Avrupa Parlamentosu'nda kritik 'Türkiye' oylaması

TÜRKİYE’nin Avrupa Birliği’yle üyelik müzakerelerine başlamasına 15 Aralık 2004’te birçok dilde ‘Evet’ yazan pankartların açıldığı bir oturumda onay veren Avrupa Parlamentosu (AP), sürecin geçici olarak dondurulması için AB Komisyonu ve üye ülkelere çağrı yaptığı karar tasarısını bugün oyluyor. AP’de sekiz grubun verdiği karar tasarılarından üretilen ve dokuz maddeden oluşan ortak karar metni bağlayıcı olmamakla birlikte siyasi açıdan önemli bir belge. AP, Birlik üyelerinin bu metni görmezden gelemeyecek olmasından hareketle ‘geçici dondurma’ çağrısının hayata geçirilmesini umuyor. Bu bağlamda, 15-16 Aralık’ta AB liderlerini Brüksel’de bir araya getirecek olan zirveden çıkacak olan karar, Türkiye-AB ilişkilerinin geleceği açısından kritik öneme sahip olacak.
AP’de oylamaya sunulacak ve tüm grupların destek vermesi nedeniyle kabul edilmesine kesin gözüyle bakılan belgede verilen mesajlar şunlar:

MÜZAKERELERİ DONDURUN: Darbe girişimi sonrasında olağanüstü hal (OHAL) kapsamında devreye sokulan önlemler güçlü şekilde kınanıyor. Türkiye’yi AB’ye sıkı şekilde bağlı tutma taahhüdünü sürdürdüğünü belirten AP, bununla birlikte AB Komisyonu ve üye ülkelere sürmekte olan müzakerelerin geçici olarak dondurulmasını başlatması çağrısı yapıyor.

OHAL ŞARTI: AP, OHAL kapsamındaki önlemlerin devreden çıkması durumunda kendi pozisyonunu gözden geçirme taahhüdünde bulunuyor.

İDAM CEZASI UYARISI: Ankara’nın idam cezasını devreye sokmasının katılım sürecinin resmen askıya alınmasına neden olacağı belirtiliyor.

VİZE : Vize muafiyeti için şart olan bazıları özel öneme sahip 72 kriterden 7’sinin karşılanmadığı kaydediliyor.

GÜMRÜK BİRLİĞİ: Gümrük Birliği’nin güncellenmesinin Türkiye için önemli olduğu not edilirken bu doğrultudaki çalışmaların askıya alınmasının ülke için ciddi ekonomik sonuçlar doğuracağının altı çiziliyor.

MALİ YARDIM: AB Komisyonu’na, Türkiye’ye katılım öncesi fonlardan 2017’de aktarılması öngörülen kaynağa ilişkin rapora son gelişmeleri yansıtma ve sivil topluma maddi desteğin artırılma olasılığını inceleme çağrısı yapılıyor.

ADLİ DESTEK ÇAĞRISI: AB Komisyonu, Avrupa Konseyi ve Venedik Komisyonu Türk yetkililere ek adli destek sunma konusunda teşvik ediliyor.

SİYASİ İRADE ELEŞTİRİSİ: Türkiye’nin AB’nin önemli bir ortağı olduğu onaylanmakla birlikte işbirliği isteğinin iki taraflı olması gerektiği belirtiliyor.
Avrupa Parlamentosu Başkanı Martin Schulz, onay süreci sonrasında belgeyi AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, AB Konseyi ve üye ülkelerin yanı sıra Türk hükümetine ve TBMM’ye de gönderecek.

MİNİ ANALİZ:

ÜYE ÜLKELER İSTEMEDEN OLMAZ

AVRUPA Parlamentosu’nun Türkiye’deki gelişmelere tepki olarak hazırladığı kararın en önemli özelliklerinden birini müzakerelerin dondurulmasına yönelik çağrının sürecin başladığı 2005’ten bu yana ilk kez kurumsal boyutta yapılması oluşturuyor. Daha önce bu tür çağrılar aşırı sağ ya da Türkiye karşıtlığı sabit olan kesimler tarafından dile getiriliyordu. Bu kez ise geçmişte ve belli ölçüde hâlâ Türkiye’nin üyeliğine destek veren kesimler de bu çağrıya destek veriyor.

5’İNCİ MADDE ŞEKİLLENDİRİYOR

Müzakerelerin askıya alınması konusunda yetkisi olmayan AP’nin, Avrupa Birliği üyeleri arasında da bu yönde bir istek olmadığının bilinmesine rağmen adımında ısrar etmesi de dikkat çekiyor. Bu kararın oluşmasında Türkiye’deki gelişmeler kadar Ankara’nın bu kuruma yönelik genel yaklaşımı, raporlarının yok sayılması, üyelerinin ziyaretlerine karşı çıkılması gibi unsurlar da etkili oldu. Müzakerelerin askıya alınmasının kuralları, Müzakere Çerçeve Belgesi’nin 5’inci maddesinde belirlenmiş durumda. Müzakerelerin askıya alınması ancak AB üyelerinin bu yönde tavır takınması halinde mümkün.

İDAM KARARI KIRMIZI ÇİZGİ

AP’nin bu taslağı hazırlarken kendisi dışındaki kurumları da devreye sokma çabası net şekilde hissediliyor. OHAL konusunda sadece AP’den değil Türkiye’nin üyesi olduğu Avrupa Konseyi’nden (AK) de eleştiriler geliyor. İdam cezası, ilişkilerin geleceği açısından tüm AB kurumları ve AK açısından kırmızı çizgi niteliğinde. Türkiye’nin AB açısından önemine vurgu yapılmakla birlikte farklı yöne gittiği imasının yapılması da AB’de belli bir süredir öne çıkan, “Türkiye gerçekten ne istediğine karar vermeli” mesajının yansıması niteliğinde.