Büyük deney için 11 soru 11 cevap

Bunu en basit şekilde ve herkesin anlayabileceği bir dille anlatabilmek için Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümü öğretim üyesi olan ve aynı zamanda CERN projesi içinde yer alan Prof. Metin Arık’a 11 soru yönelttik. İşte, Prof. Arık’ın cevapları.

CERN projesi ne zaman ve niçin başladı, amaç neydi?

n CERN 1954’te parçacık fiziği konusunda ABD ile tek tek rekabet edemeyeceklerini anlayan Avrupa ülkeleri tarafından kuruldu.

n Projenin sahibi kimdir, boyle bir sahiplik var mı?

n Projenin sahibi CERN’e üye olan Avrupa Ülkeleridir. Bunların arasında Türkiye maalesef henüz yoktur, sadece deneye katılmaktadır.

n Proje yıllar içinde nasıl bir seyir izledi?

n Proje başlangıcında makinenin enerjisi arttıkça daha ağır yeni parçacıklar bulundu. Bu arada deneylere katılan fizikçilerin kendi aralarında rahatça bilgi alışverişinde bulunabilmesi için internet CERN’de keşfedildi.

n CERN’de yapılan ve yapılmak istenen tam anlamıyla nedir?

n CERN’de yapılan enerjiyi kütleye yani parçacıklara dönüştürmektir. Bunun için proton ve-veya elektronlar önce hızlandırılarak bunlara enerji verilir. Sonra bunlar çarpıştığında yeni parçacıklar ortaya çıkar.

n Çarşamba günü yapılacak olan deneyin amacını basit bir biçimde anlatabilir misiniz?

n Çarşamba günü, protonlardan oluşan ışınlar, daire şeklindeki hızlandırıcı içinde ters yönlerde hızlandırılacaklar. Bu ışınların istenen nitelikleri haiz olması için ayarlar yapılacak. Çarpışma henüz yapılmayacak.

n Siz bunun ’Büyük Patlama’ deneyi olmadığını söylediniz. ’Büyük Patlama’ ne zaman?

n Aslında değil ama siz "Büyük Patlama" dediniz, ben de böyle söyleyeyim. Büyük Patlama Ekim ayı içinde yapılacak. Yani parçacıklar birbirleriyle Ekim ayında çarpıştırılacak.

n ’Büyük Patlama’ olarak kamuoyuna yansıyan şeyin aslı nedir?

n Bu deneydeki bazı fiziksel özellikler evreni başlatan büyük patlama anındakine benzer. Örneğin sıcaklık. Ama bunun dışında bu bir ’Büyük Patlama’ deneyi değildir.

n Bilim adamları, bu deneyle neyi öğrenmeyi amaçlıyor?

n Şimdiye kadar gözlenen tüm verileri izah eden teorilerin doğru olup olmadığını anlayacağız. Öğrendiğimiz bilgilerin ilerde teknolojiye uygulanacağı kesindir.

n Projede hangi ülkeden ne kadar bilim insanı yer alıyor?

n Deneyde dünyanın hemen hemen her ülkesinden 5000’e yakın bilimadamı yer alıyor. Biz de Türkiye olarak bu deneyde yer almaktan mutluyuz. Ama şunu da söylemeliyim bizden çok daha küçük olan komşumuz Ermenistan’dan katılan fizikçi sayısı bizimkine yakındır. Diğer komşumuz Bulgaristan CERN’e üyedir ve deneyin sahibidir. Biz henüz değiliz.

n Türkiye’den ne kadar bilim insanı bu projede çalışıyor?

n Türkiye’de 35 civarında fizikçi bu deneyde çalışıyor. Atom Enerjisi Kurumumuzun verdiği destekle bu sayı hızla artmaktadır.

n Deneye karşı çıkanların fizik bile bilmediğini söylediniz. Neden böyle düşünüyorsunuz?

n Her konunun bir uzmanlık alanı vardır. CERN hakkında çoğu fizikçi, detaylarını bilmedikleri için ağırbaşlılıkla konuşmuyorlar. Bilenlere soruyorlar. Ben de uzmanı olmadığım fizik konularında aynı şeyi yapıyorum. Karşı çıkanlar kendi kafalarına göre takılıyorlar ve hadlerini bilmiyorlar.