Kâbusun yeni adı: BA.5... Bu 5 semptoma dikkat!
Güncelleme Tarihi:
2 yılı aşkın süredir koronavirüsü ile mücadele eden dünya şimdi de Omicron alt varyantı BA.5 için alarma geçmiş durumda. Dünya genelinde vaka sayıları artmaya devam ederken BA.5'in 5 ana semptomu belli oldu.
2019'un son aylarında hayatımıza giren Koronavirüs (Kovid-19) dünya genelinde milyonlarca hayata mal oldu.
Pek çok alışkanlığımızı geride bırakmamıza neden olan virüs tabiri caizse kabuk değiştirmeye devam ediyor.
Daha bulaşıcı ancak daha az öldürücü Omicron varyantından sonra pek çok ülke gevşeme kararı alırken virüs bir kez daha tabiri caizse kendisini hatırlattı.
Bu virüs başka virüs... Sayılar neden patladı, ne yapmalı?Zira pandeminin başlamasından yaklaşık iki buçuk yıl sonra, şimdiye kadarki en bulaşıcı varyant ile karşı karşıyayız.
BA 5'in son derece bulaşıcı olduğunun altını çizen uzmanlar dünya genelindeki vaka artışının ana sorumlusunun da bu varyant olduğu görüşünde.
ADINI KOYDULAR: EN KÖTÜ VARYANT
CNN International 'En kötü varyant geldi' başlıklı haberinde BA.5'in pandeminin bitmekten çok uzak olduğunun açık bir işareti olduğuna dikkat çekiliyor.
BU 5 SEMPTOMA DİKKAT
Vaka sayılarının yeniden yükselişe geçmesi ile uzmanlar BA 5'e karşı uyarılarını sıklaştırmış durumda.
New York Times'ta yer alan habere göre, bu varyantın beş temel semptomu bulunuyor.
- Öksürük
- Burun akıntısı
- Boğaz ağrısı
- Yorgunluk
- Baş ve kas ağrıları
Uzmanlar BA.4 ya da BA.5 ile enfekte olan kişilerin Delta veya koronavirüsün diğer varyantları ile enfekte olanlara kıyasla tat ve koku duyularını kaybetme veya nefes darlığı yaşama olasılıklarının daha düşük olduğunu belirtiyor.
Bu alt varyantların, Omicron'un önceki versiyonlarından daha şiddetli hastalığa neden olduğunu gösteren bir kanıtın henüz bulunmadığının altını çizen NYU Langone'daki Hassenfeld Çocuk Hastanesi'nde pediatrik bulaşıcı hastalıklar bölümü müdürü Dr. Adam Ratner şu uarıda bulunuyor;
'BA.4 ve BA.5 daha bulaşıcıdır, bu da daha fazla insan enfekte oldukça, hem yetişkin hem de pediatrik hastaneye yatışların arttığı anlamına gelir.'
İŞTE GÜN GÜN VÜCUDUMUZDA OLANLAR
Covid'in vücudunuza ne yaptığına ve patojenle, yani hastalığa neden olan maddeyle ilk temastan sonra her gün neler olduğuna bir göz atalım.
Aşağıdaki zaman çizelgesinin, uluslararası sağlık kuruluşları tarafından incelenen bilimsel çalışmalarda yayımlanan bilgilere dayanan, ortalama veriler olduğunu ve belli durumlarda değişebileceğini belirtmek gerekiyor.
0. GÜN: ENFEKSİYON
Enfeksiyon, koronavirüs bulaşmış biriyle yakın temastan sonra başlar. Bir kişi konuştuğunda, şarkı söylediğinde, öksürdüğünde veya hapşırdığında, Covid parçacıkları taşıyan tükürük damlacıkları etrafa salınır. Virüs miktarı duruma göre değişiklik gösterir.
Sao Paulo Üniversitesi Tropikal Tıp Enstitüsü'nde araştırmacı olan Virolog José Eduardo Levi, "Bazı kişilerin dağıttığı miktar daha düşüktür, bir mililitre tükürük başına yaklaşık 10 bin viral kopya düşer" diyor ve ekliyor: "Ancak ortalama yük 10 bin ila bir milyon parçacık arasında değişiyor ve bazı insanların mililitrede bir milyara kadar viral kopya taşıdığını gördük".
Bu küçük enfekte damlacıklar ya doğrudan yüzümüze temas edebilir ya da havada asılı kalarak dakikalarca hatta saatlerce "gezer". Bu, bir odada asılı kalan sigara dumanını andırıyor. Hava dolaşımına bağlı olarak, insanlar bu damlacıkları nefes alırken soluyabilirler.
Bu, enfeksiyon sürecinin gerçekten başladığı zamandır. Sars-CoV-2; burun, ağız ve gözlerin mukus zarlarındaki hücre reseptörlerine bağlanmak için Covid virüsünün dış yüzeyini kaplayan diken proteinini kullanır.
Bu andan itibaren virüs hücreyi istila eder ve hücrenin biyolojik mekanizmasını tekrar tekrar kendisinin yeni kopyalarını oluşturmak için kullanır.
Levi, "Bu çoğaltma işlemi, tek bir hücrede 100 ila 1000 yeni virüs üretir. Bu sayı o kadar fazla ki hücre onunla baş edemez. Hücre patlayıp öldükten sonra bu virüsler salınır ve komşu hücrelerde aynı işlemi tekrarlar" şeklinde anlatıyor.
Bu çoğaltma, yeni varyantların artmasında etkili. Tüm kopyalar aynı değil ve bazılarında önemli genetik mutasyonlar olabiliyor. Genomdaki bu değişiklik şu anda bilinen alfa, beta, gama, delta ve omikron varyantları gibi yeni türlere kapı açılıyor.
1., 2. VE 3. GÜN: KULUÇKA
Sars-CoV-2 vücudumuzun ilk hücrelerini istila etmeyi başardıktan sonraki adım, etki alanını genişletmek. İstila edilen her hücre binlerce kopya saldıkça, virüs organizmada daha çok ilerliyor. Virüsün varlığının tespit edilemediği bu sessiz evrim dönemi kuluçka olarak biliniyor.
Brezilya'daki Todos pela Saude Enstitüsü'nde bilimsel araştırmacı olan Virolog Anderson F. Brito, "Yeni varyantların kuluçka süresinin azaldığını fark ettik" diyor.
Omicron bir varyant. BA.4 v BA.5 ise Omicron bağlantılı alt varyantlar. Bu varyantlar ilk olarak yılın başında Güney Afrika'da ortaya çıktı ve şimdi birçok ülkede yayılıyor.
İngiltere Sağlık Güvenliği Kurumu raporuna göre, Alfa varyantının kuluçka süresi ortalama beş ila altı gündü. Delta'da bu dört güne düştü. Omicron ile viral yayılmayla semptomların başlangıcı arasındaki ortalama süre üç gün oldu.
Başka bir deyişle, normalde Covid belirtilerinin ortaya çıkması neredeyse bir hafta sürerken şimdi bir gecede de ortaya çıkabiliyor. Ancak kuluçka süresi değişebilir. Bazı durumlarda semptomlar virüsle ilk temastan 14 gün sonra ortaya çıkar.
4. VE 14. GÜN: SEMPTOMLARIN BAŞLANGICI VE GELİŞMESİ
Virüs üst solunum yollarında, yani burun, ağız ve boğazda ilerlerken, sonunda ona karşı saldırı başlatan bağışıklık sistemiyle karşılaşır.
İlk savunma hattı, Çin'deki Zhejiang Üniversite Hastanesi'nde iki araştırmacı tarafından 2021'de yayımlanan bir makalede detaylandırıldığı gibi nötrofiller, monositler ve "doğal öldürücüler" olarak adlandırılan hücreleri içerir.
Zamanla, viral istilaya daha organize şekilde karşılık veren T lenfositleri ve antikorları serbest bırakan B lenfositleri gibi diğer bağışıklık birimleri devreye girer.
Covid semptomları bazı insanlarda tam da bu bağışıklık reaksiyonu sonucunda ortaya çıkıyor. Burun akıntısı, öksürük, ateş ve boğaz ağrısı, aynı anda virüsü vücuttan atmaya yönelik girişimlerin ve bu kadar çok hücrenin aralıksız çalışmasının bir etkisi.
Fakat bu belirtiler ne kadar sürüyor? Sao Paulo Üniversitesi'nden bulaşıcı hastalık uzmanı, Virolog Prof. Nancy Bellei, "Bu kişiye bağlı. Birkaç semptomu olan ve dört ya da beş gün sonra iyileşen insanlar var. Diğerleri içinse daha uzun sürüyor" diyor.
Aynı zamanda Brezilya Bulaşıcı Hastalıklar Derneği'nin (SBI) üyesi olan Bellei, "Genel olarak boğaz ağrısı ve ateş gibi en kötü belirtiler yaklaşık üç gün sürüyor" diyor ve ekliyor: "Bu dönemden sonra burun akıntısı ve öksürük gibi daha hafif etkiler yedi ila on gün sürebilir".
Bu aşamada, evde kalmak ve başkalarıyla teması mümkün olduğunca azaltmak çok önemli. Dışarı çıkmak veya başkalarıyla etkileşime geçmek gerekiyorsa, iyi bir maske virüsü yaymanızı engelleyebilir.
Vücudun iyileşmesi için dinlenmek çok önemli. Ağrı kesici ve ateş düşürücüler de yardımcı olabilir. Bellei, "Semptomların başlamasından 72 saat sonra nefes darlığınız varsa veya ateşiniz devam ederse, tıbbi yardım almanız öneriliyor" diyor. Bu, özellikle yaşlılar, kronik hastalığı olanlar veya bağışıklık sistemi zayıf kişiler için daha da önemli.
15. GÜN VE SONRASI: BİTİŞ
Koronavirüs ile ilk temastan yaklaşık iki hafta sonra, bağışıklık sistemi genellikle "savaşı kazanır". Aşılar buna yardımcı oluyor, çünkü vücudun savunma mekanizmasının patojenle temas etmeden önce bile onunla savaşmak için "eğitilmesini" sağlar.
Bazı durumlarda ise, virüs akciğer gibi hayati organlara ulaşmayı başararak ciddi iltihabi durumlara yol açar. Bu durumlar genellikle acil müdahale gerekir ve ölüm riski yükselir.
Bununla birlikte, iyileşen hastalar için bile semptomların aylarca, hatta yıllarca sürdüğü uzun süreli Covid riski var.
Bu durum hala belirsiz olsa da, ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), koronavirüslü kişilerin yüzde 13,3'ünün semptomlarının bir ay veya daha uzun süre devam ettiğini tahmin ediyor.
Ayrıca CDC'ye göre, hastaneye gitmesi gereken Covid hastalarının yüzde 30'undan fazlası altı ay sonra hala yorgunluk ve nefes alma sorunlarından kaygı ve eklem ağrısına kadar çeşitli rahatsızlıklar yaşıyor.