Hâlâ şansınız varken ABD’ye benzemeyin

Rehber, kalp krizini önlemede kolesterol düşürücü statin ilaçlarının daha yaygın olarak kullanılmasını tavsiye ediyor. İlaç sektörünün bu tavsiyelerden nasıl etkileneceği ya da rehberdeki risk hesaplamasının nasıl yapıldığı ise tartışmanın en can alıcı kısımları. Bilim, tarih boyunca kendini yenilemeyi bilmiş ve zaman içinde hatalarından dönmeyi başarmış. Son rehbere de birçok akademisyen bu gözle bakıyor. Mükemmel değil. Ama doğru bir başlangıç. Prof. Dr. Osman Müftüoğlu’nun geçen hafta Hürriyet’te üç günlük bir yazı dizisiyle ele aldığı rehberi, araştırmanın en önemli isimlerinden Dr. Jennifer Robinson ile konuştuk. Robinson’ın Türkiye’ye tavsiyesi şu oldu: “Sağlıklı bir yaşam şekli için sizin halen bir fırsatınız var. Daha hareketli olmak, fazla kilolu olmaktan kaçınmak ve sağlıklı bir beslenme alışkanlığına sahip olmak mümkün. Ve böylece bizim ABD’de izlediğimiz yoldan gitmek zorunda değilsiniz.”

STATİN HAYAT KURTARIYOR

Hazırladığınız rehberin ortaya koyduğu yeni çerçeve nedir?
-Statin tedavisinden yararlanacak dört farklı hasta grubu belirledik: 1) Daha önce kalp krizi ya da felç geçirmiş, kardiyovasküler hastalığı olan kişiler. 2) Kötü kolesterol denilen LDL seviyesi 190’nın üzerinde olanlar. 3) 40-75 yaş arasında, Tip-2 diyabeti olan kişiler. 4) 40-75 yaş arasında, gelecek 10 yıl içinde kardiyovasküler hastalık geçirme riski yüzde 7.5’in üzerinde olanlar.

Rehber, bilim çevrelerinde büyük tartışma başlattı. Tepkileri nasıl görüyorsunuz?
-En fazla tartışma yaratan, belirlediğimiz dördüncü grup oldu. Bu grup, öncelikli önleme grubu. Üstelik bu fayda, fazla bir yan etki olmadan elde edildi. Eğer statin kullanımını daha düşük seviyede tutarsınız, 10 yıllık dönemde kalp krizi riski yüzde 5 olanlara bile bunu uygulayabilirsiniz.

YÜZDE 5 RİSKTE BİLE FAYDALI

Bazı araştırmalara göre doktorlar düşük riskli hastalara ilaç tedavisi önermede isteksiz. Neden?
-Kimsenin bu konuda elinde klinik deneyler yoktu. Ancak şimdi ilaçların çok çok güvenli oldukları ortaya çıktı. Nadiren bazı kas şikâyetleri oluyor. Ya da çok az görülen bazı hemoroit vakaları. Bu durumda 10 yıllık riski yüzde 5 olanlar için bile bu faydalı bir tedavi.

KİMSE STATİNDEN ZENGİN OLMAZ

Bu rehberin ilaç sektörüne etkisi ne olur?
-Destek olacağı yönündeki bilgileri insanların nereden aldığını merak ediyoruz. Statin, ABD’de jenerik ilaç. Hiçbir ilaç şirketinin bizim rehberimizden bir menfaat sağlayacağını sanmam. Ayda 5 dolara (10 TL) mal oluyor. Kimsenin zengin olacağını sanmıyorum.
Doktorların yaklaşımı nasıl?
-Doktorlar statinin kalp krizini önlemede işe yaradığını anlıyorlar. Bu tedavi ölüm oranını azaltıyor. O yüzden bu hayat kurtaran bir tedavi ve doktorlar da hastaları bu konuda ikna edebilirler.
Başka bir sorun da hastaların ilacı düzenli olarak kullanma alışkanlığı olabilir mi? Çünkü yine araştırmalara göre bir yıl sonra çoğu ilacı almayı bırakıyor.
-Bu ilacı almanın kendi menfaatleri için olduğunu anlamalılar. Kalp krizi geçirmeyecekleri için şanslılar. Biz Amerika’da zengin ve şişmanızdır. Fazla egzersiz yapmazlar. Fazla yağlı beslenirler. Ve Amerika’da nüfusun sadece yüzde 10’u sağlıklı bir yaşam şekline sahiptir. Geri kalan yüzde 90’ın korkunç alışkanlıkları var. Bu da kalp krizi riskini artırıyor.

SİGARAYI BIRAK SPORA BAŞLA

Çözüm?

-Asıl önemlisi, insanlara sigara içmeyi bırakıp egzersiz yapmalarını söylemeye devam etmeliyiz. Ancak Amerikalıların yüzde 90’ı halen riskli bir yaşam şekli sürüyor. Öyleyse kalp krizlerini önlemek için daha fazla statin kullanmayı düşünme zamanı.
ABD’de yapılan araştırmaların yaşam şekli farklı ülkelere de tavsiye edilmesi konusunda bir şüpheniz var mı?
-Yüzde 7.5, yüzde 5 gibi risk değerlendirmeleri, klinik deneylerden geliyor. O yüzden ister Türk ister Çinli ister Amerikalı olsun, belirlenen bu değerler dünyadaki herkes için aynı. Türkiye’deki insanlar için yapılmış bir risk hesaplaması varsa, bu değerleri o hesaplamaya göre belirleyebilirsiniz. Böylece bundan en fazla kim fayda sağlar, bulursunuz.

TÜRKİYE’NİN FIRSATI VAR

Türkiye’dekilere ne tavsiye edersiniz?
-Türk halkına söylemek istediğim şu: Sağlıklı bir yaşam şekli için sizin halen bir fırsatınız var. Daha hareketli olmak, fazla kilolu olmaktan kaçınmak ve sağlıklı bir beslenme alışkanlığına sahip olmak mümkün. ABD’de izlediğimiz yoldan gitmek zorunda değilsiniz. Ben sağlıklı yaşam tercihleriyle kardiyovasküler hastalıklardan korunmak için Türkiye’nin önünde çok büyük bir fırsat olduğuna inanıyorum.

İKİ TARTIŞMA

RİSK HESAPLAMASI YANLIŞ Birçok bilim insanı, rehberin kime ilaç tedavisi yapılacağını belirleyen risk hesaplamasının yanlış olduğunu iddia etti. Harvard Üniversitesi araştırmacıları, rehberin 1990’lara ait verileri kullanarak yapılan bir risk hesaplamasına dayandığı için risk oranlarını olduğundan daha yüksek belirlediğini söylüyor. Böylece örneğin gerçek risk oranı yüzde 4 olan bir erkeğin rehberin risk hesaplamasına göre yüzde 8 riske sahip çıktığı savunuluyor. Rehberin hazırlayıcılarına göre ise bilim zaman içinde kendi hatalarını düzelten bir alan.
İLAÇ SEKTÖRÜ İHYA OLACAK Rehber, önümüzdeki 10 yıllık dönemde kalp krizi risk seviyesi yüzde 5 olan hastalarda bile statin tedavisinin işe yaradığını savunuyor. Tıp uzmanları ise bu tavsiyenin ilaç kullanımında bir patlamaya neden olacağını öngörüyor. Yapılan hesaplamalara göre yeni rehberden sonra Amerikalıların yüzde 15.5 olan statin kullanma oranı, yüzde 31’e çıkacak.