KKTC’de evlere şenlik aday: Rüşvet ve yolsuzluk vaadiyle oy istiyor
Güncelleme Tarihi:
KKTC’de bu hafta sonu yapılacak parlamento seçimlerinin en renkli adayı, Ada’nın sosyal medya fenomeni Çetin Sadeli oldu. Siyasi partilerin tümünü yolsuzluk ve hırsızlıkla suçlayan Çetin Sadeli, başkent Lefkoşa’dan bağımsız milletvekili adayı. “Yiyenler gidecek, hepimiz yiyeceğiz” sloganıyla reklam filmi hazırlayan Çetin Sadeli’nin ne kadar oy alacağı merak konusu. Sadeli, her partinin içinde “yiyenler” olduğunu belirterek, “Ben seçildikten sonra tüm yiyenler benim liderliğimde toplanacak, iktidara geleceğiz” diyor.
KKTC’e 190 bin 551 seçmen bu Pazar 50 sandalyeli parlamentoyu yenilemek üzere sandık başında olacak. Seçimlerde 8 partiden 378 aday yarışıyor. Seçimlerde 9 bağımsız aday da bulunuyor. Bağımsızlardan biri, Lefkoşa bölgesi 3’üncü sıradan aday olan Çetin Sadeli.
YE YEMEMİNG PARTİSİ, İŞ DAĞITACAK ARAZİ VERECEK
Sadeli, siyasetteki yolsuzlukları Kıbrıs ağzı kullanarak kinayeli bir anlatımla, renkli ve eğlenceli bir şekilde eleştiriyor. Kendisine oy verecek herkese kamuda iş ve arsa gibi devlet imkânlarını sunma vaadinde bulunan Sadeli, hayali olarak ürettiği “Ye Yemenin Partisi” kurduğunu söylüyor. (Kamuda iş ve devlet arazisi, KKTC siyasetinde 'seçim rüşveti' olarak isimlendirilen yaygın uygulamalardan.)
Tüm partilerde, çok sayıda “yiyici” olduğunu savunan Çetin Sadeli, seçimden sonra her parti içindeki “yiyicilerin” kendi liderliğinde toplanacağını ve iktidara geleceklerini ileri sürüyor. Sadeli, halktan oy isterken siyasi partilerin yolsuzluk konusunda birbirlerinden farkı olmadığını savunuyor.
KARMA OY VE MÜHÜR KIRMAK
KKTC’de oldukça karmaşık bir oy verme sistemi uygulanıyor. Seçmen 3 farklı şekilde oy verebiliyor. Birinci yöntem; tüm dünyada yaygın bir şekilde kullanılan ve herkesin bildiği, partinin altına ‘evet’ mührü vurmak.
İkinci yöntem mühür artı tercih deniliyor. Bu yöntemde seçmen, kendi partisinin altına mührü vuruyor ancak partinin milletvekili adaylarının sıralamalarını, adayların isimlerinin yanındaki kutuyu işaretleyerek belirliyor. Adaylar aldıkları tercih sayısına göre yeniden diziliyor. Ve en alt sıralarda bulunan bir aday üst sıralardan milletvekili seçilebiliyor.
Üçüncü yöntem ise, karma oy sistemi. Bu sistemde seçmen, parti ayrımı yapmadan, 50 sandalyeli parlamentonun tümünü tek tek belirleyebiliyor. Yani, seçmen, bir oyunu, isterse, 50 parçaya bölerek, tek bir partiye bağlı kalmadan, milletvekillerinin isimlerinin yanına işaret koyarak oy verebiliyor. Karma oy kullanacaklar en az 24 adaya tercih belirtmek vermek zorunda. En fazla, parlamentodaki toplam milletvekili sayısı kadar, yani 50. Kıbrıs’ta karma oy kullanmaya, “mühür kırmak”, bir isme tercih işareti koymak ise, “tik atmak” deniliyor.
ÇETİN SADELİ “BİR TİK” İSTİYOR
Bağımsız aday Çetin Sadeli de seçim propagandasında, seçmenlerden ‘bir tik’ istiyor. Hesaplama yapılırken, 50 adet “tik” bir oya eşit oluyor. Bağımsız bir adayın milletvekili seçilebilmesi için, geçerli oyların yüzde 5’ini alması gerekiyor.