Milyonların hayatını kurtarabilecek keşif! Geleneksel yöntemlerden ilham aldılar... Çok basit ve çok etkili

Gezegenimiz hızla ısınırken, yaz ayları her zamankinden daha sıcak geçiyor. Özellikle sıcak dalgalarının etkili olduğu günlerde, açık havada vakit geçirmek sadece rahatsızlık vermekle kalmıyor aynı zamanda milyonlarca insanın hayatını tehlikeye atıyor.

Sıcak, aşırı hava olayları arasında en tehlikelisi kabul ediliyor. Zira kısaca vücudun kendini serinletme becerisini kaybetmesi olarak tarif edilen sıcak çarpması, ölümcül sonuçlara yol açabiliyor.

Sıcak kaynaklı ölüm vakalarının her geçen yıl artmakta olduğu ve önümüzdeki dönemde Dünya'nın bazı noktalarının yaşanmaz hale geleceği sık sık vurgulanırken, bilim insanları mekânları ve insanları küresel ısınmaya katkıda bulunmadan serinletmenin yollarını arıyor.

YAZIN EN SICAK GÜNLERİNDE TEST EDİLDİ

Bu bağlamda ABD'de bulunan Massachusetts Üniversitesi'nden çok güzel bir haber geldi. Üniversite bünyesindeki araştırmacılar, vücudu serinleten giysiler elde etmenin basit bir yolunu bulduklarını duyurdu.

Araştırmacılar, kumaşlara uygulanabilecek kireçtaşı bazlı bir kaplama maddesi geliştirdi. Yazın en sıcak günlerinde yapılan testlerde, bu maddeyle kaplanmış giysilerin iç kısmının, havaya göre 4,5 dereceden fazla, sıradan bir giysiye göre ise 8,5 dereceden fazla daha serin hissettirdiği tespit edildi.

Yukarıda da dediğimiz gibi, fosil yakıtların kullanımı sonucunda ortaya çıkan sera gazları gezegenimizi hızla ısıtmaya devam ederken, bilim insanları da aşırı sıcaklara karşı savaşta silah olabilecek araçlar peşinde koşuyor.

"KAPLAMA SADECE YÜZEYDE KALIYOR"

Massachusetts Üniversitesi araştırmacıları, yaptıkları açıklamada, çevreye zararı olmayan bir malzeme kullanarak serinletici kumaş geliştirmenin bir yol aradıklarını belirtti. Geçmişten günümüze ülkemiz de dahil sıcak coğrafyalarda evleri serinletmek için kullanılan geleneksel bir yöntem olan kireç sıvasından ilham alan araştırmacılar, kumaş parçalarını, kireç taşının ve tebeşirin temel unsuru olan kalsiyum karbonatla kapladı.

Bu ay American Chemical Society'e sunulan ve halihazırda hakem denetiminde olan araştırma kapsamında, kaplamalı kumaşlardan elde edilen giysilerin hem Güneş'in enerjisini atmosfere geri yansıttığı hem de giyen kişinin doğal vücut sıcaklığının kaçmasına olanak sağladığı görüldü.

Araştırmanın yazarlarından Trisha L. Andrew, CNN International'a yaptığı açıklamada, "Sıradan bir pamuklu tişörtü alıyoruz ve bu kaplamayı kumaşın bir ya da iki yüzüne uyguluyoruz. Kaplama sadece yüzeyde kalıyor. Kumaşın içine işlemiyor, pamuk liflerini değiştirmiyor" dedi.

GÜÇ HARCAMADAN SERİNLETİYOR

Bilim insanları, kaplama maddesinin piyasada bulunan neredeyse tüm kumaş türlerine uygulanabileceğini, bu kumaşlardan üretilmiş giysilerin çamaşır makinesinde yıkanabileceğini de vurguladı.

Araştırma ekibinden Evan Patamia, "Herhangi bir güç girdisi olmaksızın bir kişinin hissettiği sıcaklığı azaltabildik. Bu kaplama, insanların serin kalmakta zorlandığı aşırı sıcak ortamlarda değerli bir kaynak olabilir" diye konuştu.

UCUZ, KULLANIŞLI VE YAYGINLAŞTIRILABİLİR

Araştırmacılar bir süredir serinletme özelliğine sahip kumaşlar üzerinde çalışıyor. 2023 yılında bu alandaki çalışmalara dair bir değerlendirmeye göre, bugüne kadarki tasarımlar hep sert yapılar oluşturuyor, karmaşık üretim süreçleri ve elektriksel unsurlar gerektiriyordu. Bu da söz konusu kumaşların hem giyen kişiyi rahatsız etmesi hem de oldukça pahalı olması anlamına geliyordu.

Bir süredir araştırmacılar daha ucuz, kullanışlı ve yaygınlaştırılabilir alternatifler arıyor.

Yakın zamanda Avustralya'nın Melbourne şehrinde bulunan RMIT Üniversitesi'nden bilim insanları da benzer keşfin duyurusunu yaptı. Araştırmacılar pamuklu kumaşı nanoelmas adını verdikleri çok küçük parçacıklarla kapladı. Nihayetinde, şekilde kaplanmış kumaşlardan yapılan giysilerin, sıradan pamuklu giysilere kıyasla 3 derece daha serin hissettirdiği görüldü.

RMIT'deki projenin lideri Shadi Houshyar, "3 derece ilk bakışta çok büyük fark gibi görünmüyor ancak uzun vadede konfora ve sağlığa etkileri bağlamında fark yaratıyor. Daha pratik bir örnek vermek gerekirse, 3 derece klimanızı açmakla açmamak arasında karar verirken belirleyici olabilir" ifadelerini kullandı.

NANOELMASLAR BİLDİĞİMİZ ELMASLARDAN FARKLI

RMIT Üniversitesi'ndeki araştırma kapsamında, serinletici kumaşların, iklim kirliliğine yol açan klima kullanımına olan ihtiyacı azaltarak yüzde 20 ila 30 oranında enerji tasarrufu sağladığı da görüldü.

Nanoelmas ifadesi pahalı bir uygulamayı çağrıştırıyor ancak araştırmacılar, bunların mücevherat sektöründe kullanılan elmaslardan farklı olduğunu belirtiyor. "Aslına bakarsanız üretimi çok ucuz" ifadelerini kullanan Houshyar, bununla birlikte halen geliştirilmesi gereken noktalar olduğunu da vurguladı. Örneğin nanoelmaslarla kaplanmış kumaşın verimliliği birkaç yıkamadan sonra düşüyor.

Houshyar, CNN'e yaptığı açıklamada, nanoelmasların, Massachusetts Üniversitesi'ndeki araştırmacıların kullandığı kireçtaşı parçacıklarına benzer bir vazife gördüğünü, iki araştırmanın da prensibinin aynı olduğunu, nanoparçacıkların ısıyı vücuttan uzaklaştırmaya yaradığını anlattı.

"SERİNLETİCİ KUMAŞLAR PAHALI OLMAMALI"

10 yılı aşkın zamandır koruyucu giysiler üzerine araştırmalar yürüten Houshyar, Massachusetts Üniversitesi'ndeki üretim sürecinin umut vadettiğini ancak maliyeti yükseltmeden daha fazla üretim yapmanın yolunu bulmak zorunda olduklarını belirtti.

"Serinletici kumaşlar pahalı olmamalı. Bu kumaşın maliyeti normal kumaşın maliyetinin üç katı olursa herkesin kullanmasına yetecek kadar üretim yapılamaz" ifadelerini kullanan Houshyar, aşırı sıcaklar karşısında en hassas konumda olan ve serinletme teknolojilerine erişimi en kısıtlı olan kişilerin genelde en yoksullar olduğunu hatırlattı.

Houshyar, "Piyasada ürün çeşitliliği arttıkça ürünleri yaygınlaştırıp herkes tarafından erişilebilir hale getirme fırsatları da artıyor" dedi.

BİNALARI VE OTOMOBİLLERİ DE SERİNLETEBİLİR

Massachusetts Üniversitesi'nden Andrew, şu ana kadarki üretimlerinin laboratuvar ekipmanlarıyla sınırlı olduğunu ancak yeni kurulan bir girişim aracılığıyla 1,5 metre genişliğinde ve 90 metre uzunluğunda kumaş tabakaları üretmek için çalışmalara başladıklarını söyledi.

Andrew, "Kaplama için kullanılacak hammadde maliyetleri düşük ya da idare edilebilir olur. Ama kaplamanın kumaşa uygulanma süreci, nihai fiyatı bir parça artıracaktır" ifadelerini kullandı.

Araştırmacılara göre, düşük maliyetli serinletici kumaşların büyük miktarda üretilmesi, sadece giysi üretimi açısından anlamlı değil.

Örneğin Chicago Üniversitesi'nden bilim insanları, gümüş nanotel ve yün gibi maddeler kullanarak ürettikleri serinletici kumaşın binaları ve otomobilleri de serinletmek için kullanılabileceğini öne sürüyor. Arizona'nın yakıcı güneşi altında yapılan araştırmalar, bu kumaşın, yazlık giysilerde kullanılan ticari ipek kumaşa kıyasla yaklaşık 9 derece daha serin kalmayı sağladığını ortaya koydu. Araştırmacılar, serinletici kumaşların, klima kullanımının yarattığı maliyeti ve iklimsel etkilerini büyük oranda azaltacağını vurguladı.

Chicago Üniversitesi'nden Po-Chun Hsu, "Tükettiğimiz enerjinin yüzde 10-15 kadarını gittiğimiz her yerde rahat hissedebilmek için kullanıyoruz" dedi.

YAKIN GELECEKTE KULLANIMA HAZIR OLACAK

Aşırı ısınmanın öncelikli çözümü fosil yakıtların tüketimini hızla azaltmak ancak ölümcül sıcak dalgaları çoktan hayatımıza girdi bile. Önümüzdeki dönemde insan vücudunun katlanmakta zorlanacağı sıcaklıklar çok daha fazla insanın derdi olacak. Bilim insanları, serinletici kumaşların bu koşullarda kurtarıcı olabileceğini ifade ediyor.

2023 yılında yayımlanan serinletici kumaşlarla ilgili değerlendirmenin yazarı Xueping Zhang, "Kişisel kullanıma özgü serinletici tekstil ürünleri, iklim değişikliğinin sıcaklıkla alakalı etkileriyle başa çıkma bağlamında çok şey vadediyor" dedi.

Çin'de bulunan Donghua Üniversitesi'nde kişisel termal-nem yönetimi üzerine çalışan Xueping, "Vücudun belli bölgelerine özgü serinlik ihtiyacını yüksek isabet oranıyla karşılayabiliyorlar" diye konuştu.

Serinletici kumaşlara yakın gelecekte büyük iş düşeceğini de söyleyen Xueping, "Malzemelerin ve teknolojinin ilerlemesiyle kişisel serinletici tekstil ürünleri yakın gelecekte kamuoyunun kullanımına hazır olacak" ifadelerini kullandı.

CNN International'ın "Coating clothes with this simple material could cool your body by up to 8 degrees" başlıklı haberinden derlenmiştir.