesi olan "eski şehrin" egemenliğini alırken, buradaki Yahudi mahallesi ve Ağlama Duvarı, Filistinlilerin egemenliğinin dışında kalacak. 1967'den beri kurulan Yahudi yerleşim birimlerinin egemenliği İsrail'de kalacak. Haremüşşerif'in egemenliği Filistinlilere verilirken, buraya giriş serbest olacak ve denetim uluslararası bir güç tarafından sağlanacak, ancak Yahudiler burada ibadet edemeyecek. Burada her iki tarafın da onayı alınmadan arkeolojik kazı yapılamayacak.

TERÖRİZM VE GÜVENLİK: Her iki taraf da şiddet ve terörizmin her türlüsünü reddedecek ve bu ilkeye uygun siyasetler izleyecek. Anlaşmanın uygulanmasını gözetecek uluslararası bir güç oluşturulacak. İsrail, kuvvetlerinin Filistin devleti topraklarından çekilmesini takip eden 3 yıl boyunca uluslararası güç komutasında olmak kaydıyla Ürdün Vadisi'nde bir askeri varlık bırakabilecek. Filistin devleti askerden arındırılmış bir devlet olacak, sınırlardan geçişi uluslararası güç denetleyecek.

MAHKUMLAR: İsrail-Filistin anlaşmazlığına bağlı suçlardan Mayıs 1994'ten beri tutuklanan Filistinliler ve sağlık durumu kötü olan mahkumlarla kadın ve çocuk mahkumlar en kısa sürede serbest bırakılacak. 1994'te tutuklanan Filistinliler, istisnai bazı haller dışında, anlaşmanın uygulamaya girmesini takip eden 18 ay içinde serbest kalacak.

GİRİŞİMİN MİMARLARI ABDRABBO VE BEİLİN

Ortaya atılan bütün barış planlarının başarısızlıkla sonuçlanması yüzünden, günün birinde kendi devletlerini kuracakları umudunu kaybeden birçok Filistinliye karşın Yaser Abdrabbo, Cenevre girişiminden umutlu görünüyor.

Filistin'in eski Enformasyon Bakanı ve Filistin Kurtuluş Örgütü'nün üst düzey yöneticilerinden Abdrabbo, 2 yıl süren Cenevre Girişimi müzakerelerinde İsrail heyetiyle görüşen Filistin heyetine başkanlık etti.

Abdrabbo, "Bizler gelecek için bölgedeki gerçeklerle bağlantısı olmayan teklifler ortaya atan hayalperestler ya da akademisyenler değiliz. Sadece halkların amaçlarına zarar getirmeyecek bir çözüm olduğunu kanıtlamaya çalışıyoruz" diyor.

İsrail'in İşçi Partisi'nin güvercinler kanadında yer alan eski Adalet Bakanı Yossi Beilin de başarılı olunacağından umutlu ve İsrail'den aldığı eleştirilere rağmen, "Amacım, Başbakan Şaron'u siyasetini değiştirmeye ikna etmek" diye konuşuyor.