İran ve Batılı devletler nükleer müzakerelerde anlaştı
Güncelleme Tarihi:
İran ile Batılı devletler arasında Avusturya’nın başkenti Viyana’da gerçekleştirilen nükleer müzakerelerde anlaşma sağlandı. Türk Dışişleri, "Anlaşmanın güven verici bir anlayışla kesintisiz biçimde ve tam olarak uygulanmasının bölge barış, güvenlik ve istikrarı bakımından da hayati önem taşıdığını bu bağlamda vurgulamakta yarar görüyoruz" açıklaması yaptı. 11’inci Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ise anlaşmayı, "Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana diplomasinin elde ettiği en büyük zaferlerden birisi" olarak değerlendirdi.
İran'ın nükleer programını kısıtlaması karşılığında Tahran'a uygulanan yaptırımların hafifletilmesini öngören anlaşma, taraflarca kabul edildi.
İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, anlaşmaya varılmasını "tarihi bir an" olarak tanımladı ancak "kusursuz değil" diye konuştu. AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini ise anlaşmayı "tüm dünya için umut belirtisi" diye niteledi.
İkili daha sonra ortak basın toplantısı düzenleyerek, anlaşmaya varıldığını kamuoyuna resmen açıkladı. Mogherini basın toplantısında yaptığı açıklamada, bu anlaşma uyarınca, İran'ın hiçbir şekilde nükleer silah edinemeyeceğini ya da üretemeyeceğini belirtti. Zarif ise "Sayın Mogherini'nin İngilizce yaptığı açıklamaları Farsça tekrarlayacağım" diye konuştu.
OBAMA: DENETİM ÜZERİNE İNŞA EDİLDİ
Beyaz Saray'da basın toplantısı düzenleyen ABD Başkanı Obama İran'la yapılan anlaşmanın, güven üzerine değil, denetim üzerine inşa edildiğini söyledi.
Tahran'ın anlaşmayı ihlal etmesi halinde, tüm yaptırımların geri geleceği uyarısında bulunan Obama, bu anlaşmayla İran'ın nükleer silah elde edebileceği tüm yolların önünün kesildini söyledi.
SANTRİFÜJLERİN 3’TE 2’Sİ KALDIRILACAK
Obama, "Bu anlaşma sayesinde İran, nükleer silah için gerekli olan ham maddeler aşırı zenginleştirilmiş uranyum ve silah kalitesinde plütonyum üretemeyecek. Anlaşmayla İran, bomba için aşırı zenginleştirilmiş uranyum üretecek santrifüjlerin 3'te 2'sini kaldıracak. İran, zenginleştirilmiş uranyum elde etmek için geliştirilmiş santrifüjlerini gelecek 10 yıl kullanamayacak. İran aynı zamanda zenginleştirilmiş uranyum stokunun yüzde 98'ini elinden çıkaracak" diye konuştu.
Obama, İran'ın Arak ağır su reaktöründe değişikliğe gideceğini bilgisini vererek, Tahran yönetiminin gelecek 15 yıl içinde herhangi yeni bir ağır su reaktörü inşa etmeyeceği bildirdi.
RUHANİ: YENİ BİR SAYFA AÇILDI
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Tahran'da düzenlediği basın toplantısında, yaptırım politikasının hiçbir zaman başarılı olmadığını söyledi. Anlaşmanın kazan-kazan ilkesine dayalı olduğunu ifade eden Ruhani, "Ramazan boyunca birçok insan nükleer müzakere ekibimiz için dua etti. Onların duaları yanıt buldu" dedi.
Nükleer müzakerelerde anlaşmaya varılmasıyla dünya ile ilişkilerde yeni bir sayfa açılacağını söyleyen Ruhani, "Anlaşma yürürlüğe girdiği gün silah ve füzeler dahil bütün yaptırımlar kaldırılacak. Bankacılık ve mali yaptırımlar, sigorta ve taşımacılıkla ilgili yaptırımlar, petrokimya ve değerli madenlerle ilgili yaptırımlar ve ekonomik yaptırımların tümü askıya alınmayacak, tamamen kaldırılacak" dedi.
Dünyanın gözü, Almanya ve BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa'nın oluşturduğu P5+1 grubu ile İran arasında 17 gündür devam eden müzakerelerdeydi.
ANLAŞMAYA ANKARA'DAN İLK TEPKİ
SİLAH AMBARGOSU 5 YIL DAHA KALACAK
Anlaşmanın detayları konusunda Reuters'a bilgi veren diplomatlar, BM'nin İran'a uyguladığı silah ambargosunun beş yıl daha yürürlükte kalacağını, füze yaptırımlarının da sekiz yıl kaldırılmayacağını belirtti.
Batılı bir diplomat, Associated Press'e yaptığı açıklamada, anlaşma kapsamında Birleşmiş Milletler müfettişlerinin İran'da, denetim amacıyla askeri tesislere girmeleri konusunda uzlaşma sağlandığını belirtti. Diğer taraftan anlaşma kapsamında, İran'ın BM tarafından gelecek askeri tesislere giriş talebini sorgulama hakkı bulunuyor.
Reuters'a göre, eğer İran anlaşmayı ihlal ederse yaptırımlar 65 gün içinde tekrar başlayacak.
Dünyadaki nükleer reaktörler
Yüz sayfalık anlaşma metni üzerinde çalışmalar devam ederken dün ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ve İranlı mevkidaşı Muhammed Cevad Zarif ikili bir görüşme gerçekleştirmişti.
PETROL 1 DOLAR DÜŞTÜ
İran ile P5+1 ülkelerinin anlaşmaya vardığına dair haberler üzerine petrol fiyatları inişe geçti. Anlaşma haberlerinin ardından Türkiye'nin de akaryakıt fiyatlarını belirlemede ölçüt olarak kullandığı Brent petrolünün varil fiyatı yaklaşık 1 dolarlık düşüşle 57 doların da altına gerileyerek 56.94 dolara kadar indi.
ÇETİN PAZARLIK
Görüşmelere katılan diplomatlar, çözülmeyi bekleyen meseleler arasında Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun, İran'ın nükleer programının olası askeri boyutlarının teftiş edilmesi, İran'ın BM'nin silah ambargosunu kaldırması talepleri ve İran'ın nükleer faaliyetlerinin hiçbir BM Güvenlik Konseyi kararlarında yasa dışı olarak tanımlanmaması maddelerinin bulunduğunu söylemişti.
TÜRK DIŞİŞLERİ: HAYATİ ÖNEM TAŞIYOR
Türk Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada ise şöyle denildi:
“İran'ın nükleer programına ilişkin sorunun çözümü için diplomasiyi tek seçenek olarak gören Türkiye, P5+1 ile İran arasında uzun zamandır devam eden müzakerelerin "kapsamlı ortak eylem planı" adı verilen bir anlaşma üzerinde mutabakatla sonuçlanmasını memnuniyetle karşılamıştır. Tarafları bu neticeyi mümkün kılan çabaları için kutluyor; varılan anlaşmanın tüm unsurları ile uygulanmasına önem atfediyor; önümüzdeki dönemde uygulamanın denetlenmesinde merkezi rol üstlenecek olan Uluslararası Atom Enerji Ajansı ve uluslararası toplum ile tam bir şeffaflık temelinde anlaşmada öngörülen işbirliğinin hayata geçirilmesini bekliyoruz. Anlaşmanın güven verici bir anlayışla kesintisiz biçimde ve tam olarak uygulanmasının bölge barış, güvenlik ve istikrarı bakımından da hayati önem taşıdığını bu bağlamda vurgulamakta yarar görüyoruz.”
GÜL: EN BÜYÜK ZAFERLERDEN BİRİ
11’inci Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, İran'ın nükleer programı konusunda yürütülen müzakerelerde nihai anlaşmaya varılmasını, "Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana diplomasinin elde ettiği en büyük zaferlerden birisi" olarak değerlendirdi.
Gül, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye'nin süreci yakından takip ettiğini ve daima desteklediğini hatırlattı.
Kendisinin de Dışişleri Bakanlığı döneminde ve Cumhurbaşkanı olarak özel zaman ayırıp bu konuda çaba gösterdiğini, görüşmeler için bizzat Tahran'a gittiğini ve görüşmelerin bir kısmına da Türkiye'nin ev sahipliği yaptığını anlatan Gül, görüşmelerin başarıyla neticelenmesinden büyük memnuniyet duyduğunu vurguladı.
İSRAİL'DEN TEPKİ
Anlaşma, beklenildiği üzere İsrail'in sert tepkisine neden oldu. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, anlaşmayı "tarihsel" bir hata olarak nitelendirerek, "İran kesinlikle nükleer silahlara doğru bir yol izleyecek. İran'ın oraya varmasına engel olması gereken kısıtlamaların çoğu kaldırılacak" dedi.
İsrail Dışişleri Bakan Yardımcısı Tzipi Hotovel de Batılı devletleri "İran öncülüğündeki şer eksenine teslim olmakla" suçladı. Hovotely, "İsrail, bu anlaşmanın yürürlüğe girmesini engellemek için her yolu deneyecek" dedi.
İsrail, nükleer faaliyetlerini tıbbi araştırmalar için sürdürdüğünü savunan İran'ın atom bombası üretmeye çalıştığını iddia ediyor.
ESAD'DAN KUTLAMA
Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, en büyük destekçilerinden İran'ı, Batılı devletlerle vardığı anlaşmadan ötürü tebrik etti.
BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun ise, "İran ile 5+1 ülkeleri arasındaki tarihi anlaşmayı samimiyet ve memnuniyetle karşıladığını" açıkladı.