Kazakistan alev alev

Kazakistan’da yakıt zammı üzerine başlayan protestolarda kan aktı. Bağımsız kaynaklara göre, ordu ile isyancı gruplar arasında önceki gece yarısı yaşanan çatışmalarda yaklaşık 200 kişi hayatını kaybetti. Kazakistan Sağlık Bakanlığı da en az bin göstericinin yaralandığını, 62 kişinin yoğun bakımda olduğunu açıkladı. Öte yandan yerel medya, 18 güvenlik görevlisinin öldüğünü, 748’inin de yaralandığını bildirdi.

SİLAH ELE GEÇİRDİLER

Rus haber ajansları, ölen Kazak askerlerinden birinin başı kesik halde bulunduğunu aktardı. Ülkenin en büyük şehri Almatı’da gerilim önceki gece zirve yaptı. Can kayıpları da burada yaşandı. Askeri okul, karakol ve güvenlik servisi binalarına giren kalabalık buralarda depolanan silahları ele geçirdi. Şehrin kenar mahalleleriyle merkezdeki Cumhuriyet Meydanı’nda isyancılar ile ordu güçleri arasında gece boyunca çatışmalar yaşandı.

RUS ASKERİ KAZAKİSTAN’DA

Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, polisin isyanın bastırılması yönündeki emirlere itaatte isteksiz davranması üzerine sürpriz bir adım atarak başını Rusya’nın çektiği Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nden (KGAÖ) yardım istedi. Talep, KGAÖ Dönem Başkanı Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan tarafından olumlu karşılanarak Kazakistan’a “barış gücü” konuşlandırılmaya başlandı. Bu kapsamda Rus askerlerinden oluşan ilk paraşütçü alay dün sabah Kazakistan’a ulaştı. Örgüt üyeleri arasında Ermenistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan olsa da konuşlandırılması beklenen yaklaşık 2500 askerin yüzde 90’ını Ruslar oluşturacak. Ermenistan’ın katılımı 70, Belarus’unki 100 askerle sınırlı kaldı.

Cumhurbaşkanı Tokayev, KGAÖ kuvvetlerini “dışarıdan gelecek saldırıya karşı destek” öngören 4’üncü maddeyi gerekçe göstererek çağırdı. Ancak ayaklanma için “Dıştan yönlendirilen teröristler Kazakistan’a saldırdı” diyen Tokayev bu iddiasını destekleyecek kanıt gösterebilmiş değil. Mevcut durumda KGAÖ’nün müdahalesi Tokayev ve onun temsil ettiği Kazakistan elitini kurtarma operasyonu gibi görülüyor. Rus askerinin 3.5 milyon Rus’un yaşadığı Kazakistan’da boy göstermesi, halkı Rusya karşıtlığına itebilir. Moskova askerlerin sadece kurumların korunmasında görev alacağını belirtse de KGAÖ Genel Sekreteri Stanislav Zas “birliklere saldırı olursa silah kullanma yetkileri bulunduğunu” söyledi.

SÜRGÜNDEKİ BAKAN SUÇLANDI

İktidar çevreleri, yakıt fiyatlarına tepki olarak başlayan protestoların isyana dönüşmesinden ötürü eski Enerji Bakanı Muhtar Ablazov’u suçluyor. 2010 yılında Nursultan Nazarbayev döneminde bakanlık yapan Ablazov, yolsuzluklar soruşturmasıyla karşı karşıya kalınca Fransa’ya kaçmıştı. Muhtar Ablazov, sürgünde kurduğu “Kazakistan Demokratik Seçimi” adlı hareket ile muhalefet yapıyor.

İŞTE HEDEFTEKİ İKİLİ

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ve selefi Nursultan Nazarbayev hedefteki isimler.

‘ELBAŞI’ NAZARBAYEV

Göstericilerin hedefinde, ülkeyi yaklaşık 30 yıl yöneten ve 2019’da cumhurbaşkanlığı görevinden istifa eden 81 yaşındaki Nursultan Nazarbayev var. Nazarbayev, Sovyetler Birliği’nin dağılması ve 1991’de Kazakistan’ın bağımsızlığını ilan etmesi sonrası 28 yıl rakipsiz bir şekilde ülkenin tek lideri oldu. Cumhurbaşkanlığından ayrılmasına rağmen ülke yönetiminde hâlâ etkin bir isim olarak görülüyor.

BAŞKENTE ADINI VERDİ

Siyasi hayatına 1962’de Komünist Parti’nin gençlik kollarına girerek başladı. 1984’te Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin başbakanı oldu. Aralık 1991’de ise bağımsız Kazakistan’ın ilk devlet başkanı oldu. Görev süresini defalarca uzatıp 28 yıl iktidarda kaldı. Önce Almatı yerine Astana’yı başkent yaptı, daha sonra buraya kendi adı olan “Nursultan” ismini verdi. “Elbaşı” yani “Ulusun Lideri” sıfatıyla yargı muafiyeti gibi bir dizi ayrıcalığa sahip oldu. Ancak ülkedeki doğalgaz rezervlerinin satışıyla ilgili yolsuzluk iddiaları üzerine halkın büyük tepkisini çekti. Son gösterilerde “İhtiyar, dışarı” sloganlarıyla göstericilerin hedefi oldu. Nitekim, Güvenlik Konseyi Başkanı olarak görev yapan Nazarbayev, önceki gün bu görevden alındı. Nazarbayev’in dün yakın çevresiyle beraber Kazakistan Emniyeti’ne ait olan bir uçakla Birleşik Arap Emirlikleri’ne gittiği iddia ediliyor.

KASIM CÖMERT TOKAYEV:

Kazakistan’ın kurucu lideri Nursultan Nazarbayev’in 2019’daki istifasının ardından, yerine kendisinin desteklediği Kasım Cömert Tokayev seçildi. Yani Nursultan Nazarbayev, mirasını yine kendi belirlediği bir isme bırakmış oldu. Ülkenin ikinci cumhurbaşkanı olan Tokayev, halkın gözünde Nazarbayev’in devamlılığını temsil ediyor. Tokayev, Nazarbayev döneminde başbakanlık yaptı. Ancak cumhurbaşkanlığı döneminde Nursultan Nazarbayev’in boyunduruğundan kurtulamadı.

YABANCI GÜÇLERİ SUÇLADI

İki yıldan fazla süredir cumhurbaşkanı olarak görev yapan Tokayev, gösterilerin patlak vermesi üzerine Ulusal Güvenlik Konseyi Başkanı Nazarbayev ve onun döneminde başbakan olarak atanan Askar Mamin’i görevden aldı. Tepkileri dindiremeyen Tokayev, zam protestolarının arkasında “yabancı güçlerin” yattığına işaret ediyor.