Ortadoğu tamam sırada Avrupa var... Çin arabulucu rolüne soyundu

Aylardır Suudi Arabistan ve İran arasında bir anlaşmaya zemin hazırlayan bölgesel arabulucu Irak’tan rol çalan Çin, rakip iki ülkeyi Pekin’de uzlaştırmayı başardı. ABD’nin, Riyad’ı İsrail ile yakınlaştırmaya uğraştırdığı bir dönemde Pekin’in müdahalesi, Tel Aviv’den Washington’a geniş yankı uyandırdı.

İMAJ MESELESİ

İktidardaki ikinci 5 yılı koronavirüs salgını yüzünden oldukça zorlu geçen Şi Cinping, üçüncü döneminde ülkesinin küresel imajını yeniden konumlandırmayı hedefliyor. Yeni dönemin ilk haftasında Şi ve yeni Başbakanı Li Çiang, yedi yıldır aralarında diplomatik ilişki bulunmayan Ortadoğu’nun düşman ülkelerini bir “üçgen masa” etrafında buluşturdu. Dört günlük diyaloğun ardından da normalleşme kararı alındı. Kuşak ve Yol projesi ile Asya’dan Afrika’ya geniş bir coğrafyada ekonomik ayak izini büyütmeye uğraşan Çin, bu son girişimiyle diplomasi arenasında da ABD’ye rakip çıktığını gösterdi.

ABD’YE BAKIŞ DEĞİŞTİ

Çin’in bu başarısı aynı zamanda Riyad’da ABD’ye değişen bakışın bir sonucu. Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman bir süredir, özellikle de 2018’deki Cemal Kaşıkçı cinayeti sonrası artan şekilde “ABD güdümündeki ülke” imajından sıyrılmaya uğraşıyor. Suudi Arabistan, geçen yıl petrol fiyatı konusunda ABD Başkanı Joe Biden’ın taleplerini açıkça görmezden gelmişti. Enerji fiyatları ve enflasyonu kontrol altına alma baskısı altındaki Biden, 2022 Temmuz’unda insan hakları savunucularının tüm itirazlarına rağmen Prens Selman’ın ayağına kadar gidip eli boş dönmüştü. Aynı yıl ekimde Suudi Arabistan ve Rusya, üretim artışı isteyen Biden’a kesinti ile cevap vermiş, Beyaz Saray Riyad’ı, “Rusya ile aynı yerde durmakla” suçlamıştı. Suudi petrol devi Aramco’nun yüzde 46 artışla ulaştığı 161 milyar dolarlık rekor 2022 kârı Riyad’ın elini güçlendiren önemli unsurlardan.

SIRADA UKRAYNA MI VAR

Pekin, üçgen masanın yarattığı hava dağılmadan şimdi benzer şeyi Ukrayna ve Rusya arasında denemek istiyor. Savaşın birinci yıldönümünde 12 maddelik bir plan açıklayarak tarafları diyaloğa çağıran Çin’in devlet başkanının gelecek hafta Moskova’ya uçması bekleniyor. Burada Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile bir araya gelecek Şi’nin, hemen ardından Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski ile telefonda görüşmesi öngörülüyor. Gerçekleşirse bu, Şi ile Zelenski arasında Rus işgali başladığından beri ilk diyalog olacak. Daha önce Zelenski, Çin lideri ile konuşmaya istekli olduğunu açıklamıştı. Temas trafiği, ABD’nin Çin’i Rusya’ya silah satmakla suçladığı bir döneme rastlıyor.

PEKİN’İN BARIŞA İHTİYACI VAR

- Rusya’nın aksine Çin, kendine yeten enerji kaynaklarına sahip değil. Ekonomisi, Batı ülkeleriyle iç içe bu yüzden olası yaptırımlara karşı daha kırılgan. Tayvan krizi ABD ile bir savaş ihtimalini her zaman gündemde tutsa da uzmanlar, Çin’in büyümesini barış zamanına borçlu olduğu görüşünde. Nitekim bu yıl için yüzde 5’e kadar düşen büyüme hedefi, krizlerin Pekin’e yaramadığını gösteriyor.

- Çin, savaştan önce Ukrayna’nın en büyük ekonomik partneriydi, ancak işgalle birlikte iki ülke ticareti yüzde 60 azaldı. Savaş öncesi tahılın yüzde 30’unu bu ülkeden ithal eden Çin, halihazırda 5.2 milyon tonla tahıl koridorunun en büyük yararlanıcısı konumunda. Öte yandan savaş sonrası Moskova-Pekin ticareti yüzde 29 büyüdü. Rusya’nın Avrupa’ya azalan petrol ve gaz satışına Çin talip çıktı.

- Suudi Arabistan için de en büyük ticaret ortağı Çin. Pekin, petrol ithalatının büyük kısmını bu ülkeden karşılıyor. 

- Çin, İran’a ise 2021 yılında petrol ve yakıt tedariki karşılığında 400 milyar dolar yatırım sözü verdi. İran’ın uzun vadede Çin malları ve teknolojisi için önemli bir pazar olarak öne çıkması bekleniyor.