İran'la nükleer anlaşma sağlandı

İSVİÇRE’nin Lozan kentinde P5+1 (ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya) ülkeleri ile Tahran Yönetimi arasında sekiz gündür aralıksız süren müzakereler, dün akşam saatlerinde bir sonuca ulaştı.

YENİ ORTADOĞU – TOLGA TANIŞ

Ve tarafların kendi kendilerine belirledikleri 31 Mart tarihi aşıldığı halde, 30 Haziran 2015’e kadar nihai bir anlaşmaya kavuşması beklenen mutabakat çerçevesi ortaya çıktı.

İran, uranyum zenginleştirmede kullandığı santrifüjleri 3’te 2 azaltıp elindeki uranyum stokunu 300 kg’a indirmeye ve plütonyum üreten ağır su reaktörünü sökmeye razı olurken, uluslararası toplum da bu uygulamaları sonrası İran’a yönelik yaptırımları kaldırmayı kabul etti.

Anlaşmayı kutlamak isteyen İranlılar başkent Tahran'da sokaklara döküldü.

Anlaşma, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ve AB’nin Dış Politika Temsilcisi Mogherini’nin ortak basın toplantısında duyuruldu.

BAŞKOMUTAN OLARAK KONUŞTU

ABD Başkanı Barack Obama, anlaşmanın ardından Beyaz Saray’da düzenlediği basın toplantısında Lozan’da varılan varılan çerçeveyi dünyaya şu sözlerle duyurdu: “Bugün ABD, müttefik ve ortaklarımızla birlikte, İran’la eğer tam olarak uygulanırsa onları nükleer bomba elde etmekten alıkoyacak tarihi bir uzlaşmaya vardı. Başkan ve Başkomutan olarak, Amerikan halkının güvenliğinden daha büyük bir sorumluluğum yok. Ve ben, eğer bu çerçeve bir nihayete, kapsamlı bir anlaşmaya ulaşırsa bunun ülkemizi, müttefiklerimizi ve dünyamızı daha güvenli hale getireceğine ikna oldum.”

İŞTE ANLAŞMANIN ŞARTLARI

* İran, elindeki santrifüjleri 3’te 2 azaltacak. Böylece sayı 19 binden 6104’e düşecek. Bunların da 10 yıl boyunca sadece 5060’ı zenginleştirme faaliyetinde bulunacak.
* İran, 15 yıl boyunca elindeki uranyum stoklarını yüzde 3.67’den fazla zenginleştirmeyecek.
* İran elindeki 10 bin kg düşük zenginleştirilmiş uranyumu azaltıp, 15 yıl boyunca sadece yüzde 3.67 zenginleştirilmiş olarak 300 kg uranyum bulunduracak.
* İran 15 yıl boyunca yeni zenginleştirme tesisi kurmamayı da kabul etti.
* İran’ın şu anda 2-3 ay olan, nükleer silah için malzeme edinme süresi bir yıla uzatılacak. Ve bu süre en az 10 yıl boyunca geçerli olacak.
* İran, Fordo tesisinde en az 15 yıl uranyum zenginleştirmeyecek. İran, Fordo’yu araştırma merkezi, fizik, teknoloji gibi barışçıl alanlarda çalışan bir tesise dönüştürecek.

* İran, sadece Natanz’da uranyum zenginleştirme faaliyeti yürütecek. Natanz’daki 1000 adet 2. nesil santrifüjleri sökecek ve bunları 10 yıl boyunca UAEA’nın gözetiminde tutacak.
* UAEA’nın Natanz, Fordo dahil İran’ın tüm nükleer tesislerine düzenli erişimi olacak. Müfettişlerin, İran’ın nükleer programını destekleyen tedarik zincirlerine de erişimi olacak. İran, deklare edilmiş veya edilmemiş olsun UAEA’ya geniş teftiş yetkileri tanıyan Ek Protokolü uygulamayı kabul etti.
* İran, nükleer silah yapımında kullanılabilecek plütonyum üreten Arak’taki ağır su reaktörünü P5+1’in kabul edeceği şekilde yeniden tasarlamayı ve inşa etmeyi kabul etti.
* İran taahhütlerine uyarsa yaptırımlar yumuşatılacak. UAEA’nın bunu doğrulamasının ardından ABD ve AB’nin nükleer program ilişkili yaptırımları askıya alınacak. İhlal olursa yaptırımlar anında yeniden devreye girecek. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nden çıkan tüm yaptırımlar da İran’ın anlaşma şartlarını yerine getirmesinin hemen ardından kaldırılacak.

ZARİF: YOLUN BAŞINDAYIZ
Lozan'dan Tahran'a döndükten sonra basın mensuplarına konuşan Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, "Müzakere ve anlaşmada bir tarafın tüm imtiyazlara sahip olması ve diğer tarafın buna teslim olması diye bir şey yok. Müzakerelerde bir takım imtiyazlar elde etmek için bazı imtiyazları karşı tarafa verebiliriz. Henüz yolun başındayız. Hedeflerimizden biri nükleer programın devam etmesi, diğeri hiç bir tesisimizin değişikliğe uğramamasıydı."

Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi kararlarına atıfta bulunan Zarif, "Önceki alınan kararların tümünde İran'ın uranyum zenginleştirmesinin durdurulması, Arak ve Fordo tesislerinin faaliyetlerine son vermesi yer alıyordu. Bunların hiç biri gerçekleşmeyecek" diye konuştu.

Nükleer çalışmalarda 10 yıl süreyle bir takım kısıtlamaların uygulanmasıyla ilgili soruya Zarif, "Bu daha önce 20 artı 10 yıldı. Bu sınırlama 10 yıl olacak" ifadelerini kullandı.

Zarif yaptırımların kaldırılmasıyla ilgili de şunları söyledi: "Anlaşma uygulamaya geçtiği gün tüm ekonomik ve mali yaptırımlar kaldırılacak. Devletler yaptıklar anlaşmalara sadık kalmalıdır. ABD'nin kanunlarının ne olduğu bizi ilgilendirmez. Bu sorumluluk Amerika Birleşik Devletleri'ne (ABD) aittir. Çünkü ABD uluslararası kanunlara göre yaptırımların kaldırılması konusunda sorumlu ve görevli olacaktır. Eğer birileri yaptırımların aşamalı olarak kaldırılmasını konuşuyorsa şu bilinmelidir ki bu söylenen onaylananın aksidir."

NETANYAHU’DAN OBAMA'YA: UZLAŞMA İSRAİL İÇİN TEHDİT
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İran'la varılan nükleer anlaşmayı kınadı. Netanyahu, ABD Başkanı Barack Obama'ya bu anlaşmanın İsrail'in varlığını sürdürmesini tehdit ettiğini belirtti.

Uzlaşmanın İran'ın nükleer programını meşrulaştırdığını söyleyen İsrail lideri, daha iyi bir anlaşma elde edilene kadar dünya ülkelerini Tahran üzerindeki baskıyı devam ettirmeye çağırdı. Obama ile konuşan Netanyahu, anlaşmanın İran'ın "agresifliğini ve terörünü" artıracağını savundu.

Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada, Obama'nın Netanyahu'yu telefonla arayarak anlaşma konusunda bilgi verdiği kaydedildi. Beyaz Saray, telefon görüşmesinde, Obama'nın Netanyahu'ya "anlaşmanın İran'ın nükleer bir silah elde etmesine yönelik yolları kesecek devamlı bir çözüm için ciddi ilerleme anlamına geldiğini" söylediğini aktardı. Obama ayrıca, anlaşmanın "İran'ın terörü desteklemesi ve İsrail'e yönelik tehditleri" açısından endişeleri azaltmadığını da sözlerine ekledi.

"TÜM SEÇENEKLER MASADA"
İsrail İstihbarat Bakanı Yuval Steinitz ise "İran'ın nükleer silah edinmesi tehlikesine karşı askeri harekat da dahil tüm seçenekler masada" dedi.

Steinitz, İran'ın 5+1 ülkeleriyle yürüttüğü nükleer müzakerelere ilişkin İsrail radyosuna yaptığı açıklamada, tüm tehlikelere diplomasi ve istihbarat yoluyla karşı koymaya çalışacaklarını belirterek, "Başka seçeneğimiz kalmaması durumunda ise askeri seçenek de masada" diye konuştu.

ABD'nin, İran'a yönelik muhtemel bir askeri harekata karşı çıktığı yönünde soru sorulması üzerine, "İsrail'in, 1981'de Irak'taki Osirak Nükleer Santrali'ni tek taraflı vurmasını" hatırlatan Steinitz, "O operasyon ABD ile mutabakata varılarak yapılmamıştı. İran'ın nükleer silah edinmesi tehlikesine karşı askeri harekat da dahil tüm seçenekler masada" dedi. Steinitz, "Başbakan (Binyamin Netanyahu), İran'ın nükleer bir güç olmasına izin vermeyeceğini açıkça söyledi" ifadesini kullandı.

İran ile BM Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri ABD, Rusya, İngiltere, Fransa ve Çin ile Almanya'dan oluşan 5+1 ülkeleri arasında, İsviçre'nin Lozan kentinde yürütülen nükleer müzakerelerin çerçeve anlaşması için belirlenen süre 31 Mart günü dolmasına rağmen görüşmelere ABD ve İran Dışişleri Bakanları ve iki ülke teknik heyetleri düzeyinde dün de devam etmişti.

Lavrov, Bağımsız Devletler Topluluğu'na üye ülkelerin dışişleri bakanlarıyla bir araya geldiği Kırgızistan'da konuştu.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise nükleer müzakerelerde dün uzlaşmaya varılması ile ilgili açıklamasında, "İran ile müzakere sonuçları cesaret vericidir" dedi. Artık anlaşmanın kilit bileşenlerinin eyleme dökülmesi gerektiğini belirten Lavrov, anlaşmanın "nükleer enerji alanındaki araştırma, deneme ve zenginleştirme gibi önemli konularda çözümü öngören siyasi bir çerçeve oluşturduğunu" söyledi.

Lavrov, İran ile müzakere sonucunun Uluslararası Atom Enerji Kurumu'nun denetimi altında şeffaflık içinde kontrol edilmesi gerektiğine işaret ederek, "İşte o zaman buna yanıt olarak İran'a karşı yaptırımlar kaldırılır" ifadesini kullandı.

"Tüm bunlar müzakere sonucundaki anahtar bileşenleri oluşturuyor. Bunların pratik hayata dökülmesi gerekiyor" diyen Lavrov, İran'ın ne yaptığını ve yaptırımların 30 Haziran'a kadar ne şekilde kalkacağını gösteren taslak çalışmanın uzmanların çabalarıyla ayrıntılı bir şekilde hazırlamanın önemli olduğunu vurguladı.