Flaş analiz: Kaybeden Barzani ve İsrail, kazanan ise...

KERKÜK BOZGUNU VE SONRASI

Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Mesut Barzani 16 Ekim’de tarihi bir bozgun yaşadı. Peşmerge, Barzani’nin “Son nefesimize kadar savunacağız” dediği, “Kürtlerin Kudüs’ü” olarak tarif ettiği Kerkük’ü neredeyse tek kurşun atmadan Irak merkezi hükümetine teslim etti. Bugün yenilgiyi perdelemek için “çekilme” diye anlatılsa da direnme kararlılığı sonrası yaşanan bozgun ortada. Irak ordusu kente girince Kerkük’te büyük bir kaos yaşandı. Savaşması beklenenler üstlerini değiştirip Erbil ve Süleymaniye yollarına döküldü. Mart ayında göndere çekilen Kürt Bölgesel Yönetimi bayrağı indirilerek Kerkük Valiliği’ne Irak bayrağı çekildi. Barzani’nin bağımsızlık hayalleri Hasasu nehrinin sularına karışan toz gibi dağıldı gitti. 

Kerkük’te dün yaşananların sadece Kürt siyasetine değil Irak ve bölge siyasetine, aynı zamanda bölgedeki küresel güçlerin mücadelelerine de etkisi olacak. İşte Kerkük sonrası Irak ve bölge senaryoları:

Kürdistan bağımsızlık referandumu söz konusu olduğunda Irak’ta iki yönlü bir çatışmanın başlayacağını söylemiştim. 

Birincisi Irak Merkezi hükümeti ve Erbil ekseninde Kürt-Arap çatışması. Bu gerilimin fay hatları tartışmalı bölgeler üzerinden çizilmiş durumda ve Irak’ın 16 Ekim hamlesiyle bu fay hattı tetiklendi. Peşmerge direnmediği için şiddetli çatışma yaşanmasa da Diyala, Musul gibi noktalarda devam etme eğilimi gösteriyor. İkinci eksen ise Kürtlerin kendi arasındaki iktidar mücadelesi. Bunun da ana hattı ağırlıklı olarak Barzani’nin Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ile vefat eden Talabani’nin Kürdistan Yurtseverler Birliği(KYB) arasında gibi görünüyor. Çekilme sırasında iki taraf arasında yaşanan gerilim, KYB’nin anlaşmalı çekildiği iddiaları ve gelen çatışma haberleri bunu doğruluyor. Bundan sonra olayların gidişatına göre sertleşebilecek bir Kürt iç savaşı kapıda.

ABD’NİN KÜRTLERE YENİ İHANETİ

Kerkük bozgunu yaşanırken Barzani’nin ABD’nin ve diğer Batılı müttefiklerin desteğe geleceği hesabıyla hareket ettiği, Trump’ın tarafsızlık ilan etmesiyle yaşanan hayal kırıklığı ile ortaya çıktı. ABD bir kez daha Kürtleri yüz üstü bırakmış oldu. Bunun da sadece Irak’ta değil bölge genelinde ciddi sonuçları olacak. Geçtiğimiz aylarda Suriye muhalefetine desteği çeken ABD’nin ne kadar güvenilir bir müttefik olacağını Suriye’deki PYD de değerlendirecek. Rusya bu durumu kullanarak PYD’yi yine kendi safına çekmeye çalışacak. Kürt siyasetinde de ABD’ye kuşku ile bakılacak. ABD’nin tavrı Irak-Suriye sınırlarının ötesinde tüm müttefikleri yeniden değerlendirmeye yapmaya zorlayacak. Almanya’nın da peşmergeye eğitimleri durdurması Kürt kartının Batı için umulduğu kadar güçlü bir kart olmadığı düşüncesini açıkça ortaya koyuyor.

ACEM OYUNU MU?

Kerkük meselesinin bir başka boyutu İran’ın bölgedeki etkisinin artması ve Türkiye-İran rekabeti. Kişisel görüşüm bütün bu yaşanan sürecin İran’ın Mart ayında Kerkük’e Kürt bayrağı çekme projesini desteklemesi, Irak’ın kuzeyindeki Türkiye etkisini dengelemeye, kırmaya çalışma hamlesiyle başladı. İran Türkiye’nin Barzani ile ilişkilerinden rahatsızdı. KYB’li Necmettin Kerim’e Kürt bayrağı çekme konusunda cesaret vererek Kürt milliyetçiliğini desteklemeyi hedefledi. Barzani içerideki durumunu geliştirmek için bu hamleyi devraldı, Türkiye’yi kızdırma pahasına üstlendi. İşler İran’ın istediği gibi giderken Barzani’nin işi bağımsızlık referandumuna kadar taşıması durumu değiştirdi. Barzani Türkiye’nin uyarılarını dinlese ve referandumdan vazgeçse bu oyun bozulabilirdi. Ancak o duygularının esiri oldu ve rasyonaliteyi bir kenara bıraktı. Türkiye iki kötü seçenekle karşı karşıya kaldı: Irak’ın bölünmesi ve yanı başında bir Kürt devletinin kurulması, Kuzey Irak’ta kurduğu ilişkilerin bozulması. İran da olayların kontrolden çıkarak yanı başında bir İsrail-ABD uydusu kurulması endişesiyle frene bastı. İki ülke durum değerlendirmesi yaptığında Türkiye ilk seçeneği tehlikeli bularak ikinci çıkarlarından vazgeçti. İran da Irak’ı ayakta tutma gereğinden hareketle Tahran-Ankara-Bağdat hattında üçlü ittifak kuruldu. Barzani’nin oyunu bozuldu.

TÜRKİYE-İRAN REKABETİ

Barzani’nin yaşadığı epik bozgun kendi iktidarını iyice tehlikeye attı. Görünüşe göre bundan sonra Kürt liderliği için yeni bir mücadele başlıyor. Muhtemelen IKBY’nin başına KYB ya da KYB-Goran koalisyonu gelecek. Bu durum otomatikman İran etkisinin Kuzey Irak’ta artması anlamına geliyor. Türkiye bu süreçte Kürtlerle Barzani’yi ayrıştırarak doğru masajlar verdi. Kapıları kapatmadı. Türkiye Barzani ile kurduğu ilişkileri şimdi KYB ve Goran ile kurmayı deneyebilir. Buradaki etkinliğini arttırabilir. İran ile rekabete girebilir. Neticede Türkiye Kürt bölgesinin önemli bir komşusudur ve etkinliği hafife alınamaz.

KRİTİK SİNCAR OPERASYONU

Önümüzdeki günler yine önemli gelişmelere gebe. Bu süreçte Irak-Türkiye ilişkilerinin gelişmesi, PKK’nın varlığının Irak Ulusal Güvenlik Kurulu tarafından “savaş sebebi” sayılması, terör örgütünün burada alanının daralması çok önemli gelişmeler. Türkiye’nin Kürt bölgesini by-pass ederek Irak ticaretini sürdürmesi, geliştirmesi, Arap dünyası ile bağlarını kurması da olumlu gelişmeler arasında. Bu yeni kurgu geliştirilerek Sincar’daki PKK varlığının yok edilmesi, Suriye’nin kuzeyindeki PYD bölgesi ile Irak Kürdistan’ının ilişkilerinin, lojistik hattının kesilmesi hedefler arasında yer almalı.

KAZANAN KAYBEDEN

Bu sürecin bir numaralı kaybedeni kuşkusuz tüm itibarını yitiren Barzani oldu. Onu destekleyen İsrail de hayal kırıklığı yaşıyor olmalı. ABD hem bir müttefikini hem de güvenilir müttefik olmayarak bu anlamda itibarını kaybetti. Türkiye Irak’ın kuzeyinde önemli bir ticari ortağını kaybetti. Ama diğer taraftan istemediği bir devlet oluşumunu önleyerek kazanan tarafta da yer alıyor. İran da kazananlar arasında. Irak’taki etkisini kuzeye yayma imkanı elde etti. Türkiye ile konu odaklı da olsa işbirliği imkanını test etti. KYB Kürt siyasetinin kazananı olarak öne çıkabilir. Irak Türkmenleri ve Araplar Kerkük’te kazananlar safında. Ama olayların hızla geliştiği bölgede kazanan/kaybeden dengesinin her türlü değişime açık olduğunu da söyleyelim.

Bugün Kerkük'te yaşananlar Mesut Barzani'nin ne kadar sığ görüşlü olduğunu; siyasetçi-stratejist olamadığını, basit bir aşiret lideri olarak kaldığını açıkça ortaya koydu. pic.twitter.com/qt3XY0ZQip

— Bora Bayraktar (@Bora_Bayraktar) October 16, 2017

SON 24 SAATTE YAŞANANLAR