Brexit'e Cebelitarık engeli

Avrupa Birliği (AB) ile İngiltere arasında 25 Kasım Pazar günü Brüksel'de yapılacak olağanüstü toplantıda imzalanması öngörülen Brexit anlaşması Cebelitarık'ın statüsünde garanti isteyen İspanya'nın engeline takıldı.

Brexit anlaşmasının taslağındaki 184. maddeye "müzakere edilmeden bir gecede konuldu" diye tepki gösteren İspanya, Cebelitarık ile ilgili müzakerelerin sadece İspanya ve İngiltere arasında bırakılmaması halinde Brexit'i veto edeceğini açıkladı.

İspanya Dışişleri Bakanı Josep Borrell, ilk tepki olarak "Bu maddenin (184. madde) çok açık olmasını ve AB ile İngiltere arasındaki müzakerelerde Cebelitarık'ın statüsünün dışarıda tutulmasını istiyoruz." dedi.

İspanya Başbakanı Pedro Sanchez de "Ülke olarak Cebelitarık'ın geleceğinin AB ile İngiltere arasındaki müzakerelere bağlı kalmasını kabul edemeyiz." ifadesini kullanarak, Brexit'te Cebelitarık'ın statüsü ile ilgili İspanya'ya garanti verilmemesi halinde pazar günü "hayır" oyu kullanacaklarını belirtti.

184. maddenin İngiltere tarafından son anda yapılmış "bir tuzak" olduğunu savunan İspanyol hükümetinin avukatları, metnin hukuki açıdan Cebelitarık'ın statüsünün İngiltere ile AB arasında müzakere edileceği anlamına gelebileceğini savunuyor.

Tartışmalara neden olan 184. madde şu ifadeleri içeriyor:

"Birlik (AB) ve Birleşik Krallık, siyasi deklarasyonda belirtilen gelecekteki ilişkilerini düzenleyecek anlaşmaları gecikmeksizin müzakere edebilmek amacıyla gerekli tedbirlerin alınmasını ve bu anlaşmaların geçiş dönemi sonunda mümkün olan en geniş ölçüde uygulamaya konmasını güvence altına almaya yönelik onay ve sonuçlandırılma süreçlerinin tamamlanmasını teminen karşılıklı hukuki düzenlemelerine saygı göstererek, iyi niyeti sergilemeye gayret edeceklerdir."

İSPANYA NE İSTİYOR?

Brexit anlaşmasındaki mevcut ifadelerin yeterli olmadığını savunan İspanya hükümeti, Cebelitarık'ın statüsü ile ilgili durumun hukuki açıdan netleştirilmesini istiyor.

184. maddedeki "siyasi deklarasyon" ve "gelecekteki ilişkiler" ifadelerinin Cebelitarık ile ilgili müzakerelerin AB ve İngiltere arasında yürütüleceği şeklinde anlaşılabileceğine dikkati çeken İspanyol hükümeti yetkilileri, yarımada ile ilgili müzakerelerin sadece İngiltere ve İspanya arasında yürütülebileceğinin açıklığa kavuşmasını şart koşuyor.

Diplomatik kaynaklar, 25 Kasım Pazar günü Brüksel'de imzalanması öngörülen Brexit anlaşmasının maddelerinde son anda değişiklik yapılması ihtimalini görmezken, böyle bir olasılığı "Pandora'nın kutusunu açmak" şeklinde yorumluyor.

Mevcut durumda üzerinde durulan alternatif çözüm ise İspanya'nın kaygılarını ortadan kaldırmak için Brexit anlaşmasının yanında ek bir deklarasyonun imzalanması olarak gösteriliyor.

Ancak İspanya hükümeti, Brexit anlaşmasına kıyaslandığında bir deklarasyonun hiçbir hukuki geçerliliği olmadığını ifade ederek, bu çözüme sıcak bakmıyor.

AB'DE CEBELİTARIK'IN STATÜSÜ

Cebelitarık, AB'nin bir parçası olsa da birlikteki özel statüsü ile özellikle ekonomik anlamda birçok avantaja sahip bulunuyor. İngiltere, 1973'te şimdiki AB olan Avrupa Ekonomik Topluluğuna girdiğinde Cebelitarık da dış ilişkileri İngiltere'ye bağlı bir Avrupa toprağı olarak dahil olmuştu. Cebelitarık, AB'nin Gümrük Birliği'nin, vergi anlaşmalarının ve Ortak Tarım Politikası'nın dışında tutuluyor.

İspanya'nın Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi Büyükelçi Agustin Santos, ekimde BM'de yaptığı bir konuşmada, Brexit sonrası Cebelitarık'ın hukuki statüsünün nasıl olacağına ilişkin bir anlaşmanın müzakerelerine "acil başlanılması gerektiğini" savunup, bunun olmaması halinde "bölgenin ekonomik felakete sürükleneceğini ve demir parmaklıkların yeniden konulabileceğini" söylemişti.

CEBELİTARIK SORUNU

BM'nin "özerk olmayan ülke" listesinde yer alan, İspanya'nın güneyindeki Cebelitarık özerk bölgesinin egemenliği 1713'te imzalanan Utrecht Antlaşması ile İspanya tarafından İngiltere'ye devredilmişti.

İspanya, bu anlaşmada boğaz ve kara suları ile ilgili bir hüküm olmadığını savunurken, İngiltere ise Cebelitarık'ın bütün olarak kendisine bırakıldığını belirtiyor. Aynı şekilde İspanya, Cebelitarık sorununa karşı BM'nin toprak bütünlüğü ve dekolonizasyon ile ilgili kararlarını gerekçe gösterirken, İngiltere yarımadanın kendi siyasi statüsünü belirleme hakkına sahip olduğunu savunuyor.

Yaklaşık 34 bin kişinin yaşadığı Cebelitarık'ın ekonomisi, "off-shore" bankacılığı, internet üzerinden bahis ve turizme dayanıyor. İspanya'nın güneyindeki 6,7 kilometrekarelik kara parçası, askeri ve diplomatik gerekçelerle zaman zaman İspanya ile İngiltere arasında gerginliğe yol açıyor.

CEBELİTARIK SORUNUNDAKİ ÖNEMLİ TARİHLER:

- 1713: Utrecht Anlaşması ile İspanya Cebelitarık'taki egemenliğini İngiltere'ye devretti.

- 1909: İngiltere, Cebelitarık'ın İspanya sınırına demir parmaklık inşa etti.

- 1938: İspanya İç Savaşı sırasında İngiltere Cebelitarık'a havaalanı yaptı.

- 1954: İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth'in Cebelitarık'ı ziyaretine tepki gösteren İspanya, yarımadadaki konsolosluğunu kapatarak, işçi veya turist İspanyolların Cebelitarık'a girişini engelledi.

- 1967: İngiltere tarafından ilan edilen referandumda Cebelitarık'ta yaşayanların yüzde 99,6'sı İngiltere'ye bağlı kalma kararı aldı.

- 1969: İngiltere, Cebelitarık için anayasaya giren bir maddeyi kabul etti. İspanya'da dönemin lideri diktatör Francisco Franco buna tepki olarak Cebelitarık'ın İspanya ile kara sınırını, demir yolu ulaşımını, telefon ve telgraf hatlarını kapatarak iş izinlerini iptal etti.

- 1985: İspanya, AB'ye girmesinden bir yıl öncesinde Cebelitarık sınırını tekrar açtı.

- 2002: Cebelitarık özerk yönetimi tarafından ilan edilen referandumda Cebelitarık halkı İspanya ve İngiltere arasında yürütülen yarımadada eş egemenlik müzakerelerine yüzde 98,9 ile karşı çıktı.

- 2006: Cebelitarık özerk yönetimi ile İngiltere arasında yürütülen müzakere sonrasında hazırlanan Cebelitarık için yeni anayasa yapılan referandumda kabul edildi.