Karadeniz’de ABD-Rusya gerilimi

AKDENİZ’de konuşlanan ABD 6’ncı Filosunun eski Komutanı Amiral James Foggo’nun 7 Aralık’ta yaptığı “Savaş gemilerimiz Karadeniz sularında gerektiği kadar bulunacak. Dört ay kadar kalabilirler” açıklaması Washington ile Moskova arasında yeni gerilime yol açtı. Foggo 15 Aralık 2014’ten 28 Ekim 2016’ya kadar filonun komutanlığını yaptıktan sonra Pentagon’da göreve başlamıştı. Möntrö Anlaşması’ndan ötürü konu Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor. Amiral Foggo’nun açıklamasına Rusya’dan tepki geldi. Rusya’nın resmi RIA ajansının haberine göre Rusya Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “ABD zaten son yıllarda uluslararası anlaşmaları hiçe sayıyor. Amerikan donanmasına ait savaş gemileri önceden de Montrö Anlaşmasını delerek belirlenen süreyi aşan biçimde Karadeniz sularında bulunmuşlardı. Karadeniz’e kıyısı bulunmayan bir ülkenin ‘istediğim kadar kalırım’ demesi bölgede gerilimi ciddi biçimde arttırıcı açıklama sayılıyor” denildi.

MONTRÖ ANLAŞMASI NEYİ ÖNGÖRÜYOR

İsviçre’nin Montrö şehrinde 1936 yılında imzalanan anlaşma Boğazların Türkiye’nin egemenlik alanı içinde yer aldığını kabul ediyor. Anlaşma ayrıca Boğazlardan kimin ve nasıl geçiş yapabileceğini düzenliyor. Buna göre Türkiye’ye savaş ilan etmemiş herhangi ülke ticari gemilerini serbestçe, prosedürlere uyarak geçirebiliyor. Ülkelerin savaş halinde olma durumunda ise ticari gemilerin geçişi Türkiye’nin görüşüne bırakılıyor. Montrö Anlaşmasına göre savaş gemilerinde durum ise oldukça farklı. Barış zamanında Karadeniz’e kıyısı bulunan ülkeler burada savaş gemilerini süresiz tutabiliyor. Kıyısı bulunmayan ülkeler ise savaş gemilerini 21 günü geçmeyecek şekilde Karadeniz’de tutabiliyor. Boğazlardan geçiş izni formalite sayılsa da Türkiye’nin iznine tabi. Yabancı devletlerden herhangi birinin Türkiye veya başka kıyıdaş ülke ile savaş halinde olması durumunda ise durum değişiyor. Türkiye savaş halinde askeri gemilere geçiş izni vermeme hakkına sahip.