Clinton "ABD'li şehitleri" aradı

ABD Başkanı Bill Clinton, Vietnam'ın başkenti Hanoy'un kuzeyinde çeltiktarlaları içindeki Tien Çau köyü yakınında Vietnam Savaşı'nda (1964-1975) ölen ve halen kayıp 1498 Amerikan askerinin cesetlerinin izlerinin aranması için yapılan kazıya katıldı.

ABD Hava Kuvvetleri'nden Pilot Yüzbaşı Lawrence Evert'in 1967'de düştüğü yerde, Amerikalı ve Vietnamlı uzmanlarla Vietnamlı köylülerce dikkatle yapılan kazıyı izleyen Clinton'ın yanında, Pilot Evert'in iki oğlu da vardı. Yüzbaşı Evert, komünist savunma birliklerince düşürüldüğünde, korkunç savaştaki son görevindeydi.

Üssüne dönebilseydi, dünyaya gelen dördüncü çocuğu kız bebeğini görebilecekti. Evert'in iki oğlu, 33 yıl 10 gün sonra babalarının 8 Kasım 1967'de Vietnam'da düştüğü yere geldi. Evert'in iki oğlu, çeltik tarlası ortasındaki yere çocuklarının fotoğraflarını ve bir bilezik bıraktılar.

Uzmanlar, uçak parçaları arasında olası kemik ve mikroskopik doku parçaları arıyor. Vietnam'da kayıp Amerikan askerlerinin aranması için resmi 6 araştırma yeri var.

Savaş kayıpları için yürütülen ortak araştırma konusunda Vietnamlılara özellikle şükran duygusunu ifade eden Clinton, Tien Çau mevkiine gelmek için 50 dakika kara yolcululuğu yaptı ve hasır yassı koni şapkalı köylüler ve ülkeye özgü sular içindeki sevimli mandalar arasından geçti.

Clinton'ın 1993 Ocak ayından beri iki dönem süren iktidar döneminde, Amerikan ordusunun Vietnam'dan çekildiği 1973'ten beri, kayıp Amerikan askerlerinde ölü veya esir akıbeti tespit edilebilen asker sayısı, tüm kayıpların hemen hemen yarısını buldu.

İç işlerimize karışmayalım

Clinton'ın onuruna Hanoy'da verilen akşam yemeğinde konuşan Vietnam Devlet Başkanı Tran Duc Luong, konuk ABD Başkanı'nın tarihi ziyaretine halkın gösterdiği ilginin çok büyük olduğunu ifade etti.

ABD Başkanı da iki eski düşman ülkenin, savaşta tohumları ekilen ortak derin acılarla birbirlerine bağlı olduğunu söyledi. Ancak Devlet Başkanı Tran Luong, Clinton'ın dün Hanoy Üniversitesi'ndeki konuşmasında, "bireysel haklar, demokrasi" gibi konulara değinmesine karşılık, iki ülkenin karşılıklı yararlar üzerine kurulu olan ilişkilerinde birbirlerinin iç işlerine karışmamaları gerektiğini, çünkü Vietnam'ın ABD'den çok farklı toplumsal yapısı, kültürü ve tarihi olduğunu nazikçe vurguladı.

MAİ LAİ

1994'te Vietnam'a ticari yaptırımları kaldıran Clinton hükümeti, ertesi yıl da Hanoy'la tam diplomatik ilişki (11 Temmuz 1995) kurma yoluna girdi ve bugüne gelindi. Savaşın sayısız facialarının bazılarının hatırlanması için iki kahraman Amerikan askeri, 16 Mart 1998'de Vietnam'ın Mai Lai köyündeydiler.

ABD için bir kabusa dönüşen ve ağır yenilgiyle sonuçlanan Vietnam Savaşı'nın en yürek dağlayıcı kıyımlarından biri olan Mai Lai köyü katliamında, Vietnamlı köylüleri kurtarmak için canını ortaya koyan iki kahraman Amerikalı asker, katliamın 30. yıldönümünde bu köye gitti.

"ABD Silahlı Kuvvetleri'nin tarihindeki en utanç verici olay" olarak değerlendirilen katliam, hem Amerikan kamuoyu hem dünya kamuoyu vicdanında, ABD'nin Vietnam Savaşı'nda bütünüyle mahkum olması sonucunu doğurmuştu.

16 Mart 1968 Cumartesi günü, helikopterleriyle Mai Lai kıyımına engel olmak isteyen ve silah arkadaşlarına namluyu doğrultmak pahasına Vietnamlı masum insanları kan gölünden yukarıya taşımaya çalışan teknisyen başçavuş pilot Hugh Thompson ile helikopter kapı nişancısı Lawrence Colburn'a 1998'de Amerikan ordusu fedakarlık onur nişanı takıldı.

16 Mart'taki Mai Lai anma törenine katılmak üzere 30 yıl sonra Vietnam'ın orta güney kesimindeki çeltik tarlalarıyla kaplı Mai Lai'ye gelen Thompson ile Colburn, 4 köy topluluğundan oluşan Mai Lai çeltik mezrasındaki iki küçük köyün birinde 407, diğerinde 97 köylünün yaşlı kadın çocuk demeden katledilişinin yıldönümünde kurbanları, yakınları ve kurtulanlarla birlikte andı.

Bir Amerikalı askerin katliama katılmamak için kendini ayağından vurduğu Mai Lai, Amerikan kamuoyunun Vietnam Savaşı'na olan nefretini derinleştirdi. Öyle ki, emir kulu olup cephe gerisinde görev alanlar dahi, vatanlarına döndüklerinde "bebek katilleri" diye karşılanıyorlardı.

ÖĞRENCİLERİN CLINTON'A BÜYÜK SEVGİSİ

ABD Başkanı'nın dün Hanoy-Ulusal Üniversite'de yaptığı ve devlet televizyonunca canlı yayınlanan konuşmasıyla ilgili olarak birçok öğrenci sevgi dolu yorumlar yaptı.

Vietnam Savaşı'na tanık olmayan çocuklar, Clinton'ı, ülkelerinin ulusal devrim önderi, 1945-1969 arasında Devlet Başkanı Ho Şi Minh (1890-1969) ile "eşdeğer" tuttular ve "Onu, kendi devlet başkanımız gibi, Ho Şi Minh gibi sevdik" dediler. Yüzlercesi onu, "Bill Amca... Bill Amca..." diye seslenerek sevgi yumağıyla sarmaladı.

Komünist Vietkong birliklerinde, açken savaşmış orta yaşlı gaziler dahi Clinton'ın elini sıktılar. Gazilerden Dang Dinh Hiep, "Clinton, iki kere elimi sıktı" dedi.

Bu arada, Clinton Hanoy Üniversitesi'ndeki konuşmasını anında tercüme eden Beyaz Saray ile anlaşmalı Vietnamlı tercümanın bazı cümlelelerinin halk tarafından anlaşılamaması, çevirmenin Kuzey Vietnam lehçesi kullanmasına da bağlandı.

Vietnamca yayını izleyen Hanoylular, Komünist Parti yönetimindeki devlet televizyonunda "insan hakları gibi hassas konulara gelindiğinde", çevirmeninin dediklerinin "anlaşılmaz bir niteliğe büründüğünü" belirtmişlerdi. Simültane çevirmen, Komünist Parti için "hassas" olan cümeleler ve ibarelerde bazı yerlerde duraklamış, bazı yerlerde susmuş ve anlamsız cümleler meydana çıkmıştı.

Başkan Clinton'ın eşi Hillary Clinton, bugün Hanoy'da kadın derneklerinin düzenlediği toplantıya katıldı ve kadının barış zamanında çektiği acıların tartışıldığı toplantıda konuştu. Toplantıya Vietnam Çalışma Bakanı ile ABD'nin, Vietnam'da savaş tutsaklığı deneyimi geçirmiş Büyükelçisi Pete Peterson'un Vietnamlı eşi Sefire Vi Le de katıldı.

OPERA ŞENLİĞİ

İngiliz Reuters ajansının ifadesiyle, "dakik olamamakta müzmin huylu" Clinton, Hanoy Opera Merkezi'nde katıldığı gösteriye de tam 40 dakika geç kaldı. Geç kaldı ama bu gecikme ilave neşe kaynağı oldu.

Clinton'ı opera binası girişinde kırmızı halı üzerinde beklemekten sıkılan Devlet Başkanı Tran Duc Luong, hemen orkestra mahalline koşup oracıkta Vietnam ksilofonu "dan bau"nun tokmaklarıyla çalmaya başladı. Bu görünüm operadakilerin hayranlıkla büyülenmelerine ve şen kahkahalar atmalarına neden oldu.

Bu olumlu atmosfer içinde bir nahoş girişim Tayland'dan geldi. Ly Tong (50) isimli Amerikan yurttaşı, Vietnam'ın güneyinde, eski Güney Vietnam ABD müttefiki iken adı Saygon olan Ho Şi Minh kentine küçük uçağından "antikomünist" bildiriler atmak ve hava sahasını ihlal etmekten ötürü Tayland'ın Çonburi eyaletinde tutuklandı.

Bugün Vietnam Komünist Partisi Genel Sekreteri Le Kha Fiyö ile görüşen Clinton, yarın ziyaretinin son gününde Ho Şi Minh kentini gezecek.