Dünyanın en bilinen yemeklerinden biri mahkemelik oldu... Dava dosyası tam 2.752 sayfa! Bu tarif kimin?
Güncelleme Tarihi:
Tereyağlı tavuk yemeğinin 77 yıl önce "icat edildiği" restoranın kurucularının torunları, tarifin kime ait olduğuna dair bir anlaşmazlık yaşıyor. Üstelik mahkeme şikayetçi yönünde karar verirse, karşı taraf yüklü bir tazminat ödemek zorunda kalacak. Peki kim haklı?
Takvimler 1947 yılını gösterirken Peşaver'de doğup büyümüş olan Kundan isimli iki adamın yolu Delhi'de kesişti. Kundan ve Kundan, kısa süre içinde ortak oldu ve Moti Mahal ismini verdikleri restoranda Pencap bölgesi mutfağından yemekler sunmaya başladı.
İki Kundan'ın ailesi de hikâyenin bu noktasına kadar aşağı yukarı aynı şeyleri anlatıyor. Ancak konu, bu restoranda doğup tüm dünyaya yayılan bir yemeğin tarifinin kime ait olduğuna gelince işler değişiyor. Zira iki aile de tereyağlı domates soslu tavuğu ilk pişirenin kendi dedeleri olduğu konusunda ısrarcı. O kadar ki ailelerden biri konuyu mahkemeye taşımış durumda.
Hintçe adı murgh makhani olan, zaman zaman menülerde İngilizce butter chicken adıyla karşımıza çıkan bu yemek için tavuk etleri baharatlar ve yoğurtla marine ediliyor. Diğer yanda yine bol baharatlı, tereyağlı koyu kıvamlı bir domates sosu hazırlanıyor. Marinasyondan alınan etler tandırda pişirilip dinlendirildikten sonra bu sosa ekleniyor. Biraz su ilavesiyle bir taşım daha kaynatılan yemek, pilavla ya da naan ekmeğiyle servis ediliyor.
Dünyanın neresine giderseniz gidin Hindistan'ın kuzeyine ait yemekler servis eden restoranların menülerinde tereyağlı tavuğu bulmak mümkün.
Elbette bu kadar yaygın tüketilen bir yemeği tek bir kişinin icat ettiğini kanıtlamak oldukça zor. Dahası üzerinden 70 yıldan fazla zaman geçmişken böyle bir çabanın boşa olduğu da söylenebilir. En önemlisi de bir yemeğin ilk halinin en iyi hali olacağının da bir garantisi yok.
Ancak söz konusu tereyağlı tavuk olduğunda mahkemenin kararı oldukça önemli. Zira birincisi, davacı taraf ciddi bir tazminat talep ediyor. İkincisi de neredeyse modern Hindistan'la yaşıt yaklaşık 80 yıllık bir restoranın mirası söz konusu.
Moti Mahal'in tereyağlı tavuğu
2.752 SAYFALIK DAVA DOSYASI
Delhi Yüksek Mahkemesi'ne sunulan 2.752 sayfalık dava dosyasında, şikayetçi olan taraf Kundan Lal Gujral'in halihazırda Moti Mahal'i işletmekte olan ailesi. Davalı taraf ise bir zamanlar Gujral'in ortağı olan Kundan Lal Jaggi'nin mirasçıları.
Jaggi'nin torunu, şu an Moti Mahal'e rakip bir restoranlar zinciri olan Daryaganj'ı işletiyor. Aile, tereyağlı tavuğun tarifini bulan kişinin dedeleri Kundan Lal Jaggi olduğunu öne sürüyor. Dava da tam olarak bu iddiaya karşı açılmış durumda.
Mahkemeye sunulan belgelere göre, henüz buzdolaplarının yaygın olmadığı bir dönemde Kundan Lal Gujral, her gece artan tavuk tandırları nasıl değerlendireceğini düşünürken, domates, krema, tereyağı, baharatlar ve domatesin asidini kırmak için şeker kullanarak bu sosu pişirdi ve ortaya tereyağlı tavuk çıktı.
YOKSA YOKLUKTA TESADÜFEN Mİ BULUNDU?
Öte yandan Jaggi'nin torunu Raghav Jaggi, tereyağlı tavuk tarifini dedesinin tesadüfen geliştirdiğini iddia ediyor.
Jaggi'lerin anlatımına göre, bir akşam geç vakitte mutfakta stoklar neredeyse boşalmış, sadece birkaç parça tavuk tandır kalmıştı. O sırada restorana gelen kalabalık bir müşteri topluluğu Jaggi'den koyu bir sos yapmasını ve tavukları içine atmasını, böylece herkesin doyurucu bir yemek yiyebilmesini talep etti.
Elinde kalan malzemelerle idare etmeye çalışan Jaggi, domates, tereyağı ve birkaç baharatı karıştırdıktan sonra önceden pişirilmiş tavuk tandırları sosun içine attı. Hatta bu nedenle günümüzde dahi tavuklar önden tandırda pişiriliyor, sonra makhani (tereyağı) sosuna atılıyor.
Ne var ki Gujral ailesi bu açıklamayı inandırıcı bulmuyor. Mahkemeye sunulan belgelerde, "Tereyağlı tavuk sosunu 'ayaküstü' üretmek mümkün değildir" deniyor.
GUJRAL'LER 240.000 DOLAR TAZMİNAT İSTİYOR
Yemek, Jaggi ailesinin 2019 yılında kurduğu Daryaganj restoranlar zincirinin menüsünde "Orijinal 1947 Tereyağlı Tavuk" adıyla yer alıyor.
Gujral'in torunu Monish Gujral, The New York Times'a yaptığı açıklamada, açtıkları davanın amacının Daryaganj'ın menüsünden bu yemeği kaldırtmak olduğunu belirtti. Gujral'ler ayrıca telif ihlali ve haksız rekabet suçlamalarıyla 240.000 dolar tazminat talep ediyor.
Dava dosyasında tereyağlı tavuğun yanı sıra mercimekle yapılan bir yemek olan dal makhani de yer alıyor.
Delhi'nin güneyinde bulunan restoranında açıklamalarda bulunan Monish Gujral, "Tavuk tandırı, tereyağlı tavuğu ve dal makhani'yi dedemin icat ettiği tarihi kayıtlara geçmiştir. Dedem yıllar içinde bunun için pek çok ödül aldı, röportajlar verdi. Jaggi ailesinin üyeleri de o esnada oradaydı. Neden seslerini çıkarmamışlar? Neden 'Bunda bizim de payımız var?' dememişler" ifadelerini kullandı.
Daryaganj'ın domates sosunun kıvamı daha farklı
MÜDAVİMLERİ SENELERDİR MOTİ MAHAL'DEN VAZGEÇEMİYOR
Başlangıçta Moti Mahal, Eski Delhi'de bulunan bir açık hava restoranıydı. Misafirler mekânın mütevazı mutfağını ziyaret edebiliyor yemeklerini pişerken görebiliyordu. Bölgedeki esnaf arasında o günleri hatırlayan ve anlatan pek çok kişi bulunuyor.
70'lerde lüks bir alışveriş merkezinin zemin katına yerleşen restoran kısa süre önce bir üst kata taşındı. Bugün yemek için eski adrese giden müşteriler, oklarla üst kata yönlendiriliyor.
Restorana gelenleri Kundan Lal Gujral'in fotoğrafı ve "tavuk tandır, tereyağlı tavuk ve dal makhani'nin mucidi" sözleri karşılıyor. Mekânın iç duvarları da Gujral'in tanınmış siyasetçiler ve Bollywood yıldızlarıyla çekilmiş fotoğraflarıyla dolu.
Müşterilerin birçoğu, senelerdir aynı lezzetlerin keyfini çıkaran müdavimler.
Aradan geçen 77 yılda yemeklerin bazılarının lezzetleri ister istemez değişmiş durumda. Zira birkaç yıl önce çevre kirliliğini önleme amacıyla kömürle çalışan toprak fırınların kullanımı yasaklandı. Tavuk tandır artık gazlı çelik fırınlarda pişiyor. Bu da yemeğin tadını değiştiren bir etken.
O müdavimlerden biri 80 yaşındaki Raksha Bahl. Evlilik yıldönümünde, yıllar önce kaybettiği eşinin anısını yaşatmak için oğluyla Moti Mahal'e gelen Bahl, "Komşu eyalette yaşasak da kutlamalar için kilometrelerce yol gelir burada yemek yerdik" diye konuştu. Bahl, tavuklar artık kömür ateşinde pişmediği için yemeğin lezzetinin eskisi gibi olmadığını da belirtti.
Bahl'in oğlu Pawan da "Pencaplılar tereyağlı tavuk yediklerinde kendilerini iyi hissederler. Bence en iyi tereyağlı tavuğu Moti Mahal yapıyor" dedi.
TARİFİ KİMİN BULDUĞU BAZI MÜŞTERİLERİN UMURUNDA DEĞİL
Diğer yandan Raghav Jaggi, Daryaganj'ı 2018 yılında dedesi öldükten kısa bir süre sonra açtı. Bu restoranın ambiyansı Moti Mahal'den oldukça farklı. Moti Mahal'in salaş ve geleneksel havasına karşın Daryajang çok daha modern ve şık bir restoran.
Bununla birlikte Daryaganj'ın reklamlarında da Dede Jaggi'nin ünlülerle çekilmiş fotoğraflarının yanı sıra "tereyağlı tavuğun ve dal makhani'nin yaratıcılarından" ifadeleri dikkat çekiyor.
Daryaganj'ın menüsünde 1947'de geliştirilen özel tarifle yapıldığı belirtilen Orijinal 1947 Tereyağlı Tavuk yemeğinin yanı sıra Bugünün Tereyağlı Tavuğu da bulunuyor. 1947'de modern mutfak araçları bulunmadığından, ilk yemeğin sosu daha taneli, ikinci yemek ise daha pürüzsüz bir sosa sahip.
22 yaşındaki reklamcı Mishika Verma, orijinal versiyonu daha çok beğendiğini belirterek, "Buranınkini Moti Mahal'e tercih ediyorum çünkü daha gerçek. Başka yerlerde yediklerimiz çok daha kremalı ve ağır oluyor" dedi.
Tarifin sahibinin kendisini ilgilendirmediğini de sözlerine ekleyen Verma, "Bu iddialar onlar için önemli olabilir, bunu anlıyorum. Ama nihayetinde ben buraya lezzeti için geliyorum" diye konuştu.
The New York Times'ın "Who Created Butter Chicken? India’s Great Curry Clash." başlıklı haberinden derlenmiştir.