Muhalefet ayakta! İsrail’de siyasi kriz derinleşti

İSRAİL’de Başbakan Binyamin Netanyahu hükümetinin önerdiği yargı reformuna karşı protestolar haftalardır aralıksız sürüyor. Hükümetin “yargıyı kontrol etmeye çalıştığını” söyleyen eylemciler, yolsuzluk suçlamasıyla yargılaması devam eden Netanyahu’nun kişisel çıkarlarının peşinde olduğu görüşünde. Netanyahu hükümetinin yasal değişiklik planı ve buna yönelik tepki, İsrail tarihinin en derin iç siyasi krizlerinden biri olarak görülüyor. Eylemcilere destek veren İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog da koalisyon hükümetine “değişiklikten vazgeçme” çağrısı yaptı. Herzog, düzenlemeyi “demokrasinin temellerine yönelik bir tehdit” olarak nitelendirdi.

‘BENZERİ GÖRÜLMEDİ’

Netanyahu’dan önce başbakanlık koltuğunda oturan Yair Lapid güneydeki Be’er Sheva kentinde yaptığı konuşmada, ülkenin benzeri görülmemiş bir krizle karşı karşıya olduğunu söyledi. Lapid, “Bir terör dalgası bizi vuruyor, ekonomimiz çöküyor, para ülkeden kaçıyor. İran daha dün Suudi Arabistan’la yeni bir anlaşma imzaladı. Ancak bu hükümetin umursadığı tek şey İsrail demokrasisini ezmek” dedi.

EN BÜYÜK PROTESTOLAR

Nüfusu 9 milyonun biraz üzerindeki ülkede geçen cumartesi günü on binlerce kişi sokaktaydı. Protestoları organize edenlere göre ülke genelinde 500 bin kişi sokağa çıktı. Kıyı kenti Tel Aviv’deki gösteriye en az 100 bin protestocu katıldı. Protestocuların önceki haftalarda olduğu gibi, bir miting alanına dönüşen Kaplan Caddesi’ndeki Hükümet Kompleksi önünde toplandı. Kuzeydeki Hayfa şehrinde yaklaşık 50 bin, Beersheba kentinde ise 10 bin İsrailli protesto düzenledi. Bunlar, şimdiye kadarki en geniş katılımlı gösteriler oldu. Protestolara genelde orta sınıftan kimseler katılırken, nüfusun yaklaşık yüzde 20’sini oluşturan Arap azınlık kendilerine yönelik ayrımcı ve kötü muamele yüzünden büyük ölçüde eylemlerin dışında kaldı. Son eylemde de kalabalıklar, öncekiler gibi önemli bir olay yaşanmadan dağıldı. Yalnızca Tel Aviv’de polis, çevreyolunda trafiği kapatan üç protestocuyu tutukladı. Perşembe günü yurtdışı gezisine çıkan Başbakan Netanyahu, yolların protestocular tarafından kapatılması yüzünden havalimanına karayolu ile değil, helikopterle ulaşabilmişti. Netanyahu’nun bu seyahati için hiçbir pilot görev almak istememiş, uzun uğraş sonucu bir uçuş ekibi bulunabilmişti.

YASAMA SÜRECİ DEVAM EDİYOR

Geniş kesimlerin tepkisini çeken düzenleme, geçen aralık ayı sonlarında göreve başlayan aşırı sağcı koalisyonun en önemli icraatı. Adalet Bakanı Yariv Levin, değişikliği ilk kez 5 Ocak’ta duyurmuştu. Yeni yasa, yargıçları seçen komitede hükümete daha fazla yetki sağlıyor. İsrail anayasasında yapılacak değişiklikleri iptal etme yetkisini Yüksek Mahkeme’nin elinden alacak. Ayrıca, 120 üyeli İsrail parlamentosu Knesset’e 61 oyla Yüksek Mahkeme kararlarını geçersiz kılma yetkisi verecek. Eleştirenler, düzenlemenin denge ve kontrol mekanizmasını yok edeceğini, gücün başbakanın elinde toplanacağını söylüyor. Adalet Bakanı Levin, reformun temel unsurlarının 2 Nisan’da başlayacak parlamento tatili öncesi kabul edilmesinin hedeflendiğini söyledi. Şu ana dek metnin mecliste ilk tur okuması yapıldı, henüz yasalaşması için önünde uzun bir yol var.

FİLİSTİN’DE ŞİDDET DURMUYOR

Filistin ile İsrail arasında tansiyon haftalardır yükseliyor. Bölgede, peş peşe yaşanan ölümlü olaylara bir yenisi daha eklendi. İsrail askerleri, Batı Şeria’da silahlı üç Filistinliyi ateş ederek öldürdü. Filistin Sağlık Bakanlığı, ölen kişilerin kimliklerini Cihad el-Şami (24), Uday el-Şami (22) ve Mohammad Dabeek (18) olarak açıkladı. İsrail ordusunun açıklamasına göre, Batı Şeria’da bir ordu kontrol noktasına ateş açıldı. Nablus merkezli silahlı grup ise İsrail birliklerinin kendilerine pusu kurduğunu iddia etti. Olay sırasında taraflar arasında çatışma çıktığı belirtildi. İsrail askeri, Filistinliler üzerinden üç adet M-16 tüfeği ve bir tabanca çıktığını açıkladı.

YILBAŞINDAN BERİ 94 CAN KAYBI

Geçen çarşamba Birleşmiş Milletler, İsrail ve Filistinlileri “şiddete gecikmeden son verme” çağrısı yapmıştı. Açıklamada, “Derhal durdurulması gereken bir şiddet döngüsünün ortasındayız” denildi. 2023 yılının başından bu yana İsrail-Filistin çatışması, silahlı militanlar ve siviller dahil 81 Filistinli yetişkin ve çocuğun ölümüne neden oldu. Aynı dönemde üçü çocuk ve biri polis memuru olmak üzere 13 İsrail vatandaşı öldü.

BAE SİLAH ANLAŞMASINI İPTAL ETTİ

BİRLEŞİK Arap Emirlikleri’nin (BAE), İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı Ben Gvir ile Ekonomi Bakanı Bezalel Smotrich’in Filistin karşıtı sert politikaları sebebiyle İsrail ile imzaladığı savunma anlaşmalarını askıya aldığı belirtildi. İsrail basınına göre, BAE Veliaht Prensi Muhammed Bin Zayed El Nahyan, İsrailli yetkililere “Netanyahu’nun gerçekten kontrol ettiği bir hükümete sahip olduğundan emin olana kadar ortak şeyler yapmaktan vazgeçtiğini” bildirdi. Öte yandan Netanyahu’nun ofisinden iddianın asılsız olduğu yönünde açıklama yapıldı. BAE ve İsrail arasında 2022’de imzalanan savunma işbirliği anlaşması, İsrail yapımı gelişmiş hava savunma sistemlerinin satın alımını içeriyor.