Denizden Haç çıkarma ya da “Ta Fota” (Işıklar ) töreni....

Hristiyan Ortodoks inancına göre Hazreti İsa'nın doğumu ve vaftiz edilişi geleneksel olarak her yıl 6 Ocak tarihinde  'denizden haç çıkarma' töreniyle kutlanıyor.

"Işıklar" bayramı sadece Ortadoks Rumlara özgü bir kavram değil. Bu törenlerin binlerce yıllık geleneklerden günümüze taşındığını biliyoruz. "Ta Fota"  ya da Süryanilerin "Denho günü " konusunda farklı açıklamalara rastlanmaktadır.Bu geleneğin tam olarak kökenlerine inen akademik bir araştırmaya da rastlanmamıştır.Bu folklorik ritüelin derinnlemesine analizi sanırım son derece zengin açılımlar getirebilecek semboller ve folklorik öğelerle yüklüdür.

Hıristiyan inancına göre her Hıristiyan çocuk, doğumunu izleyen ilk aylarda vaftiz edilir. Çocuk, vaftizle insanlığın günahlarından arınır, yeniden doğar ve "Tanrı `nın Krallığına" katılarak ruhsal yaşama başlar.
Süryaniler Hz . Isa `nın vaftizini "Denho Günü"`nde kutlarlar . Bu bayramda "Isa Mesih "i temsil eden haç, bir kabın içindeki suya bırakılır. Cemaatten biri, Isa Mesih `in sağdıcı olur ve kap kilisenin içinde törenle dolaştırıldıktan sonra, herkes bu sudan bir miktar alıp evine götürür.

 Hıristiyanlar  Hz . İsa'nın  , Ürdün Nehri `nde vaftiz edildiğine inanırlar.: 6 Ocak tarihinde bu olayın anısına ve onu temsilen deniz , göl ve nehirlere yakın olan kiliselerdeki cemaat ve ruhani temsilciler, ayinin ardından sahile giderler. Kutsal haç, dualar eşliğinde ruhani lider tarafından suya atılır. Burada hazır bulunan gençler, suya atlayıp yüzerek, haçı almak için yarışır. Haçı çıkaran genç , ruhani lider tarafından bir altın haç ile ödüllendirilir.

Suların kutsanmasını temsil eden bu gelenek, İstanbul `un sahil semtlerinde asırlardır sürdürülmektedir.Bazı yorumculara göre de Ta Fota gününün anlamı şöyle izah edilmektedir: "Rivayete göre  İsa'nın doğum günü olarak kabul edilen 25 Aralık'ta, öteki dünyadan  yol açılınca, fırsat bulan "ecinniler" dünyamıza doluşmuşlar. "Kirletmedik" yer bırakmamış, evlerin altını üstüne getirmişler. 12 gün boyunca bunlarla baş edilememiş. 12 gün sonra Hz. İsa vaftiz edilmiş. Onun suya girmesiyle tüm sular kutsanmış. Gökyüzü açılmış, yeryüzüne nur inmiş. Bu kutsal güne 'Işıklar' anlamına gelen Ta Fota adı verilmiş."

Rum Ortodoksların geleneksel "Işıklar töreni", İstanbul'da son birkaç yıldır protestoların ve olağanüstü güvenlik önlemlerinin gölgesinde yapılıyor.1980'lerde terör olaylarından dolayı birkaç yıl kesintiye uğradı. Haliç'teyse denizin kirliliği nedeniyle uzun bir süre yapılamadı. Bunun dışında bu gelenek yüzyıllardır devam ediyor. Son birkaç yıl protestolar oldu. Yeşilköy'de çok az kesintiye uğradı. Oranın dokusu çok bozulmadı. Haliç civarının dokusu, nüfus yapısı çok değişti.İstanbul'da denizden haç çıkarma törenleri iki kez sekteye uğradı. Önce 70'lerde Kıbrıs Çıkarması'nın yaşandığı dönemde. Sonra 1980'lerin sıkıntılı ortamında. Fener Rum Patrikhanesi'yse Balat'ta tam 50 yıl boyunca tören yapamadı.

Haliç'in sularının temizlenmesinin ardından 2003 yılında törenler yeniden yapılabildi. Gerginlik de iki yıl önce törenin 'Haçın düştüğü yer bizim' anlamına geldiğini söyleyen bir  grubun protestosuyla başladı. Kayıklarla tören alanına protestoculara  göre : "Haliç'ten haç çıkarmak İstanbul'u Konstantinopolis yapmaktır." Bu protestolara destek veren siyasi gücün etnik ve dini aidiyete dayanan bu söyleminin binlerce yıldır bu topraklarda var olan kültürel ve folklorik değerleri yok etmeye yönelik olduğu anlaşılmaktadır.