Çin, çatışmalarda nasıl bir politika izliyor? Arabulucu olabilir mi?

Çin'in en üst düzey diplomatı Wang Yi, hafta sonu krizin bölgesel bir savaşa dönüşmemesi için ABD’de görüşmeler gerçekleştirdi.

ABD ise bir çözüm bulmak için Çin ile beraber çalışacağını açıkladı.

Birleşmiş Milletler toplantısında ateşkesin ilan edilmesi için en fazla çabalayan kişilerden biri olan Wang, Filistinli ve İsrailli meslektaşlarıyla da görüştü.Çin’in Gazze’de Hamas’ı, Lübnan’da Hizbullah’ı destekleyen İran ile yakın ilişkilerinin olması, krizin hafifletilmesinde rol oynayabileceği umudunu yaratıyor.

Financial Times, ABD’li yetkililerin Wang’a “İranlıları sakinleştirmesi için” baskı kurduğunu aktardı.

Çin, İran’ın en büyük ticaret ortağı, aynı zamanda bu yılın başında Suudi Arabistan ve İran arasında gerilen ilişkilerin gevşemesini de sağladı.

İran ise Gazze’deki krizin çözülmesi için Çin ile iletişimini güçlendirmeye hazır olduğunu aktardı.

"ÇİN ILIMLI BİR ARABULUCU OLABİLİR"

ABD Savunma Bakanlığı’na bağlı bir düşünce kurumunda Çin dış politikası uzmanı olan Dawn Murphy, krizin bütün aktörleriyle dengeli bir ilişkisi olduğu için Çin’in ılımlı bir arabulucu olabileceğini aktarıyor.

Çin’in Filistinliler, Araplar, Türkler ve İranlılar ile olumlu ilişkileri olduğunu söyleyen Murphy, ABD’nin de İsrail ile yakın ilişkisi olduğu düşünüldüğünde bu iki ülkenin bütün aktörleri masaya getirebileceğini belirtti.

Ancak diğer uzmanlara göre Çin, Orta Doğu politikasında küçük bir oyuncu.

Çin’in Orta Doğu ilişkileri uzmanı olan Atlantik Konseyi’nden Jonathan Fulton, “Çin meseleyle ilgili ciddi bir aktör değil. Bölgedeki kimse Çin’in çözüme ortak olmasını beklemiyor” diyor.

FİLİSTİN İLE TARİHİ BAĞ

Çin’in krizle ilgili ilk açıklamasında Hamas’ı kınamaması ve İsrail’in kendini savunma hakkını dile getirmemesi yüzünden İsrail büyük bir hayalkırıklığı duyduğunu açıklamıştı.

Wang, daha sonra yaptığı açıklamasında bütün ülkelerin kendini savunma hakkı olduğunu, ancak İsrail’in kendini savunmaktan daha öte politikalar takip ettiğini dile getirdi.

Çin uzun zaman boyunca Filistin davasına açık bir destek verdiği için dengeli bir tavır takınmakta zorlanabilir.

Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurucusu Mao Zedong, Filistinlilerin “ulusal özgürlük hareketini” desteklemek adına dünyanın dört bir yakınındaki Filistinlilere silah yardımında bulunmuştu.

Sonraki yıllarda ise Çin ekonomik ve siyasi olarak İsrail ile ilişkisini normalleştirdi ve milyar dolarlık bir ticari ilişki kurdu.

Ancak Çin'in açık bir şekilde Filistinlileri desteklemeye devam ettiğini belirtiyor.

Son açıklamalarında Çinli yetkililer ve Çin Devlet Başkanı Şi Cinping bağımsız bir Filistin devleti kurulması gerektiğini dile getirdi.

NEDEN ARABULUCU OLMAK İSTİYOR?

Çin’in İsrail ve Hamas arasındaki krize çare olmaya çalışmasının bir nedeni, çatışmaların uzamasının Orta Doğu’daki ekonomik çıkarlarının zarar görmesine yol açma ihtimali olabilir.

Çin ekonomisi petrol ithalatına dayanıyor; ithal ettiği petrolün yarısının da Körfez’den geldiği düşünülüyor. Orta Doğu ülkeleri Çin'in Kuşak ve Yol Girişimi’nde önemli bir rol oynuyor.

Diğer yandan Çin’in bölgedeki krize dahil olması imajının güçlenmesi için altın değerinde bir fırsat olabilir.

Murphy’ye göre “Çin’in Filistinlileri desteklemesi Arap ülkeleri, Müslümanların çoğunlukta yaşadığı ülkeler ve dünyanın güneyinde yer alan ülkeler arasında” bir anlam ifade edebilir.