Okyanusların derinliklerindeki gizem: Denizlerde kaç gemi batığı var?
Güncelleme Tarihi:
UNESCO, geçtiğimiz günlerde tarihi yüzlerce hatta binlerce yıla uzanan üç yeni gemi batığına ulaşıldığını açıkladı. Teknolojinin gelişimiyle daha kolay tespit edilen batıklara dünya denizlerinin tamamında rastlamak mümkün. Peki ama derin maviliklerde kaç gemi yatıyor? İşte dünya sularındaki gizemli batıklar...
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) dünya sularında ikisi binlerce yıllık üç yeni gemi batığı bulunduğunu açıkladı. Bilim insanları ve tarihçiler karanlık sulardaki gemi batıklarının sırlarını birer birer ortaya çıkarırken derinlerde daha kaç batık bulunduğu sorusu geçerliliğini koruyor.
UNESCO son olarak Orta Akdeniz’deki “Skerki Bank” isimli resif alanında ikisi milattan önceye, üçüncüsü ise 19 veya 20'nci yüzyıla ait üç gemi enkazı bulunduğunu duyurdu.
Bilim insanları tarafından gün yüzüne çıkarılan üç yeni enkaz, dünya denizlerinde kaç gemi batı bulunduğu sorusunu da bir kez daha gündeme getirdi.
Küresel Deniz Batıkları Veritabanı’na göre, dünya genelinde 250 binden fazla batık gemi olduğu biliniyor. Ancak bunlardan bazıları hâlâ kayıp. Resmî kayıtlara göre sadece İkinci Dünya Savaşı’nda 15 bin geminin battı. UNESCO tarafından yapılan yeni analiz, okyanuslarda keşfedilmemiş binlerce gemi enkazı olduğuna işaret etti.
Peki bu gemilerin izini sürmek mümkün mü?
İYON DENİZİNDEN ÇIKAN ROMA MİRASI
İnsanlık suyun altındaki gizemleri çözmek için sürekli yeni buluşlara imza atıyor. Tarihi eski çağlara uzanan batıkların gün yüzüne çıkarılması, geçmişteki yemek alışkanlıklarından, günlük kullanım nesnelerine kadar büyük bir tarihsel mirası keşfetmeyi sağlıyor.
1900’lerin başlarında Yunan sünger avcıları tarafından Antikitera adlı küçük bir adanın yakınlarında bulunan ve eski çağlardan kaldığı bilinen gemi batığı insanlığın derin denizlerde tarihsel araştırmalar yapmasını tetikledi.
İyon Denizi’nde yer alan ve çivit mavi deniziyle göz alıcı bir yer olan Antikitera adasının yakınlarında ortaya çıkan batığın MÖ 87 yılında battığı biliniyor.
BBC'nin haberine göre, 1900 yılında batık gemiyi 45 metre derinlikte keşfeden sünger avcısı Elias Stadiatis, deniz dibindeki devasa karartıyı görünce hayatı boyunca unutamayacağı bir manzarayla karşı karşıya olduğunu anlamıştı. Stadiatis batığın çevresine saçılmış heykel, mücevher, çömlek, mobilya ve bronz eşyaları görür görmez hızla sudan çıkmış ve teknedekilere her tarafta vücut parçalarının bulunduğunu söylemişti.
Bunun üzerine Kaptan Dimitrios Kondos’un yaptığı dalışta batık keşfedildi. 2 bin yıldan daha uzun bir süre önce battığı tespit edilen gemi enkazını inceleyen bilim insanları, geminin Roma dönemine ait bir kargo gemisi olduğunu ve binlerce yıllık bronz heykellere ev sahipliği yaptığını gördü. Batıktan çıkarılan en ilginç buluntu ise Roma döneminde kullanılan astronomik konumları hesaplamak için tasarlanan mekanik “Antikitera düzeneği”ydi.
Antikitera'daki kalıntılar, 100 yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen halkı büyülemeye devam ediyor.
Kadim bir tarihsel mirasa ev sahipliği yapan İstanbul’da 2004 yılında başlayan Marmaray ve Metro çalışmalarında Yenikapı’da ortaya çıkan Theodosius Limanı büyük bir heyecana neden oldu. Adını MS 395 yılında ölen Bizans İmparatoru Theodosius'tan alan limandaki kazılarda 37 batık ve sayısız eser çıkarılırken neolitik dönem buluntuları ile İstanbul’un tarihi 8 bin 500 yıl öncesine kadar uzandı. Kazılarda bulunan 37 Bizans gemi batığı bilim insanları için adeta tarihi bir hazine sundu. Gemileri 5 ila 11'inci yüzyıllar arasında tarihlendiren uzmanlar, gemi batıklarının çok iyi korunmuş olduğunu ve bu antik kentin ticari hayatına önemli ışık tutabileceğini söyledi. İki farklı gemi yapımı yönteminin kullanıldığını belirten arkeologlar, 7'inci yüzyıla gelindiğinde “önce kaplama” yönteminden “önce iskelet” yöntemine geçişin çoktan başlamış olduğunu bu batıklar sayesinde keşfetti.
DÜNYANIN EN ESKİ TEKNESİ BİR ÇİFTÇİ TARAFINDAN BULUNDU
Dünyanın en eski teknesi ise Hollanda'da bir otoyol inşaatı esnasında tesadüfen ortaya çıktı. 10 bin yıl öncesine ait olduğu düşünülen ve “Pesse kanosu” olarak bilinen bu tekne 1955’te Pesse Köyü yakınlarında yol yapım çalışması sırasında bir çiftçi tarafından bulundu. Kano, avcı toplayıcı toplulukların doğal ortamlarında oluşan değişikliklere sağladıkları uyumu simgelemekteydi.
Bununla birlikte, bilim insanlarına deniz ulaşımında sanıldığından daha gerilere gittiğini düşündüren bazı kanıtlar da bulunuyor. Örneğin 50 bin yıl önce Güneydoğu Asya’dan bir grup avcı-toplayıcının Avustralya’daki Mungo Gölü’nde ortaya çıkması bunun en bariz örneklerinden…
Deniz taşımacılığının geçmişinin on binlerce yıl öncesine ulaşması nedeniyle uzmanlar, okyanusların ve denizlerin yüz binlerce gemi enkazına ev sahipliği yaptığını düşünüyor. Enkazlar arasında ticari gemileri, savaş gemileri, lüks tekneler ve balıkçı tekneleri bulunuyor. Bunlar arasında Titanic başta olmak üzere, hikâyeleriyle bilinen ünlü batıklar da var.
Gemilerden çıkan ve arkeoloji dünyasında büyük ses getiren eserler de dünyanın çeşitli müzelerinde sergileniyor.
DENİZLER ALTINDA GÖMÜLÜ 17 MİLYAR DOLAR
Teknolojinin gelişimi ile batıklara erişmek eskisine göre daha kolay olsa da, coğrafi zorluklar nedeniyle bazı gemi enkazları halen ulaşılmaz durumda. Henüz keşfedilmemiş enkazlar sadece insanların yaşayış biçimlerine ait antropolojik ipuçları sunmuyor, aynı zamanda büyük zenginlikleri de barındırıyor.
Örneğin 8 Haziran 1708 günü saat 19:00 sularında, Kolombiya açıklarında güçlü bir patlama yaşandığı kayıtlara geçti.
Geçtiğimiz yıl ambarları ağzına kadar altın dolu olan İspanyol San Jose kalyonunun enkazı 950 metre derinlikte görüntülendi. İspanyol hazine filosunun amiral gemisi olan San Jose'nin, İngilizler tarafından batırıldığı biliniyor.
17 milyar dolar değerinde altın, gümüş, zümrüt ve madeni para taşıyan gemi 307 yıl sonra bulundu. Ancak içindeki miras nedeniyle İspanya ve Kolombiya arasında diplomatik gerilime yol açtı. İspanya, hazinenin İspanyol gemisinde olduğu için kendilerine ait olduğunu savunuyor. Kolombiya devleti ise İspanyolların yerli halkı değerli maddeleri çıkarmaya zorladığını dile getirerek hazinenin kendilerine teslim edilmesini istiyor.
Kolombiya donanması tarafından bulunan gemi batığının yeri yağmalanma korkusu nedeniyle “devlet sırrı” ilan edilmiş durumda.
DÜNYANIN EN DERİNDEKİ GEMİ BATIĞI
Günümüzde gelişkin sonar sistemleri sayesinde deniz tabanını taramak mümkün. Özellikle savaş gemilerinin tespiti için modern kamera sistemlerine ve sonar teknolojisine sıklıkla başvuruluyor. Gelinen noktada derin su çukurlarında dahi araştırma yapabilen uzmanlar, 2019 yılında ABD ordusuna ait olan ve bunca yıldır ulaşılamayan USS Johnston destroyerine ulaşmayı başardı.
Batı Pasifik'te Filipinler'e bağlı Mariana Adaları'nın 200 kilometre kadar doğusunda yer alan Mariana Çukuru’nun 6 km derinliğinde yatan ve “dünyanın en derindeki gemi batığı” olduğu düşünülen gemi, gelişmiş teknolojik ekipmanlar sayesinde ortaya çıkarıldı.
Bu yılın başlarında ise bilim insanları, Atlantik Okyanusu tabanındaki batık üzerinde yapılan araştırmalara dayanarak Titanic'in üç boyutlu dijital bir ikizini inşa etti.
ARAŞTIRMACILAR YOLCU GEMİSİ WARATAH'IN PEŞİNDE
Sonar ve GPS teknolojisinin günden güne gelişmesiyle, bir zamanlar imkansızmış gibi görünen gemi batıklarının bulunması çok daha kolay hale geldi. Bugün araştırmacılar, sıklıkla Titanic'le karşılaştırılan devasa yolcu gemisi Waratah'ın izini sürüyor.
Gemi 26 Temmuz 1909'da 211 yolcusuyla Durban'dan Cape Town'a yelken açmış ve sonra ortadan kaybolmuştu. Geminin neden ya da tam olarak nerede battığı halen bilinmiyor.
Geminin kalıntılarını aramak için son yıllarda en az dokuz sefer icra edilse de hiçbir ize rastlanmadı. Bundan sonra ne olacağı da meçhul ancak kesin olan tek bir şey var; o da bunu öğrenmenin uzun sürmeyecek olması…
BBC Future'da yayımlanan, "How many shipwrecks are there in the world's oceans?" başlıklı yazıdan derlenmiştir.