Mir’e uzayda ötanazi

Dünya yörüngesindeki Rus uzay üssü Mir, 20 Mart tarihinde dünyaya düşürülecek.

Mir'e uzayda uygulanacak ‘‘ötenazi‘‘ içingeri sayım başladı. Mir'i düşürme operasyonu, kimi ülkelerde korku yaratırken, Rusya'da ise milliyetçi Rusların protestosuna neden oluyor.

Rusya'nın ekonomik kriz yüzünden düşürme kararı aldığı Mir uzay üssü için geri sayım başladı. Kontrollü bir şekilde yörüngeden çıkarılıp dünya atmosferine sokularak imha edilecek olan 140 tonluk uzay üssünün 20 martta Büyük Okyanus'un Yeni Zelanda ile Şili arasındaki bir bölgesine düşürülmesi hedefleniyor. Mir'e uygulanacak ötenazi ile uzay çalışmalarında tarihi bir dönem de kapanmış olacak.

ZAFER VE HÜZÜN

Mir, Rusya'nın uzayda hem en büyük başarılarından biri, hem de en büyük hüsranlarından biri oldu. Sputnik uydusuyla ilk kez uzaya çıkmayı başaran Rusya, önce ilk köpek Laika'yı daha sonra da ilk insanı Yuri Gagarin'i uzaya yolladı. Uzay yarışındaki üstünlüğünü korumak isteyen Rusya, 1985 yılının şubat ayında ise Mir'i yörüngeye oturttu.

28 AYRI EKİP

O zamandan bu yana Mir'de 28 ayrı ekip görev aldı. Kozmonotlar, Mir'de aylarca kaldılar ve yerçekimsiz ortamda deneyler yapıp uzayın derinliklerini araştırdılar. Soğuk Savaş günlerinde Sovyetler Birliği, Mir sayesinde ABD'ye karşı bir üstünlük yakaladı. Ancak SSCB son döneminde, Mir'e gereken özen ve bakım gösterilemedi.

EKONOMİK KRİZ

Rusya'da yaşanan ekonomik krizin ardından Mir'in kalbi de sık sık teklemeye başladı. Rusların uzaydaki gurur kaynağı olan Mir, artık komaya girmişti. ABD ve diğer Avrupa ülkeleriyle birlikte uzayda yapımı süren Uluslararası Uzay Üssü'nün (ISS) inşasına destek veren Moskova yönetimi, geçen ekim ayında artık Mir'in ‘‘fişlerinin çekilmesine’’ karar verdi. Mir artık son günlerini yaşıyor. Okyanusa düşürülecek olan Mir nedeniyle Japonya ve Yeni Zelanda başta olmak üzere bölge ülkeleri, endişelerini saklamıyor. Rusya, Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA) ve Avrupa Uzay Dairesi (ESA) ile de işbirliği yapıyor.

PROTESTO EDİLDİ

Mir, atmosfere girerken sürtünme nedeniyle yanarak imha olacak. Ama bazı parçaların bütün halinde kalıp düşme ihtimali de var. Bu parçaların, Pasifik'te 6 bin km uzunlukta, 200 km genişlikte bir alana düşebileceği söyleniyor. Mir'in düşürülmesi Rusya'da protestolara yol açıyor. Protestolarda her ne kadar yurtseverlik ve nostalji gibi duygular önplana çıksa da esas kaygı, çok sayıda uzay çalışanının işsiz kalması. Mir projesinin, başlangıçtan bu yana 200 bin işyeri oluşturduğuna dikkat çekiliyor.

Kozmonotlar yas tutuyor

Mir uzay üssü, Rus kozmonotların ikinci evi gibi olmuştu. Mir'de aylarca yaşayan kozmonotlar, şimdi bu ikinci evi kaybetmenin üzüntüsünü yaşıyor. Kimi tatlı, kimi acı anılarla o günleri anıyor. Mir'in Pasifik'te batırılmasıyla ilgili operasyonda görev alan Vladimir Solovyov, 13 Mart 1985 tarihinde uzay üssüne giden ekipte yer almıştı. Solovyov, ‘‘Uzay üssüne ilk girdiğimizde, üstlendiğimiz görevin heyecanını yaşıyorduk’’ diyor. Solovyov'dan bir yıl sonra uzay üssüne giden Alexander Laveykin'in ise ‘‘Işık solgundu ve vantilatörün homurtusu duyuluyordu. Ben, ‘Altı ay boyunca bunu mu çekeceğiz' diye söylendim. Arkadaşım Yury Romanenko ise, ‘Hapishanedeki insanların işi daha zor' diye yanıt verdi’’ diye o günleri anlatıyor. Mir'de yaşanan en büyük sorunlardan biri ise yiyecekti.

Zulada havyar ve konyak

Kozmonotların Mir'de yaşarken bağırsak enfeksiyonlarından korunmak için mürettebatın yiyip içtiklerine dikkat etmesi gerekiyordu. Progress kargo aracı, iki-üç ayda bir taze yiyecek ve içecek getiriyordu. Kozmonotlar, en büyük heyecanı ise arkadaşlarının gizlice sakladığı havyar ya da konyakları bulmak oluyordu.

Uzay mantarı korkusu

Mir atmosfere girerken uzay üssünde yaşayan tehlikeli bir mantarın da dünyaya girip yayılmasından korkuluyor. Uzmanlar, uzay mantarının dünyadakilerle karışarak metal, cam ve plastiğe saldırabileceğini söylüyor. Rus uzay uzmanı Yuri Karash'a göre 13 yıl önce Mir'deki varlıkları belirlenen mikro-organizmalar, ötenazi operasyonundan sağ kurtulmaları halinde tehlikeli olabilirler. Karash, ‘‘Durumu abartmak istemiyorum, ancak gerçek bir sorun mevcut’’ dedi.

4 ay yerine 10 ay kaldı

Uzaya 1986'da gönderildiği sırada en çok beş yıl ömür biçilen Mir, öngörülenden çok fazla uzayda kaldı ancak yaklaşık 1.500 kez arızlandı. SSCB'nin dağılmasına da tanık olan Mir, SSCB'nin son lideri Mihail Gorbaçov'a karşı tutucu komünist kanadın Ağustos 1991'de darbe yapması sırasında sıkıntılı günler geçirdi. Darbe sırasında istasyonda bulunan kozmonot Sergey Krikalyov, 4 aylık yolculuğunun sonunda dünyaya dönüşüne 12 gün kalmışken, yerdeki kargaşa dolayısıyla istasyonda adeta mahsur kaldı ve darbeden ancak 6 ay sonra dünyaya inebildi. Krikalyov böylece SSCB döneminde uzaya gitmiş, yeni dönemde ise yeryüzüne ‘‘vatansız’’ olarak dönmüş oldu.

Düşürmek, vatan hainliği

Mir'in düşürülmesi Rusya'da protestolara yol açıyor. Protestolar, özellikle milliyetçi Ruslar tarafından yapılıyor. Nostaljik duygularla da düşürülmemesini isteyenler var. Ama asıl kaygı, Mir'in yarattığı büyük ekonomik sektör. Mir projesinin başlangıcından günümüze, birçok yan sektör oluştu ve on binlecre insan buradan geçiniyor. Öte yandan Moskova yakınında Korolyov Yer Kontrol İstasyonu'nun Başkan Yardımcısı Viktor Blagov, dün düzenlediği basın toplantısında, Mir'in 20 martta düşürüleceğini, aksaklık halinde düşüşün bu tarihten bir gün önce veya sonraya da sarkabileceğini belirtti.