İran'da halk cumhurbaşkanlığı seçimi için sandık başında

Cumhurbaşkanlığı seçimi için adayların niteliklerini ve liyakatlarını denetleyen Muhafızlar Konseyi, seçim için altı kişinin adaylığına izin verse de bunlardan ikisi seçimlere günler kala adaylıklarından vazgeçtiler. Kalan dört adaydan ise ılımlı-reformist aday Ruhani ile muhafazakâr aday Reisi ön plana çıkıyorlar.

İran’da Cumhurbaşkanlığı makamı, anayasal olarak dini liderden sonraki en yüksek makam. 1989 yılındaki anayasa değişikliğine kadar başbakanlığın daha ön planda olduğu ülkede, 1989 yılındaki söz konusu değişikliğin akabinde başbakanlık kaldırıldı ve ‘başkanlık’ sistemine geçildi. İran’da, en büyük yetkiler Dini Lider Ali Hamaney’in elinde bulunsa da Cumhurbaşkanı yürütme erkinin başında bulunuyor. 

'SORUNLU HAL ALABİLİR'

Sakarya Universitesi’nden İran uzmanı Mustafa Caner, muhafazakâr kanadın etrafında birleştiği İbrahim Reisi’nin kazanması durumunda ABD ve Körfez ülkeleriyle hâlihazırda gerilimli olan ilişkilerin daha da sorunlu bir hal alacağı öngörüsünde bulunmanın yanlış olmayaccağı görüşünde. Reisi lehine adaylıktan çekilen Tahran Belediye Başkanı Muhammed Bakır Galibaf’ın Reisi’nin olası bir cumhurbaşkanlığında cumhurbaşkanı birinci yardımcılığı görevine getirilmesinin söz konusu olduğunu söyleyen Caner, Devrim Muhafızlarına yakın ilişkilere sahip olan Galibaf’ın dâhil olduğu olası bir yönetimin Ortadoğu’ya yönelik ‘şahin’ politikasına devam edeceği görüşünde. İran’ın şimdiki Ortadoğu siyasetinin Obama döneminde ABD’nin izlediği pasif politika tarafından şekillendirildiğini ve Trump zamanındaki belirsiz Ortadoğu siyasetinin İran’ın ‘şahin’ tonlara yeniden dönüşüne zemin hazırlayabileceği belirtiliyor.

�

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani

İran’da Cumhurbaşkanlığı makamının ve yetkilerinin hafife alınmamasını vurgulayan Caner, “Genelde İran üzerine yapılan yorumlarda, her şeye kadir bir dini liderin olduğu ve geri kalan tüm siyasi makam ve mekanizmaların etkisiz olduğu yanılsaması hâkimdir. Ancak bu tamamen yanlıştır. Sistemde dini liderin mutlaka hesaba katmak zorunda olduğu çok güçlü makamlar bulunmaktadır. Cumhurbaşkanlığı da bunlardan biridir. İran siyasal hayatında tanık olduğumuz tipik manzaralardan bir tanesi, dini lider ve cumhurbaşkanı arasındaki uyuşmazlıktır. Ahmedinejad dönemi de Ruhani dönemi de bize bunun örneklerini vermektedir. Bu yüzden yeni seçilecek cumhurbaşkanı da şüphesiz güçlü bir makamın sahibi olacaktır.”

İran’da ‘tarafsız olma’ gibi yükümlülüğü bulunmayan Dini Lider Hamaney ise, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’ye yönelik eleştirilerinin dozunu artırdı. Ruhani’yi normal koşullar altında ‘eleştirmediği’ konuları seçim öncesinde gündeme getirerek Ruhani’yi bol bol eleştirdi. Hamaney, her ne kadar Hamaney’e sertçe eleştirmeye başlasa da, İran’daki kayıtlı 54 milyon seçmenin seçimin ilk turunda Ruhani’yi ikinci dönemi için seçmesi bekleniyor.

Cumhurbaşkanı adayı İbrahim Reisi

İran uzmanı Caner, “Ruhani'nin şansını bir nebze daha yüksek görüyorum. Bunun çeşitli sebepleri var. Her ne kadar Ruhani, ekonomik sorunların bazılarını çözmekte beklentileri yeterince karşılayamasa da İranlılar onun başlattığı açılım siyasetinden memnunlar. Muhafazakâr bir cumhurbaşkanının kendilerini tekrar Ahmedinejad dönemindeki tecrit edilmişliğe mahkum etmesini istemiyorlar. Ayrıca Ruhani, daha çok kentli orta sınıftan, öğrencilerden ve kadınlardan oluşan reformist seçmeni arkasında toplamış durumda. 2013'te olduğu gibi onların desteğine sahip. Donald Trump, elbette İranlı muhafazakarların sevdiği bir tonda konuşuyor. Onun İran karşıtı tutumu, İranlı muhafazakârların ABD'ye karşı olan güvensiz yaklaşımlarının bir nevi sağlamasını sağlıyor. Ancak ben muhafazakâr aday Reisi için bundan daha önemli olan bir etkenin, arkasındaki kurumsal destek ve güç olduğunu düşünüyorum. Özellikle Dini Lider Hamaney'in ona olan desteği, kendisi tarafından doğrudan ifade edilmese de oldukça aşikar. Bunun yanında Devrim Muhafızları gibi güçlü yapılanmalar da Reisi'yi destekliyorlar. Ek olarak Reisi şu anda muhafazakâr kitlenin ortak adayı olarak gözüküyor”

SON 24 SAATTE BUNLAR YAŞANDI