Kafkas İstikrar ve İşbirliği Paltformu’na Ankara Ev Sahipliği Yapacak

Başbakan Erdoğan’ın 11 Ağustos’da Ankara’da, 13 Ağustos’da Moskova’da ve 14 Ağustos’da Tiflis’de ‘Kafkas İstikrar ve İşbirliği Platformu’ teklifini açıklaması, Türkiye’nin dış politika öncelikleri arasına Kafkasya’yı almaya hazırlandığının sinyalleri olarak görüldü. Deneyimli bir Türk diplomatı olan Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı ve Büyükelçi Ünal Çeviköz’ün sözkonusu platform ile doğrudan ilgilenmesi de Türkiye’nin platforma bakışının ciddiyetini gösterdi.

Kafkas İstikrar ve İşbirliği Platformu (KİİP) ile ilgili ilk toplantı, 4 Aralık 2008 tarihinde Helsinki’de AGİT Bakanlar Konseyi sırasında uzmanlar düzeyinde gerçekleşmiştir. Söz konusu KİİP Toplantısı’na Azerbaycan, Türkiye ve Rusya Federasyonu Bakan Yardımcısı (Müsteşar Yardımcısı), Ermenistan ve Gürcistan ise Genel Müdür seviyesinde katılmışlardır. Ocak 2009 sonuna doğru Ankara’da Bakan Yardımcısı (Müsteşar Yardımcısı) düzeyinde ikinci toplantının yapılması planlanmaktadır. Söz konusu toplantıya Gürcistan’ın ne düzeyde katılacağı henüz netlik kazanmamıştır.

Peki, ‘Kafkas İstikrar Paktı’ düşüncesine 2000 yılında olumsuz bakan Türkiye, şimdi ne yapmak istiyor? Üstelik, ‘Kafkas İstikrar Paktı’na örnek olarak verilen ‘Güneydoğu Avrupa [Balkan] İstikrar Paktı’ 2008 yılında hantal ve zor çalışan bir yapı olduğu gerekçesiyle son verilmişti. 1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrası Kafkasya’da Rusya Federasyonu’nu dışlayıcı bölgesel girişimler de sonuç vermemişti. Bu deneyimlerden dolayı Türkiye, Rusya Federasyonu’nu da katarak ‘pakt’ yerine ‘platform’ gibi daha yumuşak ve daha esnek yeni bir öneri de bulunmuştur. Ancak, Gürcistan’ın platforma gönülsüz katılımı, Rusya Federasyonu’nun platformu Güney Kafkasya’da güçlenme zemini olarak görmesi, Türkiye’nin tarafları bir araya getirme gayretleri bu konuda ortak bir politikanın henüz olgunlaşma aşamasında olduğunun ipuçlarını vermektedir.

Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Rusya Federasyonu arasında oluşturulan KİİP ile güvenlik, istikrar ve kalkınma arayışlarının öncelikli olduğu bir işbirliği platformunun kurulması istenmektedir. KİİP, bölge barışı ve ortak güvenliğine önem veren, ekonomik işbirliğini içeren, ortak kriz çözme ve yönetme mekanizmasını kapsayan bir istikrar ve işbirliği platformun kurulmasını hedeflemektedir. Ayrıca, KİİP, Güney Kafkasya bölgesindeki ihtilafların çözümünde mevcut uluslararası mekanizmalara (Minsk Grubu gibi) rakip olarak değil tamamlayıcı bir unsur olarak tasarlanmıştır.  KİİP, Güney Kafkasya cumhuriyetleri ekonomilerinin yeniden yapılanması, kalkınmanın ve işbirliğinin sağlanması, dünya ile ekonomik işbirliğinin arttırılması, serbest ticaretin teşvik edilmesi, özel sektörün desteklenmesi, çevrenin korunmasının sağlanması, doğudan batıya uzanan -ve uzanacak olan- uluslararası enerji ve ulaşım hatlarının gerçekleştirilmesi, idari yapının yeniden düzenlemesi ve şefaflığının sağlanması, mültecilerin sorunlarının çözümü ve uyumlarının sağlanması konuları paktın işbirliği zeminini oluştaracaktır.

KÄ°Ä°P ile paralel olarak, Kafkasyalı aydınlar ve sivil toplum kuruluÅŸları arasında bir platform iÅŸlevi gören ‘Kafkas Evi’ düşüncesine destek verilmeli ve Türk aydınlarının ve sivil toplum kuruluÅŸlarının da dâhil olması saÄŸlanmalıdır. Balkanlarda eski devlet baÅŸkanlarının katılımı ile oluÅŸturulmuÅŸ olan ‘Balkan Klubü’nün benzeri Kafkasya’da ‘Kafkas Klubü’ olarak kurulabilir. Böylece, üst düzey diyalog kapıları gayrı resmi olarak açık tutularak Kafkasya’da doÄŸan çatışmaların bitmesi veya doÄŸabilecek çatışmaların önlenmesi saÄŸlanabilir. Türkiye ile Rusya Federasyonu arasında 6 Kasım 2001’de imzalanan ‘Avrasya Ä°ÅŸbirliÄŸi Eylem Planı’ tekrar ele alınabilir. Böylece, Kafkasya’yı da kapsayacak ÅŸekilde Avrasya bölgesinde Rusya Federasyonu ile ekonomik, kültürel ve eÄŸitim konularında iÅŸbirliÄŸi tekrar canlandırılabilir. Ayrıca, Türkiye’nin öncülüğünde 1992’de kurulan Karadeniz Ekonomik Ä°ÅŸbirliÄŸi teÅŸkilatının (KEÄ°), bölgede çıkabilecek ve çıkan çatışmaları da önleyecek ÅŸekilde siyasi konuları da ele alacak ÅŸekilde yeniden yapılandırılması ve adının Karadeniz Ä°ÅŸbirliÄŸi TeÅŸkilatı’na (KÄ°T) dönüştürülmesi uygun olacaktır.Â

Kafkasya’da işbirliği arayışlarını bekleyen en önemli sorun, AGİT bölgesindeki donmuş dört ihtilafın üçünü (Abhazya, Güney Osetya, Dağlık Karabağ) barındıran Güney Kafkasya cumhuriyetlerinin sosyal, siyasi ve ekonomik kurumlarının yetersiz olmasıdır. Bu cumhuriyetlerin bağımsızlık ve toprak bütünlüklerinin güvence altına alınması, demokratik ve ekonomik reform girişimlerinin başarıya ulaşması büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle, bu ülkelere yönelik yardımlar ağırlıklı olarak demokratik kurumların yapılanması, ekonomik yapının yenilenmesi, sivil toplum ve hukukun gelişiminin sağlanmasına yöneliktir. Güney Kafkasya devletlerinin başarısı, demokrasi ve sivil toplumlarının gelişimine ve petrol kaynaklarının pazarlanması dâhil olmak üzere ekonomilerinin dışa açılmasına bağlıdır. Kafkasya ve Orta Asya’yı da içine alan Akdeniz’den Çin’e kadar uzanan bölgede gelişme, güvenlik, istikrar ve kalkınmanın sağlanması, Kafkasya ve Orta Asya petrol ve doğalgazının uluslararası pazarlara çıkmasını amaçlayan çalışmaları kolaylaştıracaktır. ‘Kafkas İstikrar ve İşbirliği Platformu’ çerçevesinde Rusya Federasyonu’nun da dâhil olduğu ‘Bölgesel Barış Programı’ ile birlikte ‘Bölgesel Kalkınma Programı’nın başlatılması da faydalı ve gerçekçi bir yaklaşım olacaktır. Kafkasya’da sorunlar ancak bölge ülkeleri arasında diyalog ortamının sağlanması ile çözülebilir.