Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Bob Dylan'ın şaşırtan 'Türkiye' kökeni

İsveç Nobel Akademisi'nden yapılan açıklamada, 75 yaşındaki sanatçının, Amerikan müzik geleneğinde "yeni şiirsel anlatımlar yarattığı" için bu ödüle layık görüldüğü belirtildi.

Ödülü Dylan'ın kazanması, edebiyat çevrelerinde sürpriz olarak değerlendirildi. Associated Press haber ajansı, Nobel Edebiyat Ödülü'nün ilk kez "esasen şarkıcı olarak bilinen" bir isme verildiğine dikkat çekti.

Dylan, 8 milyon İsveç kronu (Yaklaşık 3 milyon TL) değerindeki para ödülünün de sahibi oldu.

Edebiyat kategorisi, bu yılki Nobel ödüllerinin sonuncusuydu. Kimya, Fizik, Tıp, Ekonomi ve Barış kategorilerindeki ödüllerin sahipleri geçtiğimiz günlerde açıklanmıştı. Ödül sahiplerine, Alfred Nobel'in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık'ta düzenlenecek törende diploma ve altın madalya verilecek.

OSCAR KAZANDI, OBAMA'DAN MADALYA ALDI

ABD'nin Minnesota eyaletine bağlı Duluth kentinde 24 Mayıs 1941'de orta sınıf bir Yahudi ailesinin oğlu olarak dünyaya gelen Dylan, Amerikan folk müziği ve Blues'a duyduğu ilgi nedeniyle küçük yaşta çeşitli gruplara katıldı.

Gerçek adı Robert Allen Zimmerman olan Dylan, 1961'de New York'a taşındı ve ünlü plak yapımcısı John Hammond ile tanıştı.
Dylan, "Bob Dylan" adlı ilk albümünü 1962'de yayınladı. Daha sonra sayısız albüme imza atan Dylan, şarkılarında insanın toplumdaki yeri, din, siyaset ve aşk konularını işledi. Neslinin sözcülerinden biri kabul edilen Dylan'ın "Blowin' in the Wind" ve "The Times They Are a-Changin'" gibi şarkıları Amerikan sivil hakları ve savaş karşıtı hareketlerin marşı haline geldi.

Albümleri 100 milyonu aşan satış rakamlarına ulaşan Dylan, tüm zamanların en çok satan müzisyenlerinden biri kabul ediliyor. 12 kez Grammy Ödülü'ne layık görülen Dylan, "Wonder Boys" filmi için bestelediği "Things Have Changed” şarkısıyla da 2000'de "En İyi Şarkı" dalında Oscar aldı.

Dylan, 2012'de ABD Başkanı Barack Obama tarafından Özgürlük Madalyası ile ödüllendirildi.

BÜYÜKANNE VE DEDESİNİN AİLELERİ TÜRKİYE'DE YAŞIYORDU

Dylan, 2005 yılında yayımlanan üçlü kitap dizisi 'Chronicles'ın ilk cildinde, Kars'ın Kağızman ilçesinden olan büyükannesi ve dedesinin, Trabzon'dan şu an Ukrayna sınırlarında olan Odessa'ya, oradan da Amerika'ya gittiklerini yazıyor. Dylan kitapta, "Büyükannemin ailesi, Ermenistan sınırındaki küçük bir kasaba olan Kağızman'dan. Soyadları Kırgız'mış. Büyükbabamın ailesi de aynı bölgeden geliyor. Deri ve kundura işiyle uğraşıyorlarmış" ifadelerini kullanıyor.

Ünlü şarkıcı, büyükannesinin atalarının ise İstanbullu olduğunu belirtiyor.

Dylan, "Gençken Ritchie Valens'in içinde 'Gizemli Türkler ve gökteki yıldızlar' dizeleri geçen 'In a Turkish Town' (Bir Türk kasabasında) şarkısını söylerdim. Ve bu şarkı bana Ritchie'nin 'La Bamba' şarkısından daha çok yakışıyor gibiydi" diye eklemişti.

NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ

1901 ve 2015 yılları arasında 108 kez Nobel Edebiyat Ödülü verildi. Toplam 112 kişiye layık görülen ödüllerden sadece dördü, iki yazar arasında paylaştırıldı. En son 1974'te Eyvind Johnson ve Harry Martinson, Nobel Edebiyat Ödülü'nü paylaşan yazarlar oldu.

Nobel Edebiyat Ödülü'ne şimdiye kadar 14 kadın layık görüldü. Bunlar, Selma Lagerlöf (1909), Grazia Deledda (1926), Sigrid Undset (1928), Pearl Buck (1938), Gabriela Mistral (1945), Nelly Sachs (1966), Nadine Gordimer (1991), Toni Morrison (1993), WislawaSzymborska (1996), Elfriede Jelinek (2004), Doris Lessing (2007), Herta Müller (2009), Alice Munro (2013) ve Svetlana Aleksiyeviç (2015).

Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan en genç yazar Rudyard Kipling oldu. "Orman Çocuğu" adlı kitabıyla tüm dünyada ün kazanan İngiliz yazar Kipling, 1907'de ödülü aldığında 42 yaşındaydı.

Nobel Edebiyat Ödülü verilen en yaşlı yazar ise 2007'de 88 yaşındayken ödüle layık görülen Doris Lessing oldu.

ÖDÜLÜNÜ ALMAYANLAR

İki yazar, Nobel Edebiyat Ödülü'nü geri çevirdi. 1958'de ödülü kazanan Boris Pasternak, önce ödülü kabul etti ancak daha sonra ülkesi Sovyetler Birliği'nin baskısıyla geri çevirdi. 

Nobel Komitesi tarafından 1964'te Edebiyat Ödülü'ne layık görülen Jean Paul Sartre ise ilke olarak hiçbir ödülü kabul etmediği için Nobel'i almadı.

DİLLER

Nobel Edebiyat Ödülü şimdiye kadar 27 kez İngilizce, 14 kez Fransızca, 13 kez Almanca ve 11 kez de İspanyol dilinde yazan ustalara verildi. Bu dilleri 7 ödülle İsveççe, 6 ödülle İtalyanca ve Rusça, 4 ödülle Lehçe, üçer ödülle de Norveççe ve Danca izledi. Yunanca, Japonca ve Çince yazan yazarlar, ikişer kez ödüle layık görüldü. Arapça, Bengalce, Çekçe, Fince, İbranice, Macarca, İzlandaca, Portekizce, Sırpça-Hırvatça, Yiddiş ve Türkçe yazan yazarlar ise birer kez ödül kazandı.

2006'da Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Orhan Pamuk, Nobel alan ilk Türk oldu.

TEK BİR ESERLE ÖDÜLE LAYIK GÖRÜLENLER

Nobel Edebiyat Ödülü, yazarın tüm eserleri için veriliyor. Ancak Nobel Komitesi, ödüle layık görülen 112 yazardan dokuzunda ödülü açıklarken yazarların eserlerinden sadece birinden bahsetti. Bu yazarlar ve eserleri şöyle: 

Theodor Mommsen - "Roma Tarihi" (1902), Carl Spitteler - "Olimpos'ta Bahar" (1919), Knut Hamsun - "Toprak Yeşerince" (1920), Wladyslaw Reymont - "Genç Polonyalılar" (1924), Thomas Mann - "Buddenbrooks" (1929), John Galsworthy - "Forsyte Destanı"(1932), Roger Martin Du Gard - "Les Thibault" (1937), Ernest Hemingway - "Yaşlı Adam ve Deniz" (1954) ve Mihail Şolokov - "Ve Durgun Akardı Don" (1965).

MADALYA

Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazananlara ödüllerinin takdim edildiği akşam bir de İsveçli heykeltıraş ve gravürcü Erik Lindberg tarafından tasarlanan madalya veriliyor. Üzerinde ilham perisinin şarkısını dinleyip dizine koyduğu sayfaya yazan genç bir adam gravürünün yer aldığı madalyada aynı zamanda Vergilius'un Aeneid adlı eserinden "Inventas vitam juvat excoluisse per artes" ifadesi bulunuyor. Latince ifade, "Yeni buluşlar, sanatla güzelleşen hayatı daha da zengin kılar" anlamına geliyor.

DEFNEDEN TAÇ

Nobel ödülünü kazananlar için İngilizce "Nobel Laureates" ifadesi kullanılıyor. "Laureate" sözcüğü, defne dalları ve yapraklarından yapılan taç anlamına geliyor. Antik Yunan'da müziğin, güzel sanatların, güneşin, ateşin ve şiirin tanrısı olan Apollon tarafından takılan defne tacı, spor müsabakalarının ve şiir yarışmalarının kazananlarına "gurur sembolü" olarak armağan ediliyordu.

2006'DA ORHAN PAMUK KAZANMIŞTI

2000'den bu yana Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazananlar da şöyle:
2000: Gao Xingjian (Çin)
2001: Sir Vidiadhar Surajprasad Naipaul (Trinidad)
2002: Imre Kertesz (Macaristan)
2003: John M. Coetzee (Güney Afrika)
2004: Elfriede Jelinek (Avusturya)
2005: Harold Pinter (İngiltere)
2006: Orhan Pamuk (Türkiye)
2007: Doris Lessing (İngiltere)
2008: Jean-Marie Gustave Le Clezio (Fransa)
2009: Herta Müller (Romanya
2010: Mario Vargas Llosa (Peru)
2011: Tomas Tranströmer (İsveç)
2012: Mo Yan (Çin)
2013: Alice Munro (Kanada)
2014: Patrick Modiano (Fransa)
2015: Svetlana Aleksiyeviç (Belarus)