Körfez'de bahar havası

İKİ yıldır devam eden pandemi küresel anlamda ekonomik olumsuzluklara neden olurken, değişen koşullar Körfez’in düşman komşularını ayrılıklarını unutmaya teşvik ediyor. Salgın nedeniyle petrol gelirlerinde yaşanan dengesizlikler, turizmin sert düşüşü, yeşil enerji ve teknolojilere uyum zorunluluğu gibi ekonomik gerekçelerin yanı sıra ABD’nin dikkatinin Çin ve Rusya kaynaklı yeni tehditler nedeniyle Ortadoğu’dan uzaklaştığı endişesi, bölge ülkelerini pozisyonlarını yeniden ele almaları için cesaretlendiriyor. Bu bağlamda Körfez ülkeleri diplomasi trafiğine hız verdi.

SUUDİ-KATAR BARIŞI

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Katar’da temaslarda bulunduğu sırada Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman da Körfez turuna çıktı. Önceki gün Prens, Ortadoğu’da arabulucu rolü üstlenen ülkelerden olan Umman’a giderek 30 milyar dolar değerinde 13 anlaşmaya imza attı. İki ülke de teknoloji ve turizm yatırımlarıyla ekonomilerini petrol bağımlılığından kurtarmaya çalışıyor. Prens, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn, Kuveyt ve Katar’ı da ziyaret edecek. Doha ziyareti, Suudi Arabistan, BAE, Mısır ve Bahreyn’in 4 yıl önce Katar ile ilişkilerini kesmelerinden bu yana ilk olması nedeniyle önemli. İran ile bağlarından ötürü Katar’ı 2017’de ablukaya alan Körfez komşuları, 2021’in başında ilişkilerini normalleştirmişti.

İRAN İLE NORMALLEŞME ARAYIŞI

ABD’nin Yemen savaşına desteğini çekmesi ve İran ile nükleer anlaşmaya dönmek için müzakere masasına oturması, Körfez ülkelerini Tahran ile de ilişkilerini gözden geçirmeye itiyor. Yemen’de İran destekli güçlerle savaşan Suudi Arabistan ve BAE, Tahran ile normalleşmenin yollarını arıyor. Suudi Arabistan, Irak arabuluculuğunda nisandan beri İran ile temasta bulunurken, önceki gün de BAE’nin Ulusal Güvenlik Danışmanı Şeyh Tahnun bin Zayed Al Nahyan, Tahran’a giderek Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile bir araya geldi. İran tarafı görüşme için “sıcak ve dostane” yorumunu yaptı. Söz konusu temas, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un geçen hafta BAE, Katar ve Suudi Arabistan’ı kapsayan Körfez turu sırasında bölge ülkelerini İran ile nükleer anlaşma sürecine daha aktif katılmaya çağırması sonrasına denk geldi. Macron, BAE ile 80 Rafale uçağının satışı için 16 milyar dolarlık anlaşma yapmıştı.

ESAD’A ZİYARET

Bu arada ABD’nin arabuluculuğunda İsrail ile “İbrahim Anlaşması”nı imzalayarak ilişkilerini hızla normalleştirme yoluna giden BAE, diğer taraftan ABD yaptırımları nedeniyle ekonomisi çöken ve İsrail’in düzenli olarak hava operasyonları düzenlediği Suriye ile de yakınlaşıyor. BAE Dışişleri Bakanı 9 Kasım’da Şam’ı ziyaret ederek Beşar Esad’la görüştü. Bu ziyaret, ‘10 yıldır süren savaşa rağmen Arap dünyası Esad ile yakınlaşma sürecine mi giriyor’ sorularına yol açtı.

TÜRKİYE’NİN POLİTİKASI DA DEĞİŞİYOR

- Türkiye’nin de bölge ülkeleriyle ilişki dinamiklerinde değişim gözleniyor. İlişkilerin uzunca süredir gergin olduğu BAE’nin Prensi Muhammed bin Zayed Al Nahyan, geçen ay Ankara’ya gelerek milyarlarca dolar değerinde bir dizi anlaşmaya imza attı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da şubatta BAE’ye gitmesi bekleniyor.

- Nahyan’ın ziyareti sonrası Erdoğan, benzer adımların İsrail ve Mısır ile de atılabileceğini ifade etmişti.

- Erdoğan geçen ay İsrail Başbakanı Naftali Bennett ile telefonda görüşmüş, bu, sekiz yıl sonra İsrail başbakanı ile ilk temas olmuştu.

- Öte yandan 2018’deki Cemal Kaşıkçı cinayetinden beri ilişkilerin kopuk olduğu Suudi Arabistan ile de normalleşme sinyalleri geliyor.