'Savaşın görünmez kahramanları'... Ukrayna'da internet nasıl kesilmiyor?
Güncelleme Tarihi:
Ukrayna bir aydır Rusya işgali altında ve bu süreçte düzenlenen saldırıların çoğu iletişim altyapısını çökertmeyi amaçlıyordu. Ancak Ukrayna'da şehirlerde internet ve cep telefonları halen çalışıyor. Peki bu nasıl oluyor? Ukrayna'yı dünyaya bağlayan görünmez kahramanlarla tanışın...
Ukrayna'nın kuzeydoğusunda, Sumi Oblastı'nda bulunan Okhtyrka şehri, 11 Mart günü Rus füzelerinin hedefi oldu. Vurulan noktalardan biri 41 milyonluk ülkede 20 milyon kişiye hizmet veren bir telefon ve internet operatörünün ana merkeziydi. Harabeye dönen 50 bin nüfuslu şehirde bir enerji santrali ve çok sayıda konutun vurulmasıyla hayatları alt üst olan insanlar, böylece vazgeçilmez gördükleri bir şeyden daha mahrum kaldılar: Telefon aramalarından.
Operatörün yetkilileri bir sorunla karşı karşıyaydı. Bölgedeki çalışanları, Okhtyrka ve çevresindeki kuşatma altındaki alanlarda zarar görmüş diğer hatların tamiriyle uğraşıyordu. Dolayısıyla 100 kilometre güneyde bulunan daha büyük bir şehir olan Poltava'daki çalışanlardan yardım istediler.
Ukrayna ile Rusya, insani yardımların Okhtyrka'ya giriş çıkışını sağlayacak bir güvenli koridor oluşturulması üzerine anlaşmıştı. Poltava'dan gelecek olan teknisyenlerin de bu yolu kullanarak şehre ulaşabileceği umuluyordu. Rusların bombardımanı varılan anlaşmaya rağmen hiç durmadı. Ne var ki şirketin mühendislerinin de durmaya niyeti yoktu. Ateş altında şehre girdiler, doğrudan internet ve telefon bağlantılarını sağlayan ve "ağ istasyonu" adı verilen makinelerin bulunduğu noktaya ulaştılar.
11 BAZ İSTASYONU YENİDEN ÇALIŞMAYA BAŞLADI
Gördükleri manzara felaketti: Bombardıman sonucu cihazlar kullanılamaz hale gelmişti. Yani şehirdeki tüm baz istasyonlarının yeni bir ağa aktarılması gerekiyordu. Ama karşı karşıya olunan yeni saldırı tehditlerine rağmen, mühendislerin çabasıyla Okhtyrka saatler sonra telefon ağına yeniden kavuştu.
Yaşananları Amerikan Forbes dergisine anlatan şirket yöneticisi Volodimir Lutçenko, mühendislerin kendilerine verilen görevi başarıyla tamamlamakla kalmayıp sağ salim evlerine döndüklerini de söyledi. Lutçenko, "Personelimizin ivedilikle hareket etmesi sayesinde 11 baz istasyonunu yeniden çalıştırmayı başardık" diye konuştu. (Forbes, Lutçenko'nun anlattıklarını bağımsız kaynaklardan doğrulayamamış olsa da şirketin başka çalışanlarının sosyal medya paylaşımlarında da benzer anlatılar yer aldı.)
İşte Gezek kardeşlerin gezemediği araba"SAVAŞIN GÖRÜNMEZ KAHRAMANLARI"
Elon Musk, Starlink uyduları aracılığıyla on binlerce Ukraynalıya uzaydan ücretsiz internet bağlantısı sağlamış olsa da dünyada bambaşka bir hummalı çalışma yaşanıyor. Ağ mühendisleri Rus bombalarıyla hasar gören kabloları ve baz istasyonlarını bombardımanlardan hemen sonra tamir edebilmek için canlarını dişlerine takmış vaziyette zamana karşı yarışıyor.
Sokağa çıkma yasakları, kötü aydınlatma, olumsuz hava koşulları, yanmış kablolar ve darmadağın olmuş sunucuların yanı sıra her an yeni bir hava saldırısına maruz kalma ihtimaliyle karşı karşıya olan mühendisler, Ukrayna'nın dünyayla bağının kopmamasında en önemli rolü oynuyor. Tam da bu nedenle Ukrayna hükümeti geçtiğimiz günlerde, Kiev'den Mariupol'a ülkenin dört bir yanındaki mühendisleri "savaşın görünmez kahramanları" ilan etmişti.
Telecommunication specialists are invisible heroes of our days
— SSSCIP Ukraine (@dsszzi) March 9, 2022
Hundreds of specialists of Ukrainian internet service providers repair, restore and organize communication in bomb shelters, basements, underground parking lots every day. pic.twitter.com/VC83EyKuLW
BİRÇOK ŞEHİRDE AYNI MANZARALAR YAŞANIYOR
Yukarıda bahsi geçen Okhtyrka olayı sadece bir örnek. Onlardan sadece birkaç gün önce de Harkiv benzer görüntülere sahne oldu.
Ülkenin büyük telekomünikasyon operatörlerinden birinin iki çalışanının bir rögar kapağının başındaki çabaları fotoğraflara yansıdı. Savaşın ilk gününden bu yana kuşatma altında bulunan şehirdeki çalışanlar, etraflarındaki hurdaya dönmüş otomobillere, bina enkazlarına, plastik gibi parçalanmış çelik borulara aldırmadan, hasar gören fiberoptik bağlantıları tamir etmeye çalışıyordu.
Yüzlerce kilometre batıda, şirketin Harkiv bölge direktörü Volodimir Poltavçenko, mühendisleri bulunduğu yerden organize etmeye çalışıyordu. Ofisinde açık olan ekranlarda hangi istasyonların hasar gördüğünü hatta hangi yönlendiricinin ve anahtarın çalışmadığını dahi görebiliyordu. Neyin kurtarılabileceğine, neyin kurtarılamayacağına, Harkiv'e veri akşını sürdürmek için hangi ekipmanlara ihtiyaç olduğuna da karar verebilecek durumdaydı.
Kiev Belediye Başkanı Vitali Kliçko ile ikizi Vladimir
SABAH SAATLERİ DAHA GÜVENLİ
Poltavçenko, mühendisleri sahaya göndermek için en uygun zamanın sabah saatleri olduğunu söyledi ve "Sabahları bombardıman geçici olarak da olsa duruyor ve oldukça güvenli bir zaman aralığı oluşuyor" diye konuştu.
Lutçenko ise gerektiği durumlarda mühendislere Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nden ya da Bölgesel Savunma Güçleri'nden silahlı eskortların eşlik ettiğini belirtti. Lutçenko bu önlemin olası bir kara saldırısına karşı alındığını belirterek, "Mühendisler silah taşımaz" ifadelerini kullandı.
3 bin TL’lik kira 12 bin TL olduHarkiv'deki ekipten sorumlu birim şefi Bohdan Kaşintsev, "Her gün her saldırıdan sonra, vatandaşlarımız için baz istasyonlarımızı ve hizmetlerimizi yeniden çalışır hale getirmek için uğraşıyoruz" dedi.
Bir aydır savaşta olmalarına karşın enerjisinden de kararlılığından da hiçbir şey kaybetmemiş gibi görünen Kaşintsev, ekibindeki mühendisler için, "Onlar da bir nevi sağlık görevlisi gibiler. İnsanları tedavi etmiyorlar ama onlara destek sağlıyorlar" diye konuştu.
REKABET YOK SEFERBERLİK VAR
Nitekim mobil operatörler de tam bir seferberlik halinde. Büyük şirketlerin arasındaki rekabetin yerini bir iş birliği ve dayanışma almış durumda. İki hafta kadar önce devreye alınan "ulusal roaming" sistemi sayesinde bugün Ukraynalı kullanıcılar bir şirketin ağı kullanılamaz hale geldiği anda herhangi bir şirketin ağına geçiş yaparak bağlantıyı sorunsuz devam ettirebiliyor.
Üstelik operatörler artık sadece ağlarını değil, çalışanlarını da paylaşıyor. Bir şirketin mühendisleri, diğerinin bombalanmış baz istasyonunun tamir sürecinde yer alıyor.
Kaşintsev Ukraynalı mühendislere yurt dışından da destek geldiğini belirterek İsveçli Ericsson ya da Çinli Huawei gibi örnekler sıraladı. (Huawei, Forbes'un desteğin kapsamıyla ilgili sorularına yanıt vermedi. Şirketin İngiltere'deki yönetim kurulunun iki üyesi, birkaç hafta önce merkez yönetimin Rusya savaşını kınamama kararı alması üzerine istifa ettiklerini duyurmuştu.)
Telekomünikasyon şirketlerinin savaşta oynadığı bir diğer önemli rol de Rusların bağlantılarını sürdürmesine izin veren başka operatörleri tespit edip kolluk güçlerine bildirmek. 15 Mart günü, güvenlik kuvvetlerinden yapılan açıklamada, "işgalcilere Ukrayna içinde mobil iletişim sağlayan bir hacker'ın" gözaltına alındığı bildirildi. Telegram üzerinden yapılan açıklamada, hacker sayesinde günde 1000 kadar arama yapıldığı, çoğunun da Moskova'daki Rus liderlerden geldiği belirtildi. Bir telekom şirketi yöneticisi, Forbes'a yaptığı açıklamada, bunun bir dolandırıcılık yöntemi olduğunu belirtti. Hacker'ın arayan numarayı gizleyip telekom sağlayıcısının engellerini aştığını ifade eden yönetici, bu yöntemin savaş zamanlarında oldukça yaygın olduğunu belirtti.
Security Service of Ukraine detained a person, suspected in providing mobile communications to Russian army. With over 1000 calls per day, including to top Russian command https://t.co/FiAZVHSae3 via @ServiceSsu pic.twitter.com/Bbv6pSjLLx
— Liveuamap (@Liveuamap) March 15, 2022
AMAÇ 'ZOMBİ YAYINI'NI KESMEK
Forbes'a konuşan kaynaklar, mühendislerin Mariupol ve Harkiv gibi yerle bir olmuş şehirlerde kalmaya devam etmesinin nedenini tek bir kelimeyle açıklıyor: Doğrular.
Lutçenko, "İşgalcinin işgal altındaki topraklarda yaptığı ilk şey kendi 'zombi yayın'ını başlatmak. Bu nedenle internete ve doğru bilgiye ulaşmak, içinde bulunduğumuz durumda hayati önem taşıyor" dedi. Kaşintsev, mümkün olduğunca fazla bilgi kaynağına erişimi olan Ukraynalıların "neyin gerçek neyin sahte haber" olduğuna karar verebileceğini de sözlerine ekledi.
Kaşintsev, mühendislerin bir diğer motivasyon kaynağının da vatanseverlik olduğunu, herkesin ülkesi için üzerine düşeni yapma ihtiyacı hissettiğini belirtti.
Kendi eşinin ve kızının da Polonya'ya sığındığını ifade eden Kaşintsev, mühendisler için, "Ağları savunarak şehirlerini savunmaya çalışıyorlar" ifadelerini kullandı. Bazılarının da yaşlı ebeveynlerini ya da bakıma muhtaç diğer aile üyelerini terk edemediğini vurgulayan Kaşintsev, "Tabii bir de bu ağlar sayesinde ailelerin bağının kopmaması var. İnternet ve telefon bağlantıları çoğunlukla insanî bağlar anlamına geliyor" dedi.
Rusya'nın Mariupol'daki işgalini dünyaya duyuran Associated Press muhabirlerinden Mstıslav Çernov, şehirde geçen 20 gününü aktardığı yazısında çok önemli bir noktaya değiniyordu. Ukraynalı gazeteci yazısının çeşitli yerlerinde, şehirdeki internet bağlantısı yokluğuna değinerek çektikleri fotoğrafları Associated Press'in merkezine ulaştırabilmek için en zayıf bağlantıdan bile medet umduklarını anlatıyordu. Rus ordusunun cep telefonu, radyo ve televizyon kulelerini kullanılamaz hale getirerek şehirdeki bilgi akışını yok seviyesine indirdiğini de belirten Çernov, "Bir abluka esnasında bilgi akışı olmaması iki amaca hizmet ediyor. Birincisi kaos. İnsanlar ne olduğunu bilmediklerinde paniğe kapılıyor. İkinci amaç ise cezasızlık. Bir şehirden bilgi akışı olmadığında, yıkılmış binaların ve ölen çocukların fotoğrafları olmadığında, Rus güçleri ne isterlerse yapabileceklerdi " diyordu. Bir ayını dolduran savaşta bilginin ve dezenformasyonun rolünün ne kadar güçlü olduğunu düşündüğümüzde, Çernov'un bu tespitlerinin ne kadar isabetli olduğu da anlaşılabiliyor.
Kaşintsev, artık kimsenin hafta sonu izni yapmadığını hatırlatarak, bazı telekomünikasyon mühendisleri için sürekli çalışmanın bir "kafa dağıtma" yolu olduğunu belirtti. Kaşintsev, "Bu durum biraz daha olumlu düşünmemize yardımcı oluyor çünkü haberleri takip etmek için çok fazla zaman bulamıyoruz" dedi.
Mühendisler ağları uzaktan denetledikleri esnada güvende kalmak için, Rusya'nın işgalinden aylar önce inşa edilmiş bomba sığınaklarını ve bodrum katlarını kullanıyor. Şirketler de çalışanlarının gıda ve su ihtiyaçlarını eksiksiz olarak karşılamaya çalışıyor. Forbes'a konuşan şirket yöneticileri herhangi bir can kaybı ya da yaralanma yaşanmadığının altını çiziyor.
RUSYA'NIN İŞİNE GELİYOR OLABİLİR Mİ?
Rusya'nın Ukrayna'daki cep telefonu ve internet ağlarının faaliyete devam etmesinden memnun olduğunu öne süren bir teori de var. Bu bağlamda, Rusların bu sayede istihbarat topladığı, Ukrayna'daki Rus askerlerinin de bu bağlantılar sayesinde ülkeleriyle iletişim kurabildiği söyleniyor.
Ukrayna'ya müttefik bir ülkeden bir istihbarat yetkilisi, geçtiğimiz cuma günü İngiliz gazetecilere yaptığı açıklamada, "Bu durumu kendi istihbarat çıkarları için kullanıyor olabilirler. Bir operasyonda her zaman istihbarat kayıp-kazanç analizi dediğimiz şey yapılır. Bu mobil ağlarla erişim sayesinde elde ettikleri istihbaratın yaratacakları yıkımdan daha kıymetli olduğunu düşünüyor olabilirler" diye konuştu.
Böylesi kaygılar nedeniyle Kaşintsev, Rusların geliştirdiği uygulamaları kullanmanın riskli olduğuna inanıyor. Zira bu uygulamalar Kremlin'in saldırı planlarında hedef haline getirebilecekleri noktaların konumlarını tespit etmekte kullanılabiliyor.
Rusya'nın Ukrayna'nın uyum sağlanabilen ağlarını kötüye kullanıp kullanmadığı kesin olmasa da Ukrayna'nın direniş hareketinin ordunun ve siyasetin ötesine geçip günlük hayatın her alanına yayılmış olduğu ortada. Ve bu direnişe Ukrayna'ya girip çıkan enformasyon hatlarını açık tutmaya uğraşan çalışanlar da dahil.
Rusya Ukrayna'yı küresel ağlardan koparmak için bombaların yanında hacker'lardan da faydalanıyor. Geçtiğimiz hafta Ukrayna'nın internet sağlayıcılarını hedef alan güçlü bir siber saldırı düzenlendiği ve aşağı yukarı 1 milyon kullanıcıya hizmet veren bir internet sağlayıcının sistemlerinin 24 Şubat'tan bu yana ikinci kez fabrika ayarlarına sıfırlandığı iki seferde de kesintiler yaşandığı ortaya çıktı. Bir başka küçük şirket de Mart başında hacker'ların hedef olmuş ve önemli bir süre bağlantı kesilmişti. Bir uydu internet şirketi de Şubat sonunda benzer bir saldırıya uğramıştı. Ancak bunun savaşla bağlantısı olup olmadığı anlaşılamadı. Bunun dışında büyük şirketlerden bir siber saldırı açıklaması gelmedi.
Forbes'un "Ukraine’s Engineers Battle To Keep The Internet Running While Russian Bombs Fall Around Them" ve "Bombs And Hackers Are Battering Ukraine’s Internet Providers. ‘Hidden Heroes’ Risk Their Lives To Keep Their Country Online" başlıklı haberlerinden derlenmiştir.