Merkez üssü Ankara

GİZLİ belgeleri yayınlayarak son dönemde dünya gündemini sarsan WikiLeaks internet sitesi, uzun süredir merakla beklenen ‘Elçilik Dosyaları’nı dün yayınladı. Amerikan New York Times, İngiliz The Guardian, Fransız Le Monde ve İspanyol El Pais gazeteleri ile Alman dergisi Der Spiegel’de aynı anda açıklanan belgeler, Avrupa ve Asya’daki büyükelçiliklerden ABD Dışişleri’ne gönderilen kriptoları da içeriyor.
Dün açıklanan gizli belgeler, Türkiye açısından genel olarak, ABD’nin AKP döneminde Ankara’ya içten içe güvensizlik duyduğunu gösteriyor. Kriptolardaki çarpıcı ifadelerden bazıları şöyle:

ERDOĞAN’IN GİZLİ GÜNDEMİ: 2007 tarihli kriptoya göre ABD Büyükelçiliği seçimlerden önce Başbakan Tayyip Erdoğan’ın “gizli bir İslamcı gündemi olup olmadığını” araştırdı ve siyasi rakiplerinin bu konuda ancak “dolaylı kanıtlar” elde edebildiğini not etti. Türkiye’de şeriat olasılığı “düşük” bulundu. Amerikalı diplomatlara göre Türkiye, muhtemelen AB üyeliğini kapsamayacak İslamcı bir geleceğe gidiyor. Bu yüzden güvenilirliği şüpheli.

DESPOT DEĞİL: “İnatçı ve hiperaktif” diye nitelenen Erdoğan’ın, “katı bir otokratik idare gösteren hamiyetli bir aile babası” olduğu ifade ediliyor. Başbakan’ın mükemmeliyetçi olduğu, ama despot olmadığı belirtiliyor. Zayıf yönlerinin “aşırı gurur” ve “ölçüsüz bir doymazlık” olduğu savunuluyor.

CEMAAT UYARISI: Amerikalı diplomatlar Türkiye’de liderliğin “bölünmüş” bir yapıda olduğunu düşünüyor. AKP’nin önde gelen birçok üyesinin bir cemaat üyesi olduğu ve Erdoğan’ın İslamcı bankacıları önemli konumlara atadığı savunuluyor. Başbakan’ın, edindiği bilgilerin neredeyse hepsini İslamcılarla ilişkide olan gazetelerden aldığı, çevresini “dalkavuk” ve kibirli” danışmanlarla doldurduğu öne sürülüyor.

DAVUTOĞLU TEHLİKEYMİŞ: Amerikalı diplomatların alıntıladığı üst düzey bir Türk hükümet yetkilisine göre, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu “İslamcı nüfuzunu” Başbakan Tayyip Erdoğan üzerinde kullanacak. Amerikalılar, “özellikle tehlikeli” diye niteledikleri Davutoğlu’nun “yeni Osmanlıcı vizyonundan” endişeli olduklarını vurguluyorlar. Davutoğlu’nu, “Ankara’nın ötesindeki siyaseti iyi anlamadığını” belirtiyorlar.

VİYANA’NIN RÖVANŞI: AKP danışmanlarından birinin, Türkiye’nin, “1683 Viyana kuşatmasındaki bozgunun rövanşını ve Endülüst’ü geri almak peşinde” olduğunu söylediği belirtiliyor.

Liderlere isim takmışlar

WikiLeaks belgelerine göre ABD’li yetkililer yabancı liderlere isimler takmış. Der Spiegel dergisine göre, bazı liderlere yapılan benzetmeler şöyle:
İran Cumhurbaşkanı Ahmedinejad: Hitler.
Rusya Devlet Başkanı Medvedev: Donuk, kararsız.
Rusya Başbakanı Vladimir Putin: Alfa erkeği.
Kuzey Kore Devlet Başkanı Kim Jong-il: Sara krizleri geçiriyor.
Libya Devlet Başkanı Muammer Kaddafi: Seksi, sarışın bir hemşire gibi.
Fransa Cumhurbaşkanı Nİcolas Sarkozy: Çıplak kral.
İtalya Başbakanı Silvio Berlusconi: Seksi kulüp.

Türkiye 7.918 belgeyle liste başı

En çok belge; Washington, Ankara, Bağdat, Tokyo, Amman ve Kuveyt’ten. Ankara mahreçli belgelerin en eskisi 2002 tarihli. Belgelerin 3 bin 298’i “kişiye özel,” 577’si “gizli” ibareli. Gerisi gizlilik açısından sınıflandırılmamış.
TSİ 21.30’da belgelerden çıkarılan haberler gazetelerin internet sitelerine yüklenmeye başladı. Ağırlıklı olarak 2005 sonrasına ait 251 bin 287 kripto ve 8 bin kadar diplomatik yönergeden oluşan belge yığınında, 21 bini aşkın belge “gizli” veya “noforn - yabancılara yasak” ibareli. Belgelerin yarısı gizlilik açısından sınıflandırılmamış, yüzde 40’ı ise “kişiye mahsus.”

Generaller sessiz kalır mı

İsrail’deki ABD Büyükelçiliği’nin 2007 tarihli görüşme tutanağına göre İsrail gizli servisi Mossad’ın Başkanı Meir Dagan, Türkiye’ye baktığında İslamcıların güç kazandığını görüyor. Ona göre mesele, kendisini laikliğin koruyucusu olarak gören Türk ordusunun İslamcıların yükselişine daha ne kadar sessiz kalacağı.

E-MUHTIRA HÜKMÜ: 2007 temmuzundaki e-muhtıra krizinde ordunun niyetini analiz eden Amerikalı diplomatları, “generallerin perde arkasında bir iş çevirdiğinin aşikar olduğu” sonucuna varmışlar. Onlara göre ordunun Kuzey Irak’a harekatta ısrarcı olmasının amacı, “AKP hükümetinin terörle mücadelede zayıf olduğu” izlenimi vererek seçmeni bu açıdan daha güçlü olan laik partilere oy vermeye teşvik etmekmiş.

ATEŞ OLMAYAN YERDEN DUMAN ÇIKMAZ: Askerlerin Arınç’a suikast düzenleyeceği iddialarını soruşturan ABD’nin Ankara Büyükelçiliği, “Ateş olmayan yerden duman çıkmaz. Askeriyenin siyasi işlere gerektiğinde karışma planları olduğu açık” sonucuna varıyor.

FRATTINI’DEN SUÇLAMA: İtalya Dışişleri Bakanı Franco Frattini’nin Roma’da ABD Savunma Bakanı Robert Gates’le yaptığı görüşmede, Türkiye’nin hem Avrupa, hem de İran’a açılımlar yapmasını “ikili oynamak” diye niteleyerek, “bu durumun kendisinde hayal kırıklığı yarattığını” söylemiş.

Dört elçinin görev dönemi

Ezici çoğunluğu “dış politik ilişkiler” ve “iç hükümet işleri” etiketli belgelerin 8 bin 17’si Washington’daki ABD Dışişleri Bakanlığı merkezinde kaleme alınmış. İkinci sırada, 7 bin 918 belgenin çıktığı Ankara Büyükelçiliği var. 2002-2010 döneminde Ankara’da dört ABD Büyükelçisi görev yaptı: Sırasıyla Robert Pearson, Eric Edelman, Ross Wilson ve James Jeffrey. Jeffrey’nin bugün ABD Büyükelçisi olduğu Bağdat ise, 6 bin 667 belgeyle WikiLeaks sızıntısının Ankara’dan sonra ikinci merkez üssü.

Suudi Arabistan’dan ABD’ye: İran’ı vurun

WIKILEAKS’in yayınladığı belgelerde en dikkat çekici bölümlerden biri de Suudi Kralı Abdullah’ın İran hakkındaki sözleri. New York Times’ta yer alan notlara göre 2008 nisanında ABD’nin Irak Büyükelçisi Ryan Crocker ve General David Petraeus’la bir araya gelen Kral Abdullah ABD’nin İran’ı vurmasını ve nükleer programını ortadan kaldırmasını istemiş. Toplantıdan 2 gün sonra ise Suudi Arabistan’ın Washington Büyükelçisi Adil el Zübeyr, Riyad’daki ABD’li diplomatlara şu hatırlatmayı yapmış: “Kral size ‘yılanın başını ezmenizi’ söyledi. Kral, dışişleri bakanı, Prens Mukrin ve Prens Nayif, İran’ın Irak’taki nüfuzuna karşı koyma konusunda ABD ile işbirliği konusunda hemfikirler.”
2009 tarihli bir Amerikan belgesinde İsrail Savunma Bakanı Ehud Barak’ın Amerikalı yetkililere, İran’ın nükleer tesislerine 2010 sonuna kadar askeri bir operasyon düzenlenmesini önerdiği görülüyor. Barak, bu tarihten sonra herhangi bir askeri çözümün kabul edilemez bir can kaybına yol açabileceği uyarısında bulunuyor. Barak, “İran tavla değil, satranç oynuyor” diyor.
Gizli belgeler, İsrail gizli servisi Mossad şefinin, 2007 yılında, ABD yönetimine, “İran’da rejimi devirmek için üzerinde tartışılacak seçenekler arasında, Kürt ve Azeriler gibi etnik grupların desteklenmesini önerdiği” ifade edildi.

Diplomasinin 11 Eylül'ü

İtalya Dışişleri Bakanı Franco Frattini, WikiLeaks’in yayınladığı belgeler için “Dünya diplomasisinin 11 Eylülü” ifadesini kullandı. Belgelerin içeriğini bilmediğini belirten Frattini “Ancak bunlar devletler arasındaki güven ilişkisini sarsacaktır. Dünya diplomasisinin 11 Eylülü olacak” dedi. Frattini “ABD dahil 10 ülkede işlenen suçları İtalyan yargısının da incelemesini” diledi.