Kazı yapan maden işçisi buldu, bilim insanları şaşkına döndü! 'Adeta bir zaman makinesi'

Gary Johnson için sıradan bir gündü. İngiltere'nin Oxfordshire bölgesinde bir taş ocağında çalışan Johnson, her zaman olduğu gibi ekskavatörüyle kil katmanlarını kazarken kireçtaşı yüzeyde tuhaf bir tümsekle karşılaştı.

"Önce yerde bir anormallik olduğunu düşündüm. Ama sonra 3 metre uzakta bir tümsek daha buldum. Sonra bir tane daha ve 3 metre sonra bir tümsek daha" diyen Johnson aslında akıl almaz bir keşfe imza attığının farkında değildi.

Johnson'ın bulduğu o tümsekler, neredeyse 166 milyon yıl önce gezegenimiz çok daha sıcak bir yerken, deniz seviyeleri çok daha yüksekkeb ve taş ocağı henüz çamur düzlükleriyle birbirinden ayrılmış ılık ve sığ bir lagünken oradan geçmiş dinozorların geride bıraktığı ayak izleriydi.

Johnson BBC'ye yaptığı açıklamada, "'Bunları gören ilk kişi benim' diye düşündüm. Çok gerçek üstü bir durumdu. Tüylerim diken diken olmuştu" dedi.

Daha sonra araştırmacıların yaptığı çalışmalarda toplam 200 civarında ayak izi bulundu. Bu sayede Dewars Farm Taş Ocağı, İngiltere'nin en büyük dinozor geçidi oldu.

YÜRÜYÜŞ HIZLARI BİLE HESAPLANDI

Bulunan ayak izlerinin dört ayağı üzerinde yürüyen uzun boyunlu otçul bir sauropod olan cetiosaurus ile küçük bir etçil theropod olan megalosaurus türlerine ait olduğu düşünülüyor. Megalosaurus, bilim insanlarının 1824 yılında isimlendirip kategorize ettiği ilk dinozor olarak tarihte özel bir yere sahip.

Şu ana kadar 150 metre uzunluğa ulaşan beş ayrı iz yolu bulundu. Bilim insanları, beş iz yolundan dört tanesinin büyük fillere benzeyen ve boyları 18 metreyi bulabilen sauropodlar tarafından bir tanesinin de bir megalosaurus tarafından oluşturulmuş olduğunu belirtti.

Ayak izlerinin en derininin 50 santimetreye ulaştığını da ifade eden uzmanlar, taş ocağında kazılar devam ettikçe bu yolların devamının gelebileceğine inanıyor.

Bulunan megalosaurus ayak izlerinin her biri 66 santimetre uzunluğunda. Her adım arasında 2,75 metre bulunuyor. Bu da dinozorun saatte 1,6 kilometre yani ortalama bir insanla aynı hızla yürüdüğüne işaret ediyor. En uzunu 89 santimetre olan cetiosaurus izleri, bu dinozorların da aşağı yukarı aynı hızda hareket ettiğini gösteriyor.

"ADETA BİR ZAMAN MAKİNESİ"

Birmingham Üniversitesi'nden mikropaleontolog Prof. Dr. Kirsty Edgar, İngiltere'de böyle büyük kalıntılar bulmanın çok nadir bir durum olduğuna dikkat çekerek, "Burası hem kapsamı açısından hem de izlerin büyüklüğü açısından benim hayatım boyunca gördüğüm en büyüleyici iz bölgelerinden biri" dedi ve ekledi: "Zamanda geriye gidip bu dev gibi canlıların ortalıkta dolaşmalarının, hayatlarını yaşamalarının nasıl bir şey olduğuna dair bir fikir edinebilirsiniz."

Kazıya liderlik eden isimlerden biri olan Edgar, The Washington Post'a yaptığı açıklamada, "Bize Oxfordshire'ın tropik bir yer olduğu 166 milyon öncesine dair kesitler sunan bu ölçekte bir şeyin bu kadar uzun süre korunmuş olması çok özel bir durum. Adeta bir zaman makinesi" diye konuştu.

Johnson'ın ilk keşfinin ardından geçtiğimiz yaz Oxford ve Birmingham Üniversitesi'nden 100'den fazla bilim insanı, öğrenciler ve gönüllülerden oluşan bir ekip kazıya katıldı. Bu çalışmalar önümüzdeki hafta BBC kanalında yayınlanacak "Digging for Britain" belgeseline de konu oldu.

Araştırmacılar ayak izlerinin alçıdan kalıplarını çıkarmanın yanı sıra 20 binden fazla kare fotoğraf çekti ve kameralı insansız hava araçlarının yardımıyla alanın üç boyutlu modellerini oluşturdu.

İKİ FARKLI TÜRÜN AYNI YERDEN GEÇMİŞ OLMASI MERAK UYANDIRDI

Aslına bakılırsa bu iz yolları ilk değil. Bölgede 1997 yılında yapılan kireçtaşı kazılarında da 40'tan fazla ayak izi kümesi tespit edilmişti.

Son kazılarda alanın bir kısmında cetiosaurus ile megalosaurus'un yollarının kesiştiği görülmüştü. Cetiosaurus'un büyük yuvarlak ayak izinin ön kısmının üç parmaklı magalosaurus'un ayak izi tarafından bozulmuş olması, bilim insanlarını söz konusu noktadan önce otçul ardından da etçil dinozorun geçtiği sonucuna ulaştırdı. Öte yandan bu iki tür arasındaki etkileşimin doğası da bilim dünyasında merak konusu oldu.

Edgar, "Belki iki ayak izi 1 saat arayla oluştu ve theropod, sauropod'ları kovalıyordu, belki de iki ayak izi arasında günler vardı ve burası A noktasından B noktasına gitmek için çok sık kullandıkları bir bölgeydi. Bunu bilmiyoruz" diye konuştu.

Araştırmacılar beş dinozordan dördünün bir arada kuzeye doğru ilerlediğini, bunun da civarda bulunan başka dinozor ayak izlerinin çoğunluğunun yönüyle uyumlu olduğunu ortaya koydu. Elbette dinozorların hepsinin bir arada ilerleyip ilerlemediklerini söylemek mümkün değil. Ancak Edgar, sauropodların sürüler halinde hareket ettiğinin bilindiğini, bu dört cetiosaurus'un da bir sürü oluşturuyor olabileceğini öne sürdü.

Edgar, "İzlerin aynı anda bırakılıp bırakılmadığı da belli değil. Ama korunma şekillerine bakılırsa aralarında birkaç hafta ya da en fazla birkaç ay olduğunu düşünüyoruz" yorumunu yaptı.

SENDELEDİĞİ AN BİLE GÖRÜLEBİLİYOR

Alanın büyüklüğünün çarpıcılığına da vurgu yapan Edgar, ilk gidişinde şaşkına döndüğünü belirterek, "Baktığınız her yerde bir dinozor izi görüyorsunuz. Orada bir tane, burada başka bir tane. 166 milyon yıl önce buradan geçmişler ve bugün siz onların ayak izlerinin üzerinde duruyorsunuz" dedi. Edgar, izlerden birinde megalosaurus'un yürürken sendelediği anın bile görülebildiğini anlattı.

Oxford Üniversitesi'nden Dr. Duncan Murdock, BBC'ye "O bir tane dinozorun burada yürüdüğünü ve tam bu izi bıraktığını bilmek çok heyecan verici. Hayvanın buradaki yürüyüşünü, çamura bata çıka ilerlediğini hayal edebiliyorsunuz" dedi.

Oxford Üniversitesi Doğal Tarih Müzesi'nde görev yapan bir omurgalılar paleontoloğu Dr. Emma Nichols ise 2 ton ağırlığındaki megalosaurus'un ayak izinin "neredeyse karikatürlerde gördüğümüz gibi bir dinozor izi" olduğunu belirterek, "Biz buna tridaktil (üç parmaklı) izi diyoruz. Hayvanın üç ayak parmağı izde çok ama çok net görülebiliyor" dedi.

Megalosaurus'ların çok hızlı hareket eden avcılar olduğunu vurgulayan Nichols, "Boyları 6 ile 9 metre arasında değişiyordu. Bildiğimiz kadarıyla Jura döneminde İngiltere'de yaşamış en büyük boyutlu avcı dinozorlar bunlardı" dedi.

NASIL BÖYLE İYİ KORUNMUŞ OLABİLİR?

Birmingham Üniversitesi'nden paleobiyolog Prof. Dr. Richard Butlar da The Guardian'a yaptığı açıklamada, dinozor ayak izlerinin, bu hayvanların hayatlarına dair bir kesit sunduğunu belirterek, "Bir dinozor ayak iziyle, özellikle de iz yollarıyla ilgili en harika şey, hayvanın hayatına dair bir kesit sunmasıdır. O hayvanın nasıl hareket ettiğine dair şeyler öğrenebilirsiniz. Yaşadığı bir çevrede yaşadığını tam olarak anlayabilirsiniz. İzler bize kemik fosil kayıtlarından öğrenmemiz mümkün olmayan farklı bilgiler sunar" diye konuştu.

Bu iz yollarının neden bu kadar iyi korunduğu bilinmiyor. Butler, "Bunların fosil kayıtlarında korunmasını sağlayan bir şey yaşanmış olmalı. Tam olarak ne olduğunu bilmiyoruz ama büyük bir fırtına yaşanmış ve izlerin üzerine büyük miktarda tortu yığılmış olabilir. Bunun sonucunda da izler silinip gitmek yerine olduğu gibi korunmuştur" ifadelerini kullandı.

Edgar da bu kadar net izler kalabilmesi için dinozorların oradan geçtiği sırada çökeltilerin yeterince yumuşak ve ince kumdan oluşması ama şekli koruyamayacak kadar da nemli olmaması gerektiğini belirterek, tüm koşulların aynı anda sağlanmasının düşük bir ihtimal olduğunu vurguladı. Edgar, ardından üzerinde taze çökeltiler biriken izlerin olduğu gibi korunduğunu söyledi.