Kirli elmasa denetim

Dünya Elmas Kongresi Afrika'daki gerilla örgütlerinin yasadışı elmas ticareti yaparak silah almasını önlemek için harekete geçti. Alınan kararlar uyarınca bundan böyle elmasın dolaşımı sertifika sistemiyle izlenecek ve illegal elmas alanlar ağır para cezasına çarptırılacak.

Afrika'daki kanlı iç çatışmaları finanse etmesiyle şimşekleri çeken dünya elmas ticareti Belçika'nın Anvers kentindeki Dünya Elmas Kongresi'nde masaya yatırıldı. Kongre ‘elmas ticaretine gözaltı’ kararı aldı.

Bundan böyle elmas madenden çıktığı andan itibaren sertifikayla izlenecek; BM ambargosunu çiğneyen, Angola ve Sierra Leone'deki gerillalardan elmas satın alanlara ağır para cezaları uygulanacak.

ELMASA AHLAKİ BOYUT

Ebedi aşkın simgesi pırlantanın karanlık yüzü son zamanlarda çok tartışılır oldu. Geçenlerde bir Amerikan dergisi Afrika'daki gerillaların elmas karşılığında silah satın aldıklarını ve savaşlarda yüz binlerce masum sivilin ‘elmas parasıyla’ katledildiğini yazdı. Şimdiye kadar sadece fiyat ve kaliteyle ilgilenen dünya elmas pazarı gündem değiştirdi ve ahlaki boyut ön plana çıktı. Gönüllü kuruluşlar ‘kanlı elmas’ ticaretine karşı seslerini yükseltmeye başladılar. Kürk tüccarlarının gördüğü tepkiyi de bilen pazarın devlerini ‘boykot korkusu’ saldı.

Beş asırdır ham elmas ticaretinin % 85'ini denetleyen Anvers kentindeki Dünya Elmas Kongresi'nde sıkı önlemler ağır bastı. Yetkililer elmasın, yani madenden çıkartılmış brüt haliyle bu kıymetli taşın izinin sürülmesi, sertifikayla kontrolün sıkılaştırılması, Angola ve Sierra Leone'den elmas alınmaması, BM ambargosunu ihlal edenlerin cezalandırılması kararını aldılar.

NEREDEN GELİRSE GELSİN

Elmas imparatoru De Beers şirketi, Afrikalı gerillaların elmaslarının boykot edilmesi çağrısı yaptı. De Beers geçen ekim ayında bundan böyle Angola'dan taş almayacağını dünyaya duyurmuştu. Ancak pırlanta (işlenmiş taş) pazarı Dünya Elmas Kongresi'nde alınan kararlara pek kulak asmadı. Manhattan'ın Pırlanta Bölgesi 47'nci Caddede alışveriş heyecanını gölgelenmedi. Örneğin Marlboro kentinden Christine Sabo, ‘Pırlantalı alyansımı yenilemek istiyorum. Nereden geldiği, buraya nasıl ulaştığı umurumda değil. Bu tepkim bireysel gelebilir, ama fark etmez. Hoşuma giderse, fiyatı uygunsa satın alırım’ diyordu.

Rus pırlantalarıyla süslü elmaslar satan 47'nci Cadde'deki ‘Leon’un Elmasları' mağazasının sahibi Leon Nektalov, ‘Çek kesiyorum, faturamı alıyorum. Bu koşullarda herşey yasal. Özbekistan’da ailem dört nesildir elmas uzmanı. Babamın elmas işleme fabrikası vardı. Bu sanayi henüz yeni kuralları benimsemeye hazır değil. Ham elmasın izini sürmek imkansız gibi bir şey. Bir tüccar olarak taşın Afrika'dan ya da Brezilya'dan geldiğini nasıl bileceğim? Taş sertifika alana kadar bir dizi elden geçiyor' diye tepki gösterdi.

35 katrilyonluk elmas satılıyor

Yıllık ham elmas üretim değeri: 6.8 milyar dolar (4.25 katrilyon)

Yıllık pırlantalı mücevher satışı: 56 milyar dolar (35 katrilyon)

Dünya elmas merkezleri: New York, Anvers, Tel Aviv ve Bombay

Elmas-pırlanta farkı: Elmas (diamond) aslı karbon. Kömür gibi bir taş parçası. Çok yüksek basınç (70 bin kg/cm3) ve sıcaklıklarda (2000 derece) kristalleşen saf karbondan oluşuyor. Böyle bir ortam ancak 150-200 km derinliklerde mevcut. Daha sonra bu taşlar volkanik patlamalarla yeryüzüne itilirler. Elmas, kesim şekline göre pırlantaya dönüşüyor. Pırlanta (İngilizce karşılığı brilliant) daha parlak, kesim oranı daha fazla ve alt kısmı kubbe gibi. Elmasın alt kısmı düz, fasat yani yüzey sayısı 12 ile 37 adet arasında değişir. Pırlantaların kesimi daha zor ve 57 fasadı var. Elmas pırlantadan daha değerli olarak bilinir, ancak gerçek tam tersidir. Pırlanta daha ince işçiliktir. Taşların % 95'i bildiğimiz cinsten yani renksizdir, % 5'i ise renklidir ve bunlara fantezi denir, fiyatları astronomiktir.

Rusya : Elmas pazarının yeni yıldızı

Dünyanın Güney Afrika'dan sonraki iki numaralı elmas üreticisi Rusya pazarda sivriliyor. Komünizmin kısıtlamalarından kurtulan ve De Beers'in tekelini gevşetmesinden yararlanan Moskova atağa geçiyor. Rus Elmas Odası üyelerinden Natalya Marakina geleceğe ümitle baktıklarını belirterek, ‘Artık Rusya bu pazarda vitrine çıkmalı. Bizler hazırız’ dedi. Londra'daki Societe Generale uzmanlarından John Meyer ise, ‘Rus elmaslarına Afrika’daki gibi kan bulaşmıyor. Sessiz sedasız pazarı besleyen Rus taşlarının yıldızı yükseliyor' dedi..

Elmas pazarındaki hareketlenme bugün Okinawa'da başlayacak G-8 Zirvesi'nin gündeminde de yer alırken, Rusya dünya ham elmasınnın % 20'sini üretiyor ve 1999 verile 0rine göre bu üretim 1.5 milyar dolar (937 trilyon) değerinde. En önemli elmas yatakları Saha Yakut Cumhuriyeti'nde. Rusya'nın elmas devi Alrosa yeni madenler ve pazarlar peşinde. Yolsuzluğun ve verimsizliğin sarstığı sanayi için elmas ihracatı taze bir kan olarak görülüyor.