‘Onların güç sembolüydü…’ Rus Oligarkların yatlarında panik var
Güncelleme Tarihi:
Rusya’nın en zengin insanları, Batılı hükümetlerin yatlarına, villalarına, jetlerine ve banka hesaplarına el koymak için başlattıkları küresel bir avın ortasındalar. Bu yaptırımlar oligarkların hayli canını sıkarken, listeye her geçen gün yeni isimler ekleniyor. Peki ama Avrupa Birliği ülkeleri ve ABD, oligarklara uyguladıkları yaptırımlarla neyi amaçlıyor?
Joe Biden, Ukrayna’nın işgalinin ardından Vladimir Putin’in iş müttefikleri ve yakın çevresiyle mücadele etmek için oligarklara yaptırımları duyurdu. Yaptığı ‘State of the Union’ konuşmasında Rus oligarklarını hedef alma sözü verdi ve yaptırımları uygulamak için Adalet Bakanlığı’nda ‘KleptoCapture’ adı altında bir görev gücü kurdu. Ardından yaptığı konuşmada ise bakanlığın, “Ukraynalılar metroda saklanırken ceplerini Rus halkının parasıyla dolduran Rus oligarklarının suçlarının peşine düşeceğini" söyledi.
Sadece ABD değil, Avrupa da işgalin ardından Rus oligarklara karşı yaptırımlar uygulamaya başladı. Öyle ki, Rus milyarderlerden olan Alisher Usmanov’un 2016 yılında 600 milyon dolara satın aldığı ve bir zamanlar tonaj olarak dünyanın en büyüğü yapım yatı 'Dilbar’a yaptırımların açıklanmasından iki gün sonra el konulduğu belirtildi.
Hamburg hükümeti ise yatın fiziksel olarak ele geçirilmediğini, bunun yerine Almanya’nın liman kenti Hamburg’daki hareketine izin verilmediğini söyledi.
BUGÜNE KADAR ÜRETİLEN EN DONANIMLI YAT
Adını Usmanov’un annesinin adından alan yat, şimdiye kadar özel bir yata kurulmuş en büyük kapalı yüzme havuzuna sahip. Dilbar'ın şu anki değerinin yaklaşık 735 milyon dolar olduğu tahmin ediliyor.
Forbes dergisinin haberine göre ‘Dilbar’, Lürssen şirketi tarafından 56 aydan uzun sürede yapıldı; dev bir yüzme havuzu, iki helikopter pisti, sauna, güzellik salonu ve jimnastik salonuna sahip, süper yatın ayrıca 12 suit odası var.
FRANSA ‘AMORE VERO’ YATINA EL KOYDU
Almanya’dan sonra bir oligark yatına el konma haberi de Fransa’dan geldi. Rus petrol üreticisi Rosneft’in CEO'su olan Eski Rusya Başbakan Yardımcısı Igor Sechin'in 88 metrelik ‘Amore Vero’ isimli süper yatına, Akdeniz'deki La Ciotat limanında el koyuldu.
Fransa Kamu Hareketi ve Hesaplar Bakanlığı'ndan Olivier Dussopt 3 Mart günü attığı bir tweette, "Avrupa Birliği'nin Rusya'ya yönelik yaptırımlarının uygulanmasının bir parçası olarak ve Ukrayna'yı desteklemek için bir yata el koyduk" dedi.
Dans le cadre de la mise en œuvre des sanctions de l'Union européenne à l'encontre de la Russie et en soutien à l’Ukraine 🇺🇦 nous avons procédé à la saisie d’un premier yacht.
— Olivier Dussopt (@olivierdussopt) March 3, 2022
➡️ L’Amore Vero est immobilisé en France. pic.twitter.com/ncr4UOP3OD
Söylenenlere göre yat onarımdaydı ancak Fransız yetkililer bu ‘onarım’ın acilen denize açılmak için düzenlemeler yapılması anlamına geldiğini söyledi. Igor Sechin'e, 2014 yılında Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesinin ardından da ABD tarafından yaptırım uygulanmıştı. İş insanı şimdi de Avrupa Birliği listesine dahil edildi.
YATLARDA PANİK! HEPSİ HAREKET HALİNDE
Rus milyarderlerinin sahip olduğu süper yatlar, ABD ve müttefiklerinin bu tür mülklere karşı olası yaptırımları incelemeye başladığından beri hareket halinde. Deniz trafiği veri tabanı ‘Marine Traffic’ten alıntı yapan CNBC, en az dört Rus milyarderin yatlarını ABD ile suçluların iadesi anlaşması olmayan Karadağ ve Maldivler’e taşımaya başladığını bildirdi.
Grafik: Harun Elibol
PUTİN’E AİT OLDUĞU İDDİA EDİLEN YATIN YENİ ROTASI: CEHENNEM
Bazı haber kaynaklarında Vladimir Putin’e ait olduğu iddia edilen ‘Graceful’ adlı yat, 7 Şubat 2022’de Almanya’nın Hamburg kentindeki limandan ayrıldı ve 9 Şubat’ta Rusya’nın Kaliningrad kentine ulaştı. Graceful, yaklaşık 100 milyon dolar değerinde olduğuna inanılan lüks bir yat.
Anonymous adlı hackivist grup ise Putin’ ait olduğu iddia edilen yatın çağrı adını hedef aldı. Grup, ‘zarif’ anlamına gelen Graceful çağrı ismini ‘FCKPTN’ yapmak ve geminin varış yerinin ‘cehennem’ olarak değiştirilmesini sağlamak için deniz trafiği verilerini hackledi.
Anonymous grubu, "Putin'in yatı artık doğru yolda!” tweetiyle saldırının sorumluluğunu üstlendi.
Now Putin's yacht is on the right track! ;) #FckPutin
— Anonymous (@LatestAnonPress) March 1, 2022
with love, #Anonymous ❤ pic.twitter.com/3T8BLAcVOA
YAPTIRIM LİSTESİNE YENİ İSİMLER DAHİL EDİLDİ
Avrupa Birliği'nin yaptırım listesine giren bir başka isim de Forbes'a göre, 2017 itibariyle en zengin yedinci Rus olan Mikhail Fridman oldu. Fridman’ın kurucularından olduğu özel sermaye fonu bu hafta kilitlendi. Lüksemburg merkezli uluslararası bir yatırım işletmesi olan LetterOne Holdings S.A., Fridman’ın hissesini dondurdu ve fondaki herhangi biriyle iletişim kurmasını yasakladı.
Almanya merkezli turizm grubu TUI AG'nin en büyük hissedarı olan Rusya'nın en zengin isimlerinden Alexey Mordashov de AB’nin yaptırım uygulanan kişiler listesine alındı. AB’nin kendisini yaptırım listesine almasını eleştiren Mordashov, “Asla politikaya yakın olmadım. Hem Rusya'da hem de yurt dışında her zaman ekonomik değer yaratmaya, istihdam sağlamaya, lokal ekonomileri ve şirketleri desteklemeye odaklandım. Mevcut jeopolitik gerilimlerle hiçbir ilgim yok ve Avrupa'nın beni neden yaptırım listesine aldığını bilmiyorum” dedi.
Alexey Mordashov, yaptırım listesine alındıktan sonra ise yüzde 34 oran ile en büyük hissedarı olduğu TUI Grubunun denetleme kurulu üyeliğinden istifa etti.
Peki AB ülkeleri neden Rus oligarklara yaptırım uygulama kararı aldı ve en önemlisi neden ‘süper yatlar’a el konuyor?
Bireylere yönelik yaptırımlar, Putin'in Ukrayna'yı işgalinden sonra Moskova'yı ekonomik olarak vurma çabalarının sadece bir parçası. Batı başkentleri, bankalara ve şirketlere yaptırım uygulayarak Rusya Merkez Bankası’nı hedef alıyor.
ABD ve İngiltere, önceki gün Rus zenginlerine daha fazla yaptırım ve seyahat kısıtlaması uygulanacağını açıkladı. İngiltere, eski Rus başbakan yardımcısı da dahil olmak üzere iki oligarkı daha yaptırım altına aldı.
ABD ise 19 Rus oligarkına ve aile üyeleri ile yakın ortakları da dahil olmak üzere 47 kişiye vize kısıtlaması getirecek.
Öte yandan Rusya ekonomisi uzmanları, Rusya’nın aşırı zengin insanlarının varlıklarına el konmasının, Ukrayna’daki askeri baskısını yoğunlaştıran Putin’i caydırmasının pek mümkün olmadığını söyledi. Yaptırımların hedefinde olan oligarkların, Putin üzerindeki etkisinin çok az olduğuna inanılıyor.
LÜKS YATLAR RUS ZENGİNLERİ İÇİN GÜÇ SEMBOLÜ
Ancak Rus oligarkların varlıklarına ve özellikle de lüks yatlarına el koymak, oldukça önemli bir sembolik etkiye sahip. Bu ‘avlama’ durumu, Rus zenginlerini değerli yaşam tarzlarından mahrum ediyor.
Rusya ve Ukrayna hükümetlerine danışmanlık yapan bir ekonomist olan Anders Aslund, oligarkları için yatların önemini, “Bu yaptırım oldukça etkili çünkü onları çok fazla rahatsız ediyor. Lüks yatlar Rus zenginleri için güç sembolü anlamına geliyor” sözleriyle anlattı.
Rus devlet televizyonunun sunucusu Vladimir Soloviev de geçtiğimiz hafta sonu AB’nin yaptırımlar listesine eklendi. Soloviev, kendisini listeye dahil ettiği ve aktör George Clooney’in İtalya, Como Gölü’ndeki evinin yakınlarında sahibi olduğu iki villayı tehlikeye attığı için AB yetkililerine bir hayli kızgın.
Soloviev bir televizyon programında, “Onu aldım ve çılgınca miktarda vergi ödedim. Ve aniden birileri çıkıp benim artık yaptırımlar listesinde olduğuma karar verdi” sözleriyle öfkesini dile getirdi.
YAPTIRIMLAR AİLE ÜYELERİNE GENİŞLETİLECEK
Öte yandan yetkililer, Rus oligarkların mal varlıklarını ele geçirirken birtakım zorluklarla karşılaşacaklar. Mülklerin mülkiyeti, offshore finans merkezlerinde (denizaşırı) kurulmuş anonim şirketlerin altında gizlenebilir. Bu şirketlerin resmiyetteki sahipleri iş insanlarının kendileri değil, aile üyeleri veya arkadaşları olabilir. Yetkililer de bunu göz önünde bulundurarak, son yaptırımları aile üyelerine kadar genişleterek bu boşluğu kısmen kapatmayı umuyorlar.
Yaptırımlar dünya çapında çeşitli biçimlerde gelir ve yargı yetkisine göre değişebiliyor. Bazı durumlarda da aynı yargı alanındaki farklı kurumlara bağlı olarak farklı şekilde uygulanıyor.
Kişileri hedefleyen yaptırımlar varlıkları dondurmayı amaçlıyor. Yani mülkiyet değişmiyor ancak bireylerin bundan yararlanmaları yasaklanıyor. Bu durum, yaptırımlar kaldırılana, mahkemede veya başka yollarla itiraz edilene kadar, kişilerin varlıklarını kullanma, satma ya da gelir elde etme yasaklarını içerebiliyor.
‘SAVAŞ İKİ KARDEŞ ÜLKE İÇİN TRAJEDİ’
İncelemelerin ortasında, bazı oligarklar son zamanlarda kendilerini savaştan uzaklaştırmaya çalıştılar, işgali kınadılar ancak Putin’i eleştirmeye yanaşmadılar. TUI hissedarı Mordashov yaptığı açıklamada, AB'nin kendisine neden yaptırım uyguladığını anlamadığını ve savaşı “iki kardeş ülke için trajedi" olarak nitelendirdiğini söyledi.
Bazı oligarklar ise yaptırımlara karşı direniyor. Ukrayna'da doğan ve büyük bir Rus bankasının kurucularından olan Mikhail Fridman da bunlardan biri. Fridman, yaptırımları kınamak için Londra'da bir basın toplantısı düzenledi ve kendini şu sözlerle ifade etti:
“Birçok iyi şey yaptık. Şirketlere yatırım yaptık, pek çok iş yarattık. İtibarımızı korumak için dava açacağım.”