Kuzey yarım küre yanıyor

Maksimum sıcaklığın normalde 25 santigrat derece olduğu Kanada’nın küçük Lytton kasabası, 49.6 derece gibi inanması güç dereceleri gördü. Gece sıcaklıklarının da normalin üzerinde seyrettiği bölgede bu tarz hava koşulları olağan olmadığından evlerde soğutma sistemleri de bulunmuyordu. Dahası sıcakların neden olduğu yangınlar, yüzlerce bölge sakinini evlerini terk etmeye zorladı.

Bilim insanları yıllardır, ekstrem hava olaylarının daha sık ve uzun soluklu yaşanacağı konusunda uyarılarda bulunuyordu. Bu gerçek Kanada’da net şekilde tecrübe ediliyor ancak kuzey yarım kürenin diğer bölgeleri için de durum aynı. ABD’nin kuzeybatısında bazı otoyollar aşırı sıcaklar nedeniyle eridi, ülkenin en büyük kentlerinden New York’ta sıcaklar nedeniyle elektrik altyapısı riske girince halktan klima kullanmamaları istendi. Rusya’nın başkenti Moskova’da da tüm zamanların haziran sıcaklık rekoru 34.8 derece ile 23 Haziran’da kırıldı.

Sibirya’da tarım ürünleri sıcaklar yüzünden tarlada kurumaya yüz tuttu. Kuzey Kutbu’nda bile 30 derece üstü görüldü, Dünya Meteoroloji Organizasyonu bölgede rekor sıcaklıklar kaydedildiğini teyit ederken, Sibirya’daki Verkhoyansk’da 20 Haziran’da 38 derece ile rekor kırıldı. Koronavirüs pandemisi karşısında zorlanan Hindistan’da da sıcak hava hayatı zorlaştırıyor. Başkent Yeni Delhi’de üst üste 40 derece üstü günler yaşandı. Irak’ta da 50 derece üzeri görüldü.

HASTANELERDE DURUM KORONADAN KÖTÜ

ABD Oregon Sağlık Bilimleri Üniversitesi acil servisi, COVID-19’un en etkili olduğu dönemden bile daha yoğun günler yaşıyor. Doktorlar terden sırılsıklam halde nefes nefese kalmış hastalara sıvı temin etmek için yarışıyorlar, hastalar vücut sıcaklıkları aşırı yükseldiği için sinir sistemleri iflas etmiş halde sedyelerde yatıyor. Oregon, Washington ve batı Kanada’da 800’den fazla sıcaklık kaynaklı ölüm yaşandı.

Bilim insanlarına göre bu, iklim değişikliğinin ne kadar tehlikeli olabileceğine dair net bir uyarı. Bir gecede sıcak çarpmasına maruz kalmış 12 kişiyi tedavi eden Seattle Hastanesi’nden acil servis uzmanı David Markel, “Hayatımda böyle bir şey görmedim” diyor. Sıcak çarpan hastaların böbrek ve ciğerleri çökerken kasları işlevsiz hale geliyor.

‘İNSAN ETKİSİ OLMASA BÖYLE OLMAZDI’

İngiltere Meteoroloji Ofisi’nden Nikos Christidis, “İnsan etkisi olmasa bu bölgede haziran ayında rekor sıcaklıkların görülmesi neredeyse imkânsızdı” dedi. Christidis, insan etkisi olmadan yaşanan iklim değişikliği durumunda aşırı sıcakların ABD’nin kuzeybatısı ve Kanada’nın güneybatısında ancak on binlerce yılda bir görüleceğini, ancak şimdi bunun her 15 yılda bir olmasının öngörüldüğünü söyledi. Christidis, sera gazı salınımının sürmesi halinde bunun bu yüzyıl içinde her 2 yıla kadar düşebileceğini aktardı.

‘OMEGA BLOKU’ ETKİSİ

İngiltere Kraliyet Meteoroloji Derneği Başkanı Liz Bentley, Kanada ve ABD’de yaşanmakta olan aşırı sıcakları ‘Omega bloku’ etkisine bağlıyor. Yunan alfabesindeki Omega harfine benzer şeklinden ötürü bu adı alan akım hızlı hareket edemeyen, sıcak karakterlere sahip. Dolayısıyla bunun etkisindeyken normallerin üzerinde bir sıcak hava görülüyor. Bentley yaşanan durumu şöyle anlattı: “Kanada ve ABD’de gördüğümüz yüksek basınç sistemleri, 10 kilometre irtifada esen ve jet akımı denilen rüzgârlar tarafından yönlendiriliyor. Bu, normalde hava sistemlerinin verimli bir şekilde batıdan doğuya doğru hareket etmesini sağlıyor. Ancak bu jet akımı dalgalı hale geldi ve sıkıştı. Omega bloku denilen bu engelleme halinde hava sistemleri hiçbir yere hareket etmiyor. Böylece oluşan yüksek basınç, günler veya haftalar boyunca takılıp kalıyor.”