Komşusuna kızan ringe davet ediyor: Peru'nun iyileşen yaraları Takanakuy Festivali

Dünyanın pek çok yerinde asırlardır devam etmekte olan birbirinden ilginç festivaller bulunuyor. Kültürü, tarihi ve toplumsal ilişkileri yansıtan festivaller arasında en ilginçlerden biri, Peru’nun Chumbivilcas eyaletinde düzenleniyor.

Deniz seviyesinden 3 bin 600 metre yükseklikte And Dağları'nın eteklerinde bulunan Chumbivilcas'ın başkenti Santo Tomas’ta her yıl Aralık ayında düzenlenen Takanakuy Dövüş Festivali'nde kişisel husumetler ve anlaşmazlıklar taraflar arasında yapılan yumruk yumruğa kavgalarla son buluyor.

Dövüşlerde amaç stresten ve sıkıntılardan arınıp ruhu temizlemek… Bütün yıl boyunca kasabanın sakinleri arasında yaşanan anlaşmazlıklar ve içlerinde biriken öfke bu toplu dövüş festivalinde yumruklar ve tekmeler halinde açığa çıkıyor.

İntikam ve hesaplaşma isteğiyle yanıp tutuşanlar, patronuyla, iş arkadaşıyla veya sürekli gürültü çıkartan komşusuyla bu festivalde karşı karşıya geliyor ve içlerindeki öfkeyi dindirebiliyor. Festival ilk bakışta 'ilkellik' gibi görünse de Chumbivilcas halkının tarihini ve derin kültürel kodlarını yansıtması açısından oldukça ilgi çekici bir etkinlik olarak kabul ediliyor.

HUZUR BULMAK VE TOPLUMSAL BARIŞI SAĞLAMAK İÇİN DÖVÜŞÜYORLAR

And Dağları’nda zorlu şartlar altında büyümek, fırtınalarla mücadele etmeyi ve kıt kaynaklarla yaşamayı insana öğretiyor. Erkekler, kadınlar hatta çocuklar, bu hayatta kalma mücadelesinde kavgacı kişilikleriyle ön plana çıkıyor. Santo Tomas halkı bu karakter özellikleriyle ülkenin geri kalanından ayrılıyor.

Ziyaretçilerin gözünü korkutan bu kavgacı kasaba sanılanın aksine huzur bulmak ve toplumsal barışı sağlamak için dövüşüyor. Eşarplarla sarılan elleriyle birbirine vuran rakipler tüm öfkelerine rağmen kavga öncesi ve sonrasında dostça sarılıyor. Dövüşler  dökülen kanı ve iyileşen yaraları simgeliyor.

Dövüşlerin tek taraflı olmasını önlemek için Roma tarzı kırbaçlarla ringe çıkan hakemler ise yerdeki birine vurulması durumunda bu kırbaçları kullanmaktan çekinmiyor.

SADECE HAKSIZLIĞA UĞRAYANLAR MI KARŞI KARŞIYA GELİYOR?

Chumbivilcas eyaleti tarihsel olarak Peru'nun en fakir bölgelerinden biri. Hükümetin kaynak aktarımında ciddi sıkıntılar yaşadığı eyalette, üç polis memuru bulunuyor. Santo Tomas'a en yakın adliye binasına uçurumlarla dolu 12 saat süren 'mide bulandırıcı' bir araba yolculuğu ile gidiliyor.

Kısacası, Peru hukuk sisteminin uzağında kalan bu kasaba kendi kuralları ve ceza usullerini hayata geçiriyor. Bu uygulamalardan biri de Takanakuy etkinliklerinde hayat buluyor. Quechua dilinde, 'Takar' 'vurmak'; 'Nakuy' ise 'karşılıklı olarak' anlamına geliyor.

Chumbivilcas sakinleri tüm yıl boyunca şikayetlerini biriktiriyor ve yeni yıla girerken adaleti yerine getirmek için güçlerini ortaya koyuyor.

Mülk anlaşmazlığı yaşayanlar, kız kaçıranlar, kız arkadaşını veya erkek arkadaşını başkasına 'kaptıranlar', koyunları çalınanlar gibi irili ufaklı sorunları olan herkes, meselesini yumruklarla çözüyor.

FESTİVALDE İSPANYOL SÖMÜRGECİLERE KARŞI VERİLEN MÜCADELE ANILIYOR

Yılın başından beri yaşadıkları sorunları biriktirenler 24-26 Aralık tarihleri arasında yapılacak dövüşler için gün sayıyor. Kasaba meydanında gerçekleşen halka açık dövüşler başlamadan önce taraflar sokaklarda yapılan geçit törenlerine katılıyor.

Sabahlara kadar süren eğlencelerde bir araya gelen yerel halk, İspanyol sömürgecilere karşı verdikleri özgürlük mücadelesini anıyor. Festival esnasında binlerce kişi yerel bir dans olan 'Huaylia' ile dans ediyor.

Elbette, böylesi bir sıra dışı etkinlikle ilgili merak edilenlerin başında festivalin nasıl ortaya çıktığı sorusu geliyor.

İNKA UYGARLIĞINDAN GÜNÜMÜZE ULAŞAN KÜLTÜR

Festivalin kökeni ve nasıl çıktığı belirsiz. Bazıları bunun İnka uygarlığından gelen yerli bir ritüel olduğunu söylüyor. Geri kalanlar ise bu etkinliklerin 16'ncı yüzyılda bölgeye ayak basan İspanyol koloniciler karşısında Tupac Amaru İsyanı sırasında başladığını düşünüyor.

Quechua ve Aymara halkları, İnka uygarlığından günümüze kadar ulaşan ve kimliğini koruyan iki kabile. İnkaların bazı kültürel gelenekleri, özellikle bu iki kabile tarafından bugün dahi yaşatılıyor.

Bu nedenle benzer festivalleri Peru ve Bolivya sınırında yaşayan diğer topluluklar arasında görmek de mümkün.

Bölgede yapılan festivallerin ortak özelliği şiddete rağmen insanların doyasıya eğlenmesi. İnsanlar geleneksel kıyafetleriyle katıldıkları festivalde yiyip içiyor. Herkes eğlendikten sonra ruhu rahatlatmak için dövüşler başlıyor.

‘SAVAŞMA HİSSİ İNANILMAZ BİR TATMİN VERİYOR’

Dövüşleri seyretmek için çember oluşturan bölge sakinleri, dövüşçülerin performansını alkışlarla karşılıyor. Tekme, tokat ve yumrukların havada uçuştuğu dövüşlerde yere yıkılan birine vurmak yasak. Ayrıca rakiplere tutunmaya da izin yok.

İşler kızıştığında ve amaç dışına çıkıldığında hakemler ellerindeki kırbaçlarla karşılaşmaya müdahale ediyor.

Ringe çıkmak için hazırlıklar yapan Victor, “Chumbivilcaslılar, sert doğa koşullarına karşı savaşmaya alışkındır” ifadesini kullandı ve ekledi:

"Kanımız kaynıyor; savaşma hissi insana inanılmaz bir tatmin duygusu veriyor."

Dövüşlerin altında yatan anlam ise oldukça dikkat çekici. Dövüşmeye cesaret gösteren kişi, güvenilir biri olduğunu, adaletsizliğe karşı susmayacağını ve günlük hayatın zorluklarına karşı pes etmeyeceğini kanıtlamış oluyor.

DÖVÜŞE KATILAN KADINLARIN SAYISI ARTTI

Elbette bu er meydanında toplumsal statü farkları da ortadan kalkıyor. Patron ile işçi, mekân sahibiyle garson ve abla ile kardeş dövüş alanında karşı karşıya geliyor. Küçük çocuklardan yaşlılara kadar her yaştan ve cinsiyetten insan dövüşlere katılabiliyor.

Geçmiş dönemlerde sadece erkekler birbirleriyle dövüşürken, son yıllarda kadınlar da kavga etmeye başladı. Bu durumdan köyün ihtiyar erkekleri pek de memnun olmasa da kadınların karşı karşıya gelmesi her geçen yıl daha da artıyor.

Tüm bunların ötesinde bu kavgalar kazanmak için yapılmıyor. Ruhsal bir rahatlama olarak görülen bu etkinlikte, kimin haklı kimin haksız olduğunun hiç önemi yok. Herkesin dilediği gibi dövüşmekte özgür olduğu bu karşılaşmalar bittiğinde iki düşman dost olarak ve birbirine sarılarak alanı terk ediyor.