Satrançta skandal! Şampiyon bir hamle yaptı ve maçtan çekildi... "Konuşursam başım büyük derde girer"

ABD'li genç büyükusta Hans Moke Niemann, geçtiğimiz hafta pazartesi günü katıldığı çevrimiçi satranç turnuvasında dünya şampiyonu Magnus Carlsen'le karşı karşıya geldi.

Niemann müsabakayı iki geleneksel piyon hamlesiyle açtı. Norveçli rakibinin satranç kitaplarında bile görülmemiş karşı hamlesi ise herkesi şoke etti: Carlsen ikinci hamlesinde hiçbir açıklama yapmadan müsabakadan çekildi.

Ancak profesyonel satranç dünyasını yakından takip edenler Carlsen'in bu kararının buzdağının suyun üzerindeki kısmı olduğunu farkındaydı. Zira dünyanın en elit beyinlerinin oluşturduğu satranç camiası, neredeyse 1 aydır çok büyük bir skandalla çalkalanıyor.

Dilerseniz önce en başa dönelim "Ne olmuştu?" sorusuna bir yanıt verelim.

Her şey Eylül'ün ilk haftasında Carlsen'in ABD'nin Missouri eyaletinin St. Louis şehrinde gerçekleşen Sinquefield Kupası'nda Niemann'a karşı oynadığı müsabakayı kaybetmesiyle başladı. Ondan önceki 53 maçında yenilmemiş olan Carlsen, bu mağlubiyetten birkaç saat sonra daha da şaşırtıcı bir şey yaparak turnuvadan tamamen çekildiğini duyurdu.

HİLE İDDİALARI HIZLA YAYILDI

New York'ta yaşayan bir lise öğrencisi olan Niemann maçtan sonra yaptığı açıklamada, bu galibiyetin hızlı ilerleyişinin bir göstergesi olduğunu belirterek, "Bana karşı kaybetmek dünya şampiyonu için utanç verici olsa gerek. Onun için üzüldüm" ifadelerini kullandı.

Diğer yandan Carlsen çekilme kararının gerekçesine dair net bir açıklama yapmasa da satranç dünyası satır aralarını okuma konusunda oldukça hızlı davrandı. Carlsen'in Niemann'ın maçta hile yapmasına tepki olarak böyle hareket ettiği iddiaları kısa süre içinde hızla yayıldı.

Örneğin dünya klasmanında 6'ncı sırada yer alan ABD'li büyükusta Hikaru Nakamura, Wall Street Journal'a yaptığı açıklamada, "Bence Magnus, Hans'ın hile yaptığını düşünüyor" derken suçlamaların "kanıtlanmadığını" belirtiyordu.

İlerleyen günlerde camiadaki birçok kişinin spekülasyonlarıyla dahil olduğu dev bir skandal patlak verdi.

MOURINHO'NUN VİDEOSUYLA HER ŞEYİ ANLATTI

Carlsen'in 5 Eylül'de paylaştığı bir tweet de alevleri körükledi. Carlsen'in "Turnuvadan çekildim, Saint Louis Satranç Kulübü'nde oynamaktan her zaman zevk aldım ve gelecekte geri dönmeyi umuyorum" şeklindeki tweet'inin ekindeki minik video çok şey anlatıyordu. Videoda ünlü teknik direktör Jose Mourinho, bir basın toplantısında gazetecilerin sorularını yanıtlıyor ve hakemlerin takımına karşı aldığı kararlardan duyduğu memnuniyetsizliği, "Konuşmamayı tercih ediyorum. Konuşursam başım büyük derde girer" sözleriyle ifade ediyor.

I've withdrawn from the tournament. I've always enjoyed playing in the @STLChessClub, and hope to be back in the future https://t.co/YFSpl8er3u

— Magnus Carlsen (@MagnusCarlsen) September 5, 2022

Satranç camiasından bir kesim Carlsen'den daha fazla açıklama yapmasını talep ederken internet dedektifleri de Niemann'ın eski maçlarını mercek altına alarak şüpheli hamlelerin izin sürdü. İşi bir üst seviyeye taşıyanlar ise Niemann'ın kendi oyun sonrası analizlerini dahi çalışarak çeşitli pozisyonlara dair yaklaşımlarını anlamaya çalıştı.

Sinquefield Kupası yetkililerinin gelişmiş yazılımlarla yaptığı incelemelerde Niemann'ın oyununda bir uygunsuzluk bulunamadı. Buna rağmen organizasyon yetkilileri Carlsen'in üstü kapalı suçlamalarının etkisiyle etkinlikteki güvenlik önlemlerini artırdı. Örneğin oyun yayınlarına 15 dakikalık bir gecikme uygulandı bu sayede oyuncuların dışarıdan destek alması zorlaştırıldı. Ayrıca şüpheli radyo frekansları için fazladan taramalar eklendi, oyuncular müsabakaların yapılacağı salona girmeden önce metal detektörlerinden geçirildi.

Niemann ise turnuvadaki ilk üç maçından ikisini kazanırken sonraki altı maçta ya kaybetti ya da berabere kaldı.

ESKİ MAÇLARA BAKILDI, GERÇEK ORTAYA ÇIKTI

Diğer yandan Niemann, gerçek hayatta katıldığı müsabakalarda Carlsen'e ya da başka bir rakibe karşı hile yaptığını defalarca kesin bir dille reddetti. Ancak daha önce çevrimiçi müsabakalarda iki kez "kural dışı destek" aldığını kabul etti ve bunları birer "gençlik hatası" olarak nitelendirdi. Niemann'ın üyeliğini askıya alan Chess.com'dan yapılan açıklamada ise genç ABD'linin karıştığı hile olaylarının kapsamının çok daha geniş olduğuna işaret edildi.

Chess.com'un tepe yöneticisi Danny Rensch'in imzasını taşıyan açıklamada, "Kendisiyle ilgili kararımıza ilişkin ayrıntılı delilleri Niemann'la paylaştık. Buna Chess.com üzerinden yaptığı maçlardaki hilelerinin büyüklüğü ve sayısına dair açıklamasıyla çelişen bilgiler de dahil" ifadeleri kullanıldı.

BİR KEZ DAHA KARŞI KARŞIYA GELDİLER

Bütün bunların ardından Carlsen ve Niemann'ın bu kez bir çevrimiçi müsabakada karşı karşıya geleceğinin açıklanmasıyla bütün nefesler tutuldu. Pazar günü başlayan Julius Baer Nesil Kupası'nın favorisi olan Carlsen, ikinci turnuvayı izleyen herkesin merakla beklediği maça çıktı.

Ancak yukarıda da dediğimiz gibi beklentiler boşa çıktı ve müsabaka Carlsen daha ikinci hamlesini yapmadan sona erdi.

Turnuvanın canlı yayını sırasında yaşanan olay izleyiciler üzerinde dramatik bir etkiye de neden oldu. Ekranda bir anda "Carlsen kaybetti" yazdı ve kamera kapandı.

Kadınlar Büyükustası unvanının sahibi Tania Sachev'in canlı yayındaki tepkisi maçı izleyen herkesin şaşkınlığını yansıtıyordu. Heyecan içinde "Ne oldu? Ne?" diyen Sachev, "Magnus Carlsen oyunu bıraktı, yerinden kalktı ve ortamı terk etti... Şu an tek bildiğimiz bu" diye konuştu.

Both player cam reactions as Magnus resigns #ChessChamps pic.twitter.com/rYfw5OY79Z

— Meltwater Champions Chess Tour (@ChampChessTour) September 19, 2022

Carlsen'in temsilcileri de kendisine defalarca dünya şampiyonluğu kazandıran eski antrenörü Peter Heine Nielsen de yorum taleplerine yanıt vermedi.

CEP TELEFONU OLAN HERKES BUNU YAPABİLİR

Bu noktada akla şöyle bir soru geliyor: Satrançta nasıl hile yapılır ve bu hile nasıl gizlenir? Cevap ise hepimizin cebinde, çantasında, hatta muhtemelen bu haberi okuduğu sırada elinde duruyor.

Geçtiğimiz 20 yılda satranç teknolojisi o kadar ilerledi ve o kadar mobilleşti ki, elinde bir akıllı telefonu olan herkes Carlsen'i alt edebilecek kadar güçlü yazılımlara sahip internet sitelerine ulaşabiliyor. "Satranç motoru" adı verilen bu sitelerin hesaplama gücü o kadar büyük ki saniyeler içinde oyunun çok ileri aşamalarını öngörmek mümkün oluyor.

ABD'li büyükusta Maurice Ashley, Wall Street Journal'a yaptığı açıklamada, "Bir cep telefonuna kurulmuş herhangi bir satranç yazılımı, dünya şampiyonunun oynadığından bile iyi hamleler önerebilir" diye konuştu.

TUVALETTE KOPYA ÇEKENLER ÇOĞUNLUKTA

Peki müsabaka sırasında oyuncu satranç motoruna nasıl erişiyor?

İşin ironik olan tarafı, bu mükemmelleşmiş teknolojileri kullanmanın yolunun çok sıradan ve eski usul metotlardan geçmesi. Stratejik düşünme konusunda deha seviyesinde kabul edilen oyuncuların hile yapma becerileri çoğu örnekte tuvalet molası alıp gizli gizli telefona bakmakla sınırlı.

Örneğin 2006 yılında gerçekleşen Dünya Şampiyonası sırasında Veselin Topalov'un ekibi Vladimir Kramnik'i çok fazla tuvalet molası almakla suçladı. Suçlama kanıtlanamadı ama çözüm olarak organizatörler oyuncuların aynı tuvaleti kullanmaları kuralını getirdi.

Üstelik üst düzey satrancın tek tuvalet skandalı bu değildi. Dünya Satranç Federasyonu, 2019 yılında aldığı bir kararla aynı zamanda Bangladeş ve Çek Cumhuriyeti'ni de temsil etmekte olan Letonya büyükustası Igors Rausis'i tuvalette akıllı telefon kullandığı gerekçesiyle müsabakalardan men etti.

PANDEMİDE HİLE REKORLARI KIRILDI

Pandemi döneminde birçok turnuvanın çevrimiçi ortama taşınması, tuvalet aralarını sorun olmaktan çıkardı ama hile olayları devam etti hatta patlama yaptı. Tabii hileyi yakalamak için kullanılan araçlar da hızla geliştirildi.

Chess.com'dan Kasım 2020'de yapılan açıklamada, 30 gün içinde fair-play kurallarını ihlal eden 18 bin hesabın kapatıldığı bildirildi. Bu sayı sitenin kuruluşundan o güne görülen en büyük aylık hile olayı olarak kayda geçti. Açıklamada kapatılan hesaplarının sahiplerinin bazılarının sıradan oyuncular bazılarının ise büyükustalar olduğu belirtildi.

Ancak en üst düzey fiziksel turnuvalarda dahi rahat rahat hile yapılabiliyor olması, satrancın geleceği için büyük bir tehlike. Bir suç ortağı, bir satranç motoru, birkaç tane de gelişmiş iletişim cihazı olan herkes bunu yapabiliyor.

Ashley, "Böyle utanmaz bir hareket yapabilmek için ihtiyacınız olan tek şey gelişmiş bir iletişim cihazı" diye konuştu.

UFAK BİR TİTREŞİM YETERLİ

Kulağa takıldığında kesinlikle dışarıdan görünmeyen kulaklıklardan sadece üzerinde taşıyan kişinin hissedebileceği kadar hafif titreşimler veren aletlere kadar birçok cihaz bu amaçla kullanılabiliyor. Bazıları o kadar küçük ki ayakkabının içinde dahi rahatça saklanabiliyor. Böyle bir cihazın yanına bir de maçı canlı izleyip satranç motorunu kullanarak bir sonraki oyuncuya iletecek bir yardımcı eklendi mi herkes şampiyonluğa oynayabiliyor.

Yetkililerin oyuncuyu suçüstü veya tuvalette yakaladığı durumlar haricinde bir büyükustanın tahtada oynanan oyunlarda hile yaptığını kanıtlamak çok zor. Müsabakaların önemli bir kısmı maçın orta kesimine denk gelen ve dengeyi değiştiren muğlak kombinasyonlarla kazanılıyor ya da kaybediliyor.

Bunun pratikteki anlamı şu: Hile yapan oyuncu sadece birkaç kritik hamlede desteğe ihtiyaç duyuyor. Çok belli belirsiz bir titreşim oyuncuya "Piyonunu değil atını oyna" mesajını gönderiyor. Söz konusu kişi büyükusta olduğundan satranç motorunun hangi taşı işaret ettiğini anladığı anda neden o hamleyi yapması gerektiğini de kolayca anlayabiliyor. O noktada gereken tek şey atı alıp siyah ya da beyaz karelerden birine taşımak oluyor.

Carlsen'in çekilmesinin ardından Sinquefield Kupası yetkililerinin aldığı güvenlik önlemlerini yukarıda sıralamıştık. Ancak satranç camiasının önde gelen isimleri bir adım daha ileri gidilmesini, yayınlarda daha uzun süreli gecikmeler uygulanmasını ve oyunculara daha sıkı denetimler yapılmasını talep ediyor. Rus büyükusta Ian Nepomniachtchi'nin şakayla karışık yaptığı "soyunma odasında çıplak oynama" teklifi de buna işaret ediyor. Her ne kadar espri olsa da Nepomniachtchi'nin bu sözleri, hile ihtimalini dahi ortadan kaldırmak isteniyorsa ne kadar uç önlemler alınması gerektiğini net bir biçimde ortaya koyuyor.