Makedonya'nın ismi mi değişiyor?

BM Genel Sekreteri’nin Özel Temsilcisi Matthew Nimetz, Atina’nın temsilcisi Büyükelçi Adamandios Vasilakis ile Üsküp’ün temsilcisi Büyükelçi Vasko Naumovski’ye, Makedonya Cumhuriyeti’ın ismi ile ilgili bir ya daha fazla öneride bulunacak. Nimetz, elinde sihirli bir değnek olmadığını ve taraflara daha önce gündeme gelenlerden çok farklı ve radikal yeni biri isim önermeyeceğini söyledi.

Müzekereler ilk aşamada yaklaşık 2 hafta sürecek. İlerleme kaydedilmesi halinde iki ülke dışişleri bakanları bir araya gelecek. Bu arada, Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras ile Makedonya Başbakanı Zoran Zaev’in de 23-24 Ocak’da Davos’daki Dünya Ekonomik Forumu sırasında görüşmeleri mümkün.

ABD VE AB BASKILARI

“İsim anlaşmazlığına” çözüm çabalarının yaklaşık 10 yıl sonra tekrar gündeme gelmesinin başlıca nedeni, ABD’nin ve AB’dan gelen baskılar gösteriliyor.

Anlaşma sağlanırsa, Makedonya’nın muhtemelen temmuz ayında Nato üyeliği ilan edilecek. Aynı zamanda da AB’ye üyelik müzakereleri başlatılacak. Atina ve Üsküp bu baskıların varlığını reddetseler de, Rusya Dışişleri Bakanı Andrei Lavrov “İsim konusunda yıllardır atalet içinde olan görüşmeler, ABD Mekadonya’nın NATO’ya girmesi gerektiğine karar vermesi üzerine tekrar canlandırıldı” dedi.

ÜSKÜP ESKİSİNDEN DAHA ESNEK

İkinci bir neden de Başbakan Zaev’in, selefi Nikola Gruevski’ye kıyasla daha esnek görünmesi ve ülkesinin Nato ile AB üyeliklerine öncelik vermesi. Üsküp’deki koalisyon ortakları 2 Arvanut partisi de aynı öncelikleri destekliyor. Yunan Dışişleri Bakanı Nikos Kocyas, bu nedenle geçtiğimiz günlerde hem mevkidaşı Nikola Dimitrov hem de Arnavut asıllı AB İşlerinden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Bujar Osmani ile ayrı ayrı görüştü.

Başbakan Zaev, isim konusunda anlaşma sağlanması halinde bunu referanduma götüreceğini açıklamıştı. Osmani, referanduma sıcak bakmıyor.
Yunanistan’da ise Dışişleri Bakanı Kocyas, muhtemel bir anlaşmanın parlamentodan geçmesinin yeterli olacağını söyledi. Buna karşı, koalisyon hükümetinin küçük ortağı Bağımsız Yunanlar (ANEL) partisinin lideri ve Savunma Bakanı Panos Kammenos referendum istedi. 

İSİM ANLAŞMAZLIĞI NEDİR?

Yunanistan’ın vetoları yüzünden Makedonya Cumhuriyeti BM, Nato ve AB dahil tüm uluslararası kurum ve kuruluşlarda hâlâ “Eski Yugoslayva’nın Makedonya Cumhuriyeti” (FYROM) olarak tanınıyor. Yunanistan ayrıca ”isim anlaşmazlığı” cözülmediği sürece Makedonya Cumhuriyeti’nin NATO ve AB üyeliklerine onay vermiyor. Buna karşı, aralarnda ABD, Rusya, Çin, Türkiye ve bazı AB üyeleri olmak üzere yaklaşık 140 ülke ikili düzeyde “Makedonya Cumhuriyeti”ni tanıdı.

TARAFLAR NE İSTİYOR?

New York’daki müzakeler başlarken, Atina da Üsküp de kartlarını hangi isme razı olabilecekleri konusunda kartlarını kapalı tutuyor.
Atina ve Üsküp içinde “Kamedonya” kelimesinin yer alacağı bileşik bir isme razı görünüyorlar. Ancak, bunun ötesinde taraflar arasında derin görüş ayrılıkları var. Yunanistan bulunacak ismin hem Makedonya’da, hem tüm ikili ilişkilerde, hem de uluslararası alanda geçerli olmasını istiyor. Bir diğer deyişle “Makedonya Cumhuriyeti”nin içte ve dışta adını değiştirmesini istiyor.
Makedonya ise bulunacak ismin, sadece “FYROM”un yerini alacağını söylüyor. Üsküp bir diğer deyişle, yeni ismin sadece Yunanistan ve Yunan vetosunun devam ettiği uluslararası kurum ve kuruşlar için geçerli olacağını söylüyor.
Atina ayrıca, bulunacak ismin etnik kimlik çağrıştırmamasını da istiyor. Üsküp, Makedonya’nın büyük bir coğrafi bölgeyi kapsadığını ve bu bölgenin sadece Yunanistan’ın tekelinde olmadığını belirtiyor.

 HANGİ İSİMLER DOLAŞIYOR?

BM şemsiyesi altındaki müzekerelerde önerilmesi ve müzekere edilmesi beklenen isimler arasında Türkçe tercümesi ile “Yeni Makedonya”, “Yukarı Makedonya”, “Vardar Makedonyası” bulunuyor. Geçmişte de gündeme gelen bu isimler farklı nedenlerle benimsenmemişti.

SELANİK’TE MİTİNG

Yunanistan’da yapılan bir kamuoyu araştırması, halkın yüzde 70’nin “isim anlaşmazlığı”nın içinde Makedonya kelimesinin bulunacağı bir formül ile çözümlenmesine karşı olduğunu gösterdi. Karşı çıkanların başında kilise ve milliyetçiler bulunuyor. Selanik’de 21 Ocak’ta “Makedonya Yunan'dır” sloganı ile miting düzenlenecek. 1990’lı yıllarda Selanik’te yapılan benzer mitinglere yüz binler katılmıştı.
“Makedonya Yunan'dır” ve “Büyük İskender Yunan'dır” ididalarıyla Atina, Makedonya Cumhuriyeti’nin 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmesiyle başlayan “isim anlaşmazlığı”nda Üsküp’e baskı için çeşitli yollara başvurdu. Bu çerçevede birkaç yıllığına da ekonomik ambargo bile uyguladı.