Liderler iklim için Bakü’de: Zirvede Trump gölgesi

29’uncu BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Taraflar Konferansı ya da kısaca COP29 olarak adlandırılan etkinlik ABD’de iklim politikalarına şüpheyle bakan Donald Trump’ın seçim zaferinin hemen sonrasına rastlıyor. Bu yılki COP zirvesinde öncelikli olarak, iklim değişikliğinin etkilerine karşı en savunmasız ülkeleri desteklemek için daha fazla taahhüt aranacak. İki yıl önce Mısır’da yapılan COP27’den beri yoksul ülkelere aşırı seller, fırtına ve kurallık zararlarının telafisi için 600 milyon dolar sağlandı. En az gelişmiş 45 ülkenin diplomatları, gelişmiş ülkelerden bundan daha fazlasını bekliyor. Yoksul ülkeler sorumlusu olmadıkları ancak zararını gördükleri iklim felaketleri nedeniyle hasar tazminatı ve hibe destekleri istiyor.

TRUMP PARİS’TEN ÇIKMIŞTI

COP29 ülkesini Paris İklim Anlaşmasından bir kez daha çekme sözü veren Trump’ın seçim zaferini izliyor. Henüz Beyaz Saray’daki görevine başlamamış olsa da Trump döneminde ABD’nin iklim hedeflerinden uzaklaşma ihtimalinin diğer ülkelerin bu alanda iştahını da azalttığı değerlendiriliyor. Uzmanlara göre ikinci Trump dönemi yeşil enerjiye geçiş çabalarını sekteye uğratarak iklim hedeflerinin kaçırılmasına yol açabilir. ABD halihazırda Çin’in ardından dünyanın en büyük emisyon üreticisi ve tarihsel olarak en büyük kirletici konumunda. Emisyon hedeflerini “dolandırıcılık” olarak niteleyen ve petrole daha fazla yatırım yapmayı vaat eden Trump 2015 yılında Paris Anlaşmasından çekilmiş, karar ertesi yıl yürürlüğe girmişti. Halefi Joe Biden ise anlaşmayı yeniden imzalamıştı.

ABD HEDEFTEN SAPABİLİR

Paris Anlaşması küresel ölçekte en önemli iklim anlaşması olarak görülüyor. Sözleşme ülkelere yıllık ortalama yüzey sıcaklığı artışını 1,5 derecede sınırlandırmaya çalışma ödevi veriyor. Trump’ın Ocak ayında yeniden anlaşmadan çekilmesi halinde ABD’nin izleyen yılın başında bir kez daha iklim politikalarını rafa kaldırmış olması bekleniyor.

TALİBAN VAR BATI YOK

Konferans 11-22 Kasım tarihleri boyunca sürecek olsa da 12-13 Kasım’daki iki günlük liderler zirvesinin önceki yıllara kıyasla daha sönük geçmesi bekleniyor. Son olarak geçen hafta ülkesinde yaşanan koalisyon krizi nedeniyle Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve Amsterdam’da İsrailli futbol taraftarlarının karıştığı şiddet olayları nedeniyle Hollanda Başbakanı Dick Schoof Bakü’ye yapacakları ziyaretleri iptal ettiklerini açıkladı.  Ocak ayında görevini devretmeye hazırlanan ABD Başkanı Joe Biden, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Rusya lideri Vladimir Putin, ayrıca Çin, Japonya, Avustralya ve Meksika’nın liderleri COP zirvesinde bulunmayacak diğer isimler. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise zirveye katılacak liderler arasında. Öte yandan Taliban Afganistan’da rejimi ele geçirdiği 2021 yılından beri ilk kez bir COP zirvesine katılıyor. Bu, rejimin temsil edildiği en üst düzey uluslararası toplantı olacak. Afganistan, iklim değişikliğinin etkilerine karşı en savunmasız altıncı ülke.

BARIŞ ANLAŞMASI COP’A YETİŞMEDİ

İklim politikalarının tartışılacağı COP29 zirvesinin Azerbaycan-Ermenistan arasında bir barış anlaşması için de önemli bir platform sağlaması bekleniyor. Daha önce hem Erivan hem Bakü yönetimleri üzerinde müzakere ettikleri anlaşmayı zirveye yetiştirebilmeyi umduklarını ilan etmişti. Ancak gelinen noktada imzaların atılmasının COP sonrasına kaldığı belirtiliyor. Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev Cumartesi günü Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde, “Ermenistan anayasasında hâlâ Azerbaycan topraklarına karşı hak iddia eden maddeler bulunduğunu” kaydetti. Ermenistan’ın anlaşma taslağına yanıt vermekte yavaş kalmasının süreci geciktirdiğini söyleyen Aliyev yine de tarafların metne son noktayı koymaya yakın olduğunu ve müzakerecilerin COP sonrasında çalışmaya devam edeceklerini belirtti.

BİLGİ NOTU

2024’te ortalama yüzey sıcaklığının sanayi öncesi döneme göre 1,55 derece daha fazla olacağı öngörüldü. Geçen yıl ortalama 1,48 derece daha sıcaktı. Paris Anlaşması uzun vadeli ortalamada 1,5 derecenin aşılmamasını hedefliyor.