Krallık paramparça

BİRLEŞİK Krallık Parlamentosu’nun Başbakan Theresa May’in Brüksel ile aylarca müzakere ettiği anlaşmayı ezici bir şekilde reddetmesi sadece sürecin geleceğine yönelik belirsizliği yoğunlaştırmakla kalmadı. Oylama, ülkenin Brexit konusundaki bölünmüşlüğünün ne kadar derin olduğunu da gözler önüne serdi. May, önceki akşam aldığı ağır darbenin ardından dün akşam güvenoyu sorununu 306’ya karşı 325 oyla aşmayı başardı. Şu aşamada gözler May’in pazartesiye kadar parlamentoya sunması gereken B planına çevrildi. Önceki akşam 202’ye karşı 432 olarak sonuçlanan oylama, bölünmüşlükten hükümet ve siyasi partilerin de nasibini aldığını gösteriyor. Brexit karşıtlarının yanında destekçilerinin, muhalefetin yanı sıra iktidar milletvekillerinin bir bölümünün anlaşmaya karşı oy kullanması iç siyaset açısından kaotik bir tablo oluşturdu. En çarpıcı veri ise Avam Kamarası’nda 317 sandalyeye sahip olan iktidardaki Muhafazakâr Parti’nin 118 üyesinin Brexit anlaşması aleyhinde oy kullanmasıydı

KUZEY İRLANDA KİLİDİ

May’in karşı karşıya kaldığı tarihi hezimeti hazırlayan ana unsurlardan biri ‘backstop’ denen, Brexit sonrası Birleşik Krallık’a bağlı kalacak Kuzey İrlanda ile AB üyesi olmayı sürdürecek İrlanda arasında fiziki sınır oluşmasını engelleme amaçlı maddeydi. Bu madde gereği, AB ile yeni bir ticaret anlaşması yapılana kadar gümrük birliği kurallarının tüm ülkede geçerli olması da öngörülüyor. Sürenin belirsiz olması ve mekanizmadan tek taraflı çekilmenin mümkün olmaması ise Brexit yanlıları açısından sıkıntı yaratıyor. AB, İrlanda’nın bu konuda yeşil ışık yakacağı herhangi bir yeni formüle onay verme konusunda ise esnek.

BÖLÜNME ENDİŞESİ

Fiziki sınır oluşmaması için benimsenen yaklaşım Brexit taraftarlarınca potansiyel olarak ülkenin bütünlüğüne zarar verecek bir unsur olarak görülüyor. Bu yaklaşımı ülkenin anayasal bütünlüğü açısından tehdit olarak görenlerin sayısı hiç de az değil. ‘Backstop’ sıkıntısının yanı sıra Birleşik Krallık’ın, Kuzey İrlanda gibi, AB’de kalmaktan yana olan parçası İskoçya’nın izleyeceği tavır da Londra açısından riskli. Brexit konusunda ülkesinin çıkarlarının hükümet tarafından gözetilmediğini savunan İskoçya Başbakanı Nicola Sturgeon, May’e gönderdiği mektupta, “Birleşik Krallık’ın AB’de kalmasından yanayız. Bu nedenle halk oylamasını destekliyoruz. İskoçya’nın çıkarlarının ancak bağımsızlıkla korunacağı giderek artan şekilde açıklık kazanıyor” ifadelerini kullandı. Anlaşmasız Brexit olması halinde İskoçya’nın yeni bir bağımsızlık referandumu düzenleme ihtimali çok yüksek görülüyor.

İKİNCİ REFERANDUM BASKISI

‘Halkın tercihine saygısızlık’ olacağı gerekçesiyle geri planda tutulan ikinci bir Brexit oylaması fikri sokağın yanı sıra siyasi partilerde de giderek zemin kazanıyor. May ve muhalefetteki İşçi Partisi lideri Jeremy Corbyn bu fikre hâlâ sıcak bakmasa da artan bir baskı söz konusu. İşçi Partisi’nden 71 vekil Corbyn’in referanduma destek vermesini isteyen bir bildiri açıkladı. Bildiriye destek verenlerin sayısının 100’e ulaşması bekleniyor. May’in partisinde de benzer gelişmeler var. Brexit kampanyasının en önemli isimlerinden Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi’nin (UKIP) eski lideri Farage’ın bile ikinci referandum olasılığına işaret etmesi dikkat çekiyor.

AVRUPA BİRLİĞİ BEKLEMEDE

Anlaşmasız Brexit’i tercih etmeyen ancak bu opsiyon için de hazırlıklarını sürdüren AB, Londra’nın bir sonraki adımını bekliyor. Her ne kadar Birleşik Krallık’ta bazı kesimler oylama sonrasında Brüksel’in yeniden müzakereye mecbur kalacağını düşünse de AB, anlaşmanın içeriğini değiştirmeye yönelik bir müzakereye kapalı olan tavrını koruyor. Almanya Başbakanı Angela Merkel, birlikte anlaşmalı çıkış için çözüm bulmaya çalışacaklarını, hâlâ zaman olduğunu ancak May’in yapacağı önerileri beklediklerini söyledi.

ÖNE ÇIKAN SENARYOLAR

ANLAŞMASIZ AYRILIK: En kötü senaryo olmayı sürdürüyor. 29 Mart’a kadar çıkmazın aşılmaması halinde gerçekleşme ihtimali belirgin şekilde yükselmiş durumda. ÊÊ KISA ERTELEME: Londra, 29 Mart’ın ertelenmesini isteyebilir. Talebin Londra’dan gelmesi AB’nin de oybirliğiyle kabul etmesi gerekiyor. AB, bu konuda esnek ancak May’in erteleme için sunacağı olası önerinin ikna edici olması gerekiyor.

İKİNCİ REFERANDUM: May ya da Corbyn’in bu opsiyona son ana kadar direnmeleri bekleniyor.

EN DÜŞÜK OLASILIKLAR: AB’nin anlaşmayı yeniden müzakereye açması ya da İngiltere’nin 29 Mart’a kadar tek taraflı olarak Brexit sürecinden vazgeçmesi gerçekleşme ihtimali en düşük görülen senaryolar.

ANLAŞMASIZ AYRILIK TÜRKİYE’NİN ALEYHİNE

İngiltere’nin AB’den ayrılmasına ilişkin sürecin anlaşmasız olması, Türkiye ile İngiltere arasındaki ticari ilişkileri de doğrudan ve olumsuz etkileyecek. İngiltere, Brexit’le beraber Gümrük Birliği’nden de anlaşmasız olarak çıkmış olacağı için Türkiye için herhangi bir üçüncü ülke konumuna gelecek ve Türkiye’nin İngiltere ile ikili ticaretinde Dünya Ticaret Örgütü kuralları geçerli olacak. Aynı zamanda İngiltere ile gümrüksüz, kısıtlamasız, vergisiz ticaret sona ermiş olacak, gümrük vergileri, gümrüklerde uzun süre beklemeler söz konusu olabilecek. ÊÊ Anlaşmanın geçmesi durumunda Türkiye ile İngiltere arasında imzalanacak serbest ticaret anlaşmasıyla iki ülke arasındaki 20 milyar Euro’luk ticaret hacminin artması söz konusu olacak. 2020’ye kadar olan geçiş süreci içinde AB ile İngiltere yeni bir statü belirleyeceğinden Türkiye de Londra ile ayrı bir serbest ticaret anlaşması imzalayabilecek. (İpek YEZDANİ)